Μελετώντας πριν από τρία περίπου χρόνια τα Οθωμανικά αρχεία (Επετηρίδες/Salname), όπου ουσιαστικά βρισκόμουν στο ξεκίνημα των ερευνών μου στο ιστορικό αυτό πεδίο, βρίσκω μια ενδιαφέρουσα αναφορά για έναν υψηλόβαθμο Οθωμανό αξιωματούχο ονόματι Αμπντουλμπακί Εφέντη (Abdülbâki Efendi), ο οποίος έφερε τον τιμητικό τίτλο (Es-seyyid) και κατείχε την υψηλή θέση των αρχιδικαστών εκ της Ανατολής (Anadolu Kudatından), ο οποίος ήρθε (άγνωστο πότε) στην Γενισέα, για να εκτελέσει μια αποστολή.
Συνεχίζοντας η αναφορά, μέσα στην πρωτόλεια πηγή της Επετηρίδας, αναφέρεται ότι ο άνθρωπος αυτός, ήρθε από την περιοχή του Μπαλατά (Balat) της Κωνσταντινούπολης (İstanbul) και συγκεκριμένα, μας αναφέρει πως το σπίτι του βρισκόταν στην συνοικία του Κιουρκτσού (Kürkçü Mahallesi’nde) απέναντι από την βρύση που έχτισε ο Σινάν Αγά (Sınan Ağa’nın çeşmesi karşısında).
Επίσης, αξιοσημείωτο είναι, πως μέσα στο συγκεκριμένο αρχείο, αναφέρεται ότι ο Αμπντουλμπακί Εφέντη ήταν ο αντικαταστάτης (αντ’ αυτού) του Μουχαμμέντ Ρασίντ Εφέντη (Muhammed Raşid Efendi) που εκείνη την εποχή ήταν ο Αρχιδικαστής της Κωνσταντινούπολης.
Υπόψιν, πως μετά από επιτόπια έρευνα, διαπιστώθηκε πως η εν λόγω συνοικία υπάρχει μέχρι και τις μέρες μας, καθώς επίσης και η περίφημη Βρύση του Σινάν Αγά.
Στην συνέχεια της αναφοράς, μιλάει για την παρουσία του στον καζά (Kaza) της Γενισέας (χωρίς να αναφέρει τον λόγο που ήρθε ένας τόσο αξιοσέβαστος δικαστής σταλμένος από την Υψηλή Πύλη, σ έναν μικρό σχετικά Καζά) και ότι τελικά, πέθανε εντελώς ξαφνικά το 1792 και θάφτηκε στον μπροστινό χώρο (νεκροταφείου) του Τεμένους Μουσταφά Πασά μαζί με άλλους επισήμους της Γενισέας.
Ποιος ήταν όμως ο Αμπντουλμπακί Εφέντη;
Σε έρευνες που διεξήγαγα για να βρω στοιχεία και αναφορές στο όνομά του, δυστυχώς, δεν βρέθηκαν τέτοια τεκμήρια που να μπορούν να συνδέσουν τον ίδιο, με κάποιον Οίκο επιφανών Οθωμανών, όπως για παράδειγμα τον Λαλιζαντέ Αμπντουλμπακί Εφέντη (Lâ lizâde Abdülbâki Efendi από τον ξακουστό Οίκο του Lâ’lî Mehmet Efendi), που είχε ακριβώς το ίδιο όνομα, τον ίδιο τίτλο τιμής και την ίδια ακριβώς ιδιότητα (Kudat Seyyid Abdülbâki Efendi) αλλά πέθανε το 1746, δηλαδή 56 χρόνια νωρίτερα.
Είναι πιθανόν να αφορά τον παππού του και να προέρχεται τελικά από τον οίκο των (Lâ’lî), χωρίς όμως να υπάρχουν αυτές οι ισχυρές ενδείξεις που να μπορεί να τεκμηριωθεί επιστημονικά μια τέτοια πιθανότητα. Δεν κατάφερα μετά από ενδελεχή έρευνα να βρω οποιαδήποτε στοιχεία και πληροφορίες σχετικά με τα παιδιά και τα εγγόνια του Lâlizâde Abdülbâki Efendi και να μπορέσω να κάνω την σύνδεση με τον Abdülbâki Efendi της Γενισέας και να τεκμηριωθεί μια συγγένεια μεταξύ τους. Ο λόγος που επέμενα ήταν διότι, οι Οθωμανοί συνήθιζαν να κατέχουν και να διατηρούν τίτλους και αξιώματα μέσα από τις υψηλές τους θέσεις από γενιά σε γενιά και μια απλή συνωνυμία μεταξύ των δύο, δεν μου ικανοποιούσε την ερευνητική μου περιέργεια.
Σ’ ένα ακόμη ενδιαφέρον έγγραφο μέσα από τις χιλιάδες των οθωμανικών εγγράφων, βρέθηκε μια αναφορά με το όνομά του, που μας πληροφορεί πως ο Σεΐχης Μεχμέτ Σαντικ (Şeyh Es-seyyid Mehmed Sadık ) γιος του Αμπντουλμπακί Εφέντη, χτίζει έναν Τεκέ στην μνήμη του πατέρα του, στην περιοχή του Κιουτσούκ Παζάρ στην Αδριανούπολη (Edirne’de Küçükpazar Abdülbâki Efendi Tekkesi). Δυστυχώς, ούτε σε τούτη την περίπτωση δεν βρέθηκαν ισχυρές ενδείξεις που να τεκμηριώνουν επιστημονικά ότι αφορά τον γιο του Αμπντουλμπακί Εφέντη της Γενισέας.
Ευχής έργον μελλοντικοί ιστορικοί ερευνητές, να βρουν και να συμπληρώσουν νέα στοιχεία που να απορρίπτουν ή να επικυρώσουν την έρευνά μου.
Ποιος να ήταν άραγε ο λόγος που κλήθηκε ένας τόσο μεγάλος δικαστής από την κεντρική διοίκηση στον Καζά της Γενισέας; Ποιον ήρθε άραγε να δικάσει ο Αμπντουλμπακί Εφέντη στην Γενισέα;
Μήπως κάποιον Καϊμακάμη (Kaymakam) ή κάποιο υψηλόβαθμο στέλεχος της οθωμανικής αυτοκρατορίας, που την εποχή αυτή υπάρχουν πολλές αναταραχές στην πολιτική, στην οικονομία, στον στρατό και στην κοινωνία, σε όλη την επικράτειά της;
Ποιο σοβαρό γεγονός να συνέβη άραγε στον Καζά της Γενισέας το 1792 και χρειάστηκε η παρουσία του ανθρώπου αυτού από την χλιδή της Κωνσταντινούπολης;
Και ποια να ήταν άραγε η αιτία του θανάτου του Αμπντουλμπακί Εφέντη;
Αρρώστησε επειδή τον πείραξε το βαρύ και υγρό κλίμα της Γενισέας, μήπως δολοφονήθηκε, ή πέθανε απλώς από άλλα φυσικά αίτια;
Ερωτήματα που δύσκολα θα απαντηθούν μέχρι να βγουν στο φως νέα στοιχεία και πληροφορίες για την προσωπική του ζωή και για την επαγγελματική ιδιότητα του Αμπντουλμπακί Εφέντη, ενός ευγενούς Οθωμανού αξιωματούχου με καταγωγή από την Κωνσταντινούπολη και την πλούσια συνοικία του Μπαλατά, που δυστυχώς δεν πρόλαβε να γυρίσει πίσω στο σπίτι του και στην οικογένειά του, παρά πέθανε εν τέλει και τάφηκε στην πόλη της Γενισέας.
Έτσι, στο πέρασμα των αιώνων ξεχάστηκε, λησμονήθηκε και χάθηκε άδικα και άδοξα, έως ότου να ανακαλύψουμε την ταφική του στήλη (kitabe), που στέκεται ακόμη πεισματικά όρθια, μαζί με τον αξιοσέβαστο Θεολόγο του Ισλάμ κ. Σεντάτ Καράνταη (Sedat Karadayı Hoca) που τον μελετήσαμε, τον μεταφράσαμε, τον ταυτοποιήσαμε και σας τον παρουσιάζουμε για πρώτη φορά στην τοπική ιστορία της Ξάνθης διακόσια τριάντα χρόνια μετά τον θάνατό του, νιώθοντας μεγάλη συγκίνηση και ιδιαίτερο σεβασμό στη μνήμη του Seyyid Kudat Abdülbâki Efendi (1792-2022).
Επιμέλεια ιστορικής έρευνας:
Μπατζακίδης Φ. Γεώργιος
Ιστορικός, Συγγραφέας,
Ερευνητής της Οθωμανικής Περιόδου.
ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ:
-Στον Αξιοσέβαστο Θεολόγο του Ισλάμ και απόφοιτο του Islamic University of Medina της Σαουδικής Αραβίας με υποτροφία, Σεντάτ Καράνταη, για την καθοριστική συνδρομή του στις μεταφράσεις από την Οθωμανική γλώσσα Αραβογραφή που αποδίδει Παλαιοτουρκικά, Αραβικά και Περσικά (Farsça).
-Στους αγαπητούς και Αξιοσέβαστους διεθνώς καταξιωμένους Οθωμανολόγους, Σουκρού Χουσεΐν Ίλιτζακ (Şükrü Hüseyin Ilıcak) και Λεωνίδα Μοίρα, για τις πολύ σημαντικές συμβουλές τους στην παρούσα έρευνα.
-Την εξαίρετη Αρχιτέκτων και Δρ. Τουρκολογίας κ. Χρύσα Μελκίδη για τις εξαιρετικές συμβουλές της στην μεθοδολογία της τεκμηρίωσης της έρευνας.
-Στον Ιστορικό Ερευνητή και αδελφικό μου φίλο από την Μαγνησία της Τουρκίας Ερκάν Άκμπαλικ (Erkan Akbalık Manisa İzmir Türkiye) για την άπειρη βοήθειά του και στην πρόσβαση των οθωμανικών αρχείων.
-Στον συνεργάτη μου Συλλέκτη-Ερευνητή και πολύ καλό μου φίλο Κώστα Μαυρομάτη, για την παραχώρηση σπάνιου τρίγλωσσου Οθωμανικού Λεξικού του 1876.
ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ:
Kedhuda=αντικαταστάτης, αντ’αυτού (Περσική/Farsça).
Hâkimü-lvakt=ανώτατος δικαστής (Αραβική).
Fani dünya=μάταιος κόσμος (Τουρκική)
Νuş eyledim=καταπίνω. (Περσική/Farsça)
Rihlet=διαδρομή, δρομολόγιο (Αραβική).
Çerh-Çark= ο τροχός (Περσική/Farsça).
Çarkı felek=η μοίρα (Τουρκική).
ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ:
EVS: Edirne Vilayet Salnamesi (Επετηρίδες Βιλαετίου Αδριανουπόλεως).
BOA: Başbakanlık Osmanlı Arşivleri (Οθωμανικά Αρχεία της Πρωθυπουργίας).
TDVİA: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Εγκυκλοπαίδεια του Ισλάμ, έκδοση της Διεύθυνσης Θρησκευτικών Υποθέσεων.
AE: Ali Emîrî Efendi (1857-1924).
SMHD.İ: Sultan Mahmud İ (Σουλτάνος Μαχμούτ Ι).
SMHD.İİ: Sultan Mahmud İİ (Σουλτάνος Μαχμούτ ΙΙ).
ΠΗΓΕΣ:
EVS, 1319, Not, say. 1156-1157.
BOA, Kurum: AE.SMHD.İ. 00034.02011.001.
BOA, Kurum: AE.SMHD.İ. 00006.00380.001.
BOA, Kurum: AE.SMHD.İİ. 00093.07771.001.
Vakfı.Org.Tr., Çeşmeler, Sinan Ağa Çeşmesi No54.
İhsan Bektaş, Esîrîzâde Abdülbâki Efendi, say. 19-20.
LAʽLÎZÂDE ABDÜLBÂKÎ EFENDİ’NİN HAYATI,
ESERLERİ VE TASAVVUFÎ GÖRÜŞLERİ, Haluk ENÖNLÜ (Doktora Tezi Eskişehir), 2019.
Τούρκοελληνικό (Οθωμανικό) Λεξικό, Αβραάμ Μαλιάκα, Κωνσταντινούπολη, 1η Έκδοση, 1876.
Η ταφική στήλη στην οθωμανική γλώσσα και η μετάφραση στην ελληνική
Kitabe Abdülbâki Efendi 1792
- Hüvel bâki
- Erdi çün camı ecel nûş eyledim ben hâifâ.
- Çâre yok rıhletten özge olmaz ol derde şifa
- Fani dünyada muradım üzre murad almadım.
- Adeti çerhın budur hiç kimseye kılmaz vefa
- Âsitane-i Âliye’de Balat dahilinde
- Kürkçü mahallesinde Sinan Ağa çeşmesi
- Karşısında hâlâ hâkimü-l vakt Muhammed Raşid
- Efendinin kethüdası iken vefat eden Anadolu
10.Kudatından es-Seyyid Abdülbaki Efendi ruhuna
11.Fatiha. Sene 27 Recep 1207
—————————————-
- Ο Διαρκής ο Αιώνιος Θεός
- Με τον φόβο μήπως υπήρξα άδικος ή αμαρτωλός, έφτασε η στιγμή να καταπιώ το ποτήριον του Θανάτου.
- Δεν υπάρχει Σωτηρία στον δρόμο προς τον Θάνατο, δεν υπάρχει Θεραπεία που να απαλύνει τούτον τον Πόνο.
- Από αυτόν τον πρόσκαιρο και μάταιο κόσμο από τις προσδοκίες και τις επιθυμίες μου, κάτι παραπάνω, δεν πήρα.
- Αυτό είναι το αρχαίο έθιμο του τροχού της ζωής, το τέλος όλων μας είναι προδιαγεγραμμένο και σε κανέναν δε δίδεται χάρη.
- Στην Επικράτεια της Κωνσταντινούπολης μέσα στον Μπαλατά.
- Στην Συνοικία Κιουρκτσού απέναντι από την Κρήνη του Σινάν Αγά.
- Ο Αποθανών Εξοχότατος Αμπντούλ Μπακί Εφέντη, ένας εκ των Αρχιδικαστών της Ανατολής.
- Ο οποίος είχε Προϊστάμενό του, τον Μουχαμέντ Ρασίτ Εφέντη, Ανώτατου Δικαστού της εποχής αυτής στην Κωνσταντινούπολη.
- Για την Ανάπαυση της Ψυχής του
27 Ρετζέπ 1207/1792-3.
ΛΕΖΑΝΤΑ moustafa-pasa-tafos-1:
ΛΕΖΑΝΤΑ moustafa-pasa-tafos-2: Ο Αξιοσέβαστος Θεολόγος του Ισλάμ και Δάσκαλος της Οθωμανικής γλώσσας κ. Σεντάτ Καράνταη (Sayın Sedat Karadayı Hoca)
ΛΕΖΑΝΤΑ genisea-krini: Η κρήνη του Σινάν Αγά στην συνοικία Κιουρκτσού στον Μπαλατά της Κωνσταντινούπολης που σώζεται μέχρι σήμερα
ΛΕΖΑΝΤΑ batzakidis: Μπατζακίδης Φ. Γεώργιος, Ιστορικός, Συγγραφέας, Ερευνητής της Οθωμανικής Περιόδου
