Φιλόλογος, συγγραφέας, ποιητής
Και άλλοτε έχω σημειώσει ότι τα καλά βιβλία που είναι γραμμένα για παιδιά τα απολαμβάνουν και οι μεγάλοι. Το έχω βιώσει πολλές φορές τα τελευταία χρόνια. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι το βιβλίο «Πρίγκιπας και Φτωχός» (1881) του Μάρκ Τουέιν. Το μυθιστόρημα είναι η πρώτη απόπειρα του συγγραφέα να γράψει ένα ιστορικό μυθιστόρημα.
Ο αμερικανός πεζογράφος Μark Twain, 1835-1910, είναι μια από τις εμβληματικές φυσιογνωμίες της Αμερικανικής λογοτεχνίας. Ο Σάμιουελ Λόνγκχορν Κλέμενς, που έγινε γνωστός σ’ όλο τον κόσμο ως Μαρκ Τουέιν, γεννήθηκε το 1835 και μεγάλωσε στο παραποτάμιο λιμάνι Χάνιμπαλ, στο Μιζούρι. Σε ηλικία δώδεκα χρόνων εγκατέλειψε το σχολείο ψάχνοντας για δουλειά. Εργάστηκε ως καπετάνιος σε ατμόπλοιο, τυπογράφος, στρατιώτης, χρυσοθήρας, εργάτης ορυχείων και ανταποκριτής στις Δυτικές Πολιτείες. Οι εμπειρίες του τον πλούτισαν με μια βαθιά γνώση των ανθρώπων, καθώς και με την ικανότητα να χειρίζεται τις διαλέκτους τους και να κατανοεί τα έθιμά τους. Με το βιβλίο του “Ο περίφημος βάτραχος της Καλαβέρας” (1865) κέρδισε το ενδιαφέρον των συμπολιτών του και με το “Οι Αφελείς Ταξιδεύουν” ενίσχυσε τη φήμη του. Αλλά μόνο με το μυθιστόρημά του “Η Ζωή στο Μισισιπή” που έγραψε το 1883, και με τις “Περιπέτειες του Χάκλμπερι Φιν” το 1884, αναγνωρίστηκε ως ένας από τους μεγαλύτερους συγγραφείς της Αμερικής. Προς το τέλος της ζωής του, κυνηγημένος από προσωπικές δυσκολίες και οικονομικά προβλήματα, ο Τουέιν έχασε την αισιοδοξία του, με αποτέλεσμα μόνο οι ιστορίες “Ο άνθρωπος που διέφθειρε τον Χάντλμπουργκ” και “Ο μυστηριώδης ξένος” (που εκδόθηκε μετά το θάνατό του, το 1916) να είναι αντάξιες του μεγάλου ταλέντου του.
Πριν αναφερθούμε στο θαυμάσιο και συναρπαστικό «Πρίγκιπας και Φτωχός», σημειώνοντας ότι ήταν ένας ιδιαίτερα ευφυής άνθρωπος, θα παραθέσω δύο μνημειώδεις φράσεις του:
– «Ο άνθρωπος που έχει μια καινούργια ιδέα είναι ένας παράξενος μέχρι η ιδέα να πετύχει».
– «Οι δυο πιο σημαντικές μέρες στη ζωή σου είναι η μέρα που γεννιέσαι και η μέρα που ανακαλύπτεις γιατί»
Και ερχόμαστε στον Πρίγκιπα και στον Φτωχό. Στο υπέροχο αυτό βιβλίο του Τουέιν, που αγαπήθηκε απ’ όλα τα παιδιά του κόσμου, περιγράφεται η ιστορία ενός φτωχού παιδιού, που έμοιαζε καταπληκτικά με τον γιο του βασιλιά και πήρε τη θέση του στο παλάτι, για να γίνει αργότερα βασιλιάς, ενώ το πραγματικό βασιλόπουλο, γυρνούσε φτωχό και αξιολύπητο, χωρίς κανείς να πιστεύει την ιστορία του.
Στη συνέχεια του βιβλίου, ο αναγνώστης θα ζήσει τις συγκλονιστικές και διασκεδαστικές περιπέτειες των δυο παιδιών, του πρίγκιπα και του φτωχού, όπου στο τέλος θα θριαμβεύσουν η γενναιότητα, η υπομονή κι η τιμιότητα.
Η πλοκή εξελίσσεται το 1537 και αφορά την ιστορία δύο νέων αγοριών τα οποία γεννήθηκαν την ίδια μέρα και είναι ολόιδια εμφανισιακά: ο Τομ Κάντι είναι φτωχός και ζει με τον βίαιο αλκοολικό πατέρα του σε μία γειτονιά του Λονδίνου και το άλλο είναι ο Εδουάρδος ΣΤ΄ της Αγγλίας, γιος του Ερρίκου Η΄. Μία μέρα που ο Τομ κινείται κοντά στο παλάτι συναντάει τον Εδουάρδο και αποφασίζουν αφότου γνωριστούν καλύτερα και λόγω της εκπληκτικής ομοιότητάς τους να ανταλλάξουν θέσεις. Αλλάζουν ρούχα και ο Εδουάρδος παίρνει μαζί του κάτι, που αποκαλύπτεται αργότερα ότι ήταν η μεγάλη σφραγίδα. Αφότου έχουν αλλάξει θέσεις γίνεται γνωστό ότι ο Ερρίκος πέθανε.
Ο Τομ πασχίζει να εξοικειωθεί με τα βασιλικά πρωτόκολλα και οι αυλικοί θορυβημένοι από την φαινομενική απώλεια μνήμης νομίζουν ότι ο πρίγκιπας έχει τρελαθεί, αλλά οι αποφάσεις του, βασισμένες στη κοινή λογική αποδεικνύουν το αντίθετο. Από την άλλη, ο Εδουάρδος βιώνει τη σκληρή ζωή των φτωχών και βλέπει από πρώτο χέρι την έντονη κοινωνική ανισότητα και την αδικία εις βάρος των φτωχών από το δικαστικό σύστημα και ορκίζεται όταν γίνει βασιλιάς να τα αντιμετωπίσει. Ξεφεύγει από τον πατέρα του Τομ και βρίσκει προστασία στον Μάιλς Χίντον. Όταν μαθαίνει για τη στέψη, διακόπτει την τελετή. Οι ευγενείς, μπερδεμένοι από την ομοιότητα, ξαφνιάζονται, αλλά όταν ο Εδουάρδος παρουσιάζει την μεγάλη σφραγίδα, πείθονται ότι εκείνος είναι όντως ο πρίγκιπας, και ο Εδουάρδος στέφεται βασιλιάς. Στη συνέχεια, δίνει αξιώματα στον Τομ και τον Μάιλς, ενώ ο ίδιος παρά το γεγονός ότι πέθανε σε ηλικία 15 ετών βασίλευσε με έλεος εξαιτίας των εμπειριών του.
Κλείνοντας το κείμενο αυτό θα παραθέσω κάποια αποσπάσματα από το κείμενο της Αγγελικής Στουπάκη «Ο Μαρκ Τουέιν που όλοι αγαπήσαμε» (Καθημερινή, 9.5.2010).
«Μετά λύπης μου σας πληροφορώ ότι οι φήμες περί του θανάτου μου είναι κάπως υπερβολικές». Μ’ αυτήν τη φράση είχε αντιδράσει ο Μαρκ Τουέιν όταν δημοσιεύτηκε σε μια εφημερίδα η είδηση ότι πέθανε. Και είχε προβλέψει την πραγματική χρονολογία της αποδημίας του. «Ηρθα μαζί με τον κομήτη Χάλεϊ το 1835», είπε το 1909. «Του χρόνου θα ξαναπεράσει και περιμένω να φύγω μαζί του. Αναμφίβολα, ο Παντοδύναμος έχει πει: «Υπάρχουν αυτοί οι δύο απερίγραπτοι μουρλοί· ήρθαν μαζί, πρέπει και να φύγουν μαζί».
«Ο Μαρκ Τουέιν είναι ο αληθινός πατέρας της αμερικανικής λογοτεχνίας», είχε δηλώσει ο Ευγένιος Ο’ Νιλ. Και ο Ερνεστ Χεμινγουέι έγραψε: «΄Ολη η μοντέρνα αμερικανική λογοτεχνία προέρχεται από ένα βιβλίο του Μαρκ Τουέιν, με τίτλο «Χάκλμπερι Φιν»».
«Απολαυστικός και για τον ενήλικο αναγνώστη, ο Τομ Σόγερ μένει ωστόσο αγκιστρωμένος στην προεφηβική ηλικία. Δεν συμβαίνει το ίδιο με τις «Περιπέτειες του Χοκ Φιν». Αυτό είναι ένα βιβλίο που μπορείς να το διαβάζεις σε όλη σου τη ζωή, ανακαλύπτοντας κάθε φορά κάτι καινούργιο. ΄Οσο ανυπάκουος κι αν είναι, ο Τομ παραμένει ένα συμβατικό παιδί που δεν ξεπερνά τα όρια των αξιών της κοινωνίας όπου ζει. Ο Χοκ, χωρίς να το συνειδητοποιεί, είναι ένας μικρός αντιεξουσιαστής, παραβάτης και οξύς κριτής των καθιερωμένων. Από ανάγκη αλλά κι επειδή το λέει η καρδιά του […] Αναμφίβολα, το μεγάλο πλεονέκτημά του ως αφηγητή ήταν το χιούμορ. Οι συγκαιρινοί του τον λάτρεψαν γι’ αυτό, όπως και οι αναγνώστες του όλων των εποχών. Ευγνωμονούμε εκείνους που μας κάνουν να γελάμε, ιχνηλατώντας τα στραβά και τα παράλογα της ζωής με την παρηγορητική ιλαρότητα της σάτιρας. Ο Μαρκ Τουέιν σατίρισε την αφέλεια, τις προκαταλήψεις, την αμορφωσιά των συμπατριωτών του, χωρίς να τους κοιτάζει αφ’ υψηλού, και ποτέ δεν συμμάχησε με το ακαδημαϊκό κατεστημένο της εποχής του»
«Πολλά κείμενα δημοσιεύτηκαν μετά τον θάνατό του, όπως το «United States of Lyncherdom» (Ηνωμένες Πολιτείες του Λιντσαρίσματος»), μια άγρια επίθεση στον ρατσισμό. Τον αποκάλεσαν «αρχέτυπο του Homo Americanus», αλλά ενσάρκωσε και την άρνηση των χαρακτηριστικών που έκαναν μισητή την Αμερική στον κόσμο».
