«Το λεγόμενο «Ροζ Σπίτι» στην Θεσσαλονίκη, δεν είναι αυτό όπου γεννήθηκε ο Ατατούρκ. Ο Κεμάλ γεννήθηκε και μεγάλωσε σε άλλο οίκημα της ίδιας γειτονιάς που λεγόταν Γενί Καπί. Εκεί διέμενε η πολυμελής οικογένεια του πατέρα του. Δεν γνωρίζουμε την ακριβή θέση του διότι όλη την περιοχή την κατάπιε αργότερα η αντιπαροχή. Όταν η μητέρα του χήρεψε –γύρω στα 1887- μετακόμισαν στο κτήμα ενός συγγενούς στον Λαγκαδά. Αργότερα επέστρεψαν και έμεναν σε νοικιασμένο σπίτι στην ίδια περιοχή.
Το διώροφο ροζ σπίτι αγοράστηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1900 από τον ίδιο τον Κεμάλ όταν καταξιώθηκε ως ανώτερος αξιωματικός και μέλος των Νεότουρκων. Ο Μουσταφά Κεμάλ έμεινε σποραδικά εκεί, λόγω των υπηρεσιακών μετακινήσεων του. Απ αυτό το σπίτι έφυγαν πρόσφυγες στην Τουρκία το 1912, η μάνα και η αδελφή του. Ο ίδιος τότε βρισκόταν στην Κωνσταντινούπολη. Το σπίτι πέρασε έκτοτε πολλές περιπέτειες μέχρι ότου σε μια πράξη υψηλού πολιτικού συμβολισμού (και πολιτισμού), αποδοθεί από την Ελλάδα στον ίδιο τον Ατατούρκ και δι’ αυτού στην χώρα του.. Πάντως όπως λέει η Θεσσαλονικιά Μουσειολόγος Ευγενία Παυλίδου που εργάζεται στο Νιουκάστλ και ασχολήθηκε ερευνητικά με την περίπτωση, « Το σπίτι αναπαλαιώθηκε υποδειγματικά πριν και μετά τον πόλεμο από την τότε Τουρκική κυβέρνηση για να γίνει μουσείο. Η επίπλωση του δεν είναι η αυθεντική. Κάποια προσωπικά αντικείμενα του Ατατούρκ μεταφέρθηκαν στο Ροζ Σπίτι από τα ανάκτορα του Ντολμά Μπαχτσέ.
Πάντως πολύ λίγοι Έλληνες αντιλαμβάνονται ότι χάρη στον υψηλό ιστορικό και συναισθηματικό συμβολισμό αυτού του σπιτιού, η Ελλάδα έχει την τιμή να διαθέτει σήμερα στην Θεσσαλονίκη το σημαντικότερο ιστορικό μουσείο της σύγχρονης Τουρκίας». Η ίδια δίνει την πληροφορία ότι κάτω από το σπίτι του Κεμάλ υπάρχει ένα θαυμάσιο ρωμαϊκό ψηφιδωτό που αποκαλύφθηκε στην δεκαετία του 60 όταν χτιζόταν η διπλανή πολυκατοικία και καταχώστηκε βιαστικά για να μην τεθεί θέμα αναστολής των εργασιών της πολυκατοικίας και κατεδάφισης του Ροζ Σπιτιού».
Το παραπάνω κείμενο για το σπίτι του Κεμάλ με αφορμή την αναπαλαίωση και επαναλειτουργία του ως μουσείου, μου ζητήθηκε από την έγκριτη εφημερίδα «Καθημερινή». Αυτό έγινε επειδή το προηγούμενο βιβλίο μου αφορούσε τον «Βίο και την πολιτεία του Μουσταφά Κεμάλ στην Θεσσαλονίκη», που κυκλοφόρησε το 2007. Γράφοντας το, είχα τότε την ευκαιρία να αναζητήσω πληροφορίες για την περίοδο εκείνη της ζωής του μεγάλου αναμορφωτή που ούτε οι Τούρκοι, ούτε –πολύ περισσότερο- οι Έλληνες ιστορικοί καταπιάστηκαν. Συμφωνώ μέχρι κεραίας με τις ιστορικές διαπιστώσεις της Ελληνίδας μουσειολόγου για το Ροζ Σπίτι και υπερθεματίζω στην άποψη της ότι η Ελλάδα έχει πράγματι την τιμή να διαθέτει στο έδαφος της το σημαντικότερο ιστορικό μνημείο της κοσμικής Τουρκίας. Κι αυτό επειδή ο Μουσταφά Κεμάλ, ο Σαλονικιός εμπνευστής και δημιουργός της Τουρκικής Δημοκρατίας, έζησε στο σπίτι αυτό.
Τελευταία έχει συζητηθεί ποικιλοτρόπως στην Ξάνθη η πρωτοβουλία του γνωστού και δραστήριου συμπολίτη Γιώργου Μπατζακίδη, να αλληλογραφήσει και να ζητήσει από το Τουρκικό Προξενείο και τον Δήμο της Θεσσαλονίκης πληροφορίες για την λειτουργία και τα εκθέματα του Μουσείου αυτού. Ο επιστολογράφος αντιμετωπίστηκε με ιδιαίτερη δριμύτητα από διάφορες πλευρές γιατί μεταξύ των άλλων που έγραψε, τόλμησε να εκφράσει τον θαυμασμό του στην προσωπικότητα του Μουσταφά Κεμάλ. Αναμενόμενο. Υπάρχει πολύς άσβηστος πόνος, αβάσταχτη βάσανος της μνήμης και δυστυχώς, ατέρμων φανατισμός. Εκατέρωθεν.
Ωστόσο, η κίνηση αυτή του Γ. Μπατζακίδη ήταν εξ αντικειμένου πολύ ενδιαφέρουσα: Δείχνει την νηφάλια προσέγγιση του για την θριαμβική η οδυνηρή ιστορία μας. Υπογραμμίζει επίσης το εύλογο αίτημα ενός Έλληνα πολίτη της Θράκης, να ενημερωθεί για την «επαναφορά» ενός κορυφαίου Τουρκικού πολιτιστικού έργου στην Ελλάδα, με ιδιαίτερο πολιτικό (και συναισθηματικό) βάρος για τις δύο χώρες, τούς κατοίκους και τις ηγεσίες τους. Τέλος, εκφράζει την προφανή αγάπη ενός κοσμοπολίτη Ξανθιώτη έναντι όλων των συμπολιτών του ανεξαιρέτως, αλλά και την τόλμη του να αξιολογεί νηφάλια, έναν μεγαλοφυή εθνικό «εχθρό», έναν εκσυγχρονιστή «αντίπαλο», έναν διεθνή πολιτικό αστέρα, προ του οποίου υποκλίθηκε ακόμα και αυτός ο μέγας Ελευθέριος Βενιζέλος.
Συμπέρασμα:
Το Ροζ Σπίτι όταν ανοίξει, θα διεγείρει προφανώς, πολλά και ποικίλα ανακλαστικά.
Χρίστος Χριστοδούλου
*Ο Χρ. Χριστοδούλου είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας.
