Κάθε πόλη στο διάβα των αιώνων δημιουργεί τη δημόσια ιστορία της. Τι είναι η δημόσια ιστορία; Είναι η κοινή αποδεκτή ιστορία των κατοίκων μιας πόλης ή ενός τμήματος του πληθυσμού της στο διάβα των αιώνων. Είναι μια εκλαϊκευμένη ιστορία, μια ιστορία για τους πολλούς. Η δημόσια ιστορία αποσκοπεί πρωτίστως στη διαμόρφωση και διατήρηση της δημόσιας μνήμης, όπου ως δημόσια μνήμη καθορίζεται ότι επιλέγει η πόλη αυτή και οι κάτοικοί της να θυμούνται από το παρελθόν και την ιστορική τους διαδρομή μέσα στο χρόνο.
Η Δημόσια μνήμη συντηρείται κυρίως με την ανέγερση δημόσιων μνημείων, μνημείων που έγιναν σε διαφορετικές χρονικές περιόδους και από διαφορετικούς δημιουργούς/φορείς με σκοπό να τονίσουν αλλά και να προβάλουν το κοινά αποδεκτό ιστορικό παρελθόν. Με την ανέγερση των μνημείων τιμούνται γεγονότα ευρύτερης σημασίας για ευρύτερα στρώματα του πληθυσμού και αποτείεται φόρος τιμής σε όσους έχασαν τη ζωή τους. Παράλληλα όμως τα μνημεία αποτελούν και μια ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΕΝΑ ΤΟΠΟΣΗΜΟ όπου συγκεντρώνονται επισκέπτες τόσο για επιμόρφωση, όσο και λόγω του ιστορικού ενδιαφέροντος. Τα μνημεία οριοθετούν τον δημόσιο χώρο αλλά και τη δημόσια μνήμη.
Πρόσφατα πληροφορηθήκαμε από τις τοπικές εφημερίδες ότι εισήχθη στο δημοτικό συμβούλιο της πόλεώς μας μια πρόταση που αφορούσε τη μεταφορά των προτομών των τριών ηρώων του Ευάγγελου Στογιαννίδη, του Κωνσταντίνου Τριανταφυλλίδη και του Μιχαήλ Βόγδου από τον χώρο όπου βρίσκονται σήμερα -στην πλατεία διοικητηρίου ή πλατεία Ηρώων όπως λεγόταν παλαιότερα- στην πλατεία Ελευθερίας όπου έχει δημιουργηθεί ένα θεματικό πάρκο αγαλμάτων. Η πρόταση αυτή αποσύρθηκε προσωρινά προς διερεύνηση και οφείλουμε να ευχαριστήσουμε το δημοτικό συμβούλιο.
Ας δούμε όμως πως δημιουργήθηκαν οι προτομές αυτές και γιατί τοποθετήθηκαν αρχικά πλησίον της κεντρικής πλατείας σε ένα ανηφορικό δρομάκι μέσα σε τρία παρτέρια.
Τον Μάρτιο του 1961 ο Εθνικός Σύνδεσμος Εφέδρων Αξιωματικών Ξάνθης στέλνει μια επιστολή στον Δήμο Ξάνθης με την οποία ζητά τη μετονομασία των οδών Λουτρώνων σε οδό Ανθυπολοχαγού Ευάγγελου Στογιαννίδη, την οδό Τυρολόης σε οδό Υπιάτρου Κωνσταντίνου Τριανταφυλλίδη και την οδό Ωρολογιού σε οδό Ανθυπασπιστή Μιλτιάδου Γεωργίου. Την επιστολή υπογράφουν ο πρόεδρος Γεώργιος Σαρίδης και ο γραμματέας Βύρων Βαρσάμης. Το αίτημα δεν είναι τυχαίο καθώς στη οδό Λουτρώνων υπήρχε το μαγαζί του Στογιαννίδη, στην οδό Τυρολόης το σπίτι του Τριανταφυλλίδη και στην οδό Ωρολογιού το σπίτι του Γεωργίου. Αργότερα ακολούθησε ανάλογο αίτημα και για την ονοματοθεσία οδού ως Μιχαήλ Βόγδου, όπου και το σπίτι του Βόγδου. Επρόκειτο δηλαδή για περιοχές όπου έζησαν και άκμασαν οι άνθρωποι αυτοί κατά τη διάρκεια του σύντομου βίου τους. Το αίτημα γίνεται αποδεκτό από το Δημοτικό Συμβούλιο στις 3 Μαΐου 1961.
Τον Αύγουστο του 1964 ο Εθνικός Σύνδεσμος Εφέδρων Αξιωματικών Ξάνθης στέλνει μια επιστολή στο υπουργείο Εθνικής Άμυνας και ζητά να φιλοτεχνηθούν “τρεις προτομές δια να ζωντανέψη τας μορφάς των ηρώων συναδέλφων μας και να τας αφήσει εις τας επερχόμενας γενεάς ως τηλαυγή φάρον του Ελληνικού Μεγαλείου”. Την επιστολή υπογράφουν ο πρόεδρος του Συνδέσμου Νικόλαος Γεραγάς και ο γραμματέας Ζαχαρίας Σαραλέκος οι οποίοι αναφέρουν πως «αν και ο αριθμός των φονευθέντων Ξανθιωτών είναι μεγάλος» προκρίνουν συμβολικά τρεις τον έφεδρο υπίατρο Κωνσταντίνο Τριανταφυλλίδη, τον έφεδρο ανθυπολοχαγό Ευάγγελο Στογιαννίδη και τον επίσης έφεδρο λοχαγό Μιχαήλ Βόγδο.
Οι προτομές κατασκευάζονται το 1965 από δύο διάσημους Τηνιακούς γλύπτες, τον Λευθέρη Α. Βαλάκα (προτομές Βόγδου και Στογιαννίδη στις φωτογραφίες οι προτομές και υπογραφές των δημιουργών τους σε αυτές) και τον Στρατή Γ. Φιλιππότη (προτομή Τριανταφυλλίδη).
Οι προτομές τοποθετούνται αρχικά σε χώρο πλησίον της πλατείας και κοντά στις οδούς που δόθηκαν προς τιμήν τους, σε χώρους δηλαδή που έζησαν και άκμασαν κατά τη διάρκεια του επίγειου βίου τους. Δημιουργήθηκε έτσι μια τοποθεσία, ένα τοπόσημο για να συνδέει την εικόνα και τη μνήμη των ανθρώπων αυτών με τον συγκεκριμένο χώρο.
Η απομάκρυνσή τους από τον συγκεκριμένο γεωγραφικό χώρο θα αποτελέσει διακοπή της ιστορικής μνήμης που είναι συνδυασμένη με το χώρο επίγειας δράσης τους και θα συντελέσει στη ΜΗ ΕΠΑΡΚΗ ΑΝΑΔΕΙΞΗ μέσα στο πλούσιο θεματικό πάρκο μνήμης της Πλατείας Ελευθερίας, όπου υπάρχουν μια σειρά από αγάλματα μεγαλύτερου μεγέθους και όγκου (Ποντίων-Μικρασιατών, Θρακών, Σαρακατσαναίων, Εβραίων, Άγνωστου Στρατιώτη, Άγνωστου Καπνεργάτη) μπροστά στα οποία οι τρεις μικρές προτομές θα “χαθούν”.
Να επισημάνουμε επίσης πως η καταγραφή της μνήμης στην Πλατεία Ελευθερίας είναι συλλογική, έχουμε δηλαδή πολύ όμορφα αγάλματα αφιερωμένα σε ομάδες εν συνόλω του πληθυσμού αυτής της πόλης και όχι σε εξατομικευμένα πρόσωπα.
Τέλος ένας άλλος λόγος που θα εφιστούσε περισσότερο προσοχή και σεβασμό στις προτομές αυτές είναι και η καλλιτεχνική τους αξία καθώς δημιουργήθηκαν από επιφανείς Τηνιακούς γλύπτες του 20ου αιώνα και αποτελούν ίσως την πιο πολύτιμη μνημειακή κληρονομιά που διαθέτει αυτή η πόλη.
Δημήτριος Ν. Κασαπίδης
δρ. Ιστορίας (UJ)& δρ. Ιστορίας της τέχνης (ΔΠΘ)
