«Η Νέα Κωμωδία και ο Μένανδρος» στο μάθημα της Τρίτης
Την Τρίτη 18 Μαρτίου 2025, ώρα 19:00 στα ελεύθερα μαθήματα του Θανάση Μουσόπουλου «Περί Θεάτρου Λόγος», θα αναπτυχθεί η θεματική «Η Νέα Κωμωδία και ο Μένανδρος»
Σε ένα εισαγωγικό σημείωμα, ο διδάσκων αναφέρει: «το δράμα είναι μια σύνθετη ποιητική δημιουργία που χρησιμοποιεί στοιχεία από την επική και τη λυρική ποίηση, ενώ συνοδεύεται από μουσική και όρχηση / χορό. Προήλθε από τα θρησκευτικά δρώμενα και συνδέθηκε με τις γιορτές του θεού Διονύσου. Από τις τελετές αυτές τον 6ο π.Χ. αι. περάσαμε στο δράμα, που συνδέθηκε με τις διάφορες γιορτές του Διονύσου : Μεγάλα ή εν άστει Διονύσια, Μικρά ή κατ’ αγρούς Διονύσια, Λήναια και Ανθεστήρια. Οι γιορτές αυτές γίνονταν στα υπαίθρια θέατρα αρχικά της Αθήνας και αργότερα άλλων πόλεων, κατανεμημένες στους μήνες Δεκέμβριο – Απρίλιο κάθε χρόνου.
Τα είδη του δράματος είναι τρία : τραγωδία, σατυρικό δράμα και κωμωδία.
Η κωμωδία εστιάζει το ενδιαφέρον στο τυχαίο και στο επίκαιρο. Φέρνει την τέχνη στα καθημερινά, στα οικεία, στην πραγματικότητα. Αν η τραγωδία ήταν κόσμια, η κωμωδία ήταν κοσμική. Ακολούθησε την πορεία της κοινωνικής εξέλιξης, συνδεόμενη με την ακμή και την πτώση της δημοκρατίας.
Η λέξη κωμωδία προέρχεται από τη λέξη κώμος, που σημαίνει λαϊκή γιορτή με χοντρά αστεία, χορούς και τραγούδια. Τέτοιες γιορτές γίνονταν στο μάζεμα ή στο πάτημα των σταφυλιών, σύμβολου του Διονύσου. Ο κώμος περιελάμβανε την περιφορά του φαλλού, συνοδεία άσεμνων και πειρακτικών τραγουδιών – φαλλικά, τα χοντρά αστεία και πειράγματα επωνύμων.
Στα Μέγαρα και στη Σικελία υπάρχουν φάρσες και μίμοι. Στην Αττική, όμως, έχουμε την αυτονόμηση αυτού του λογοτεχνικού είδους.
Η Αρχαία Κωμωδία, 5ος π.Χ. αι. , είναι ανάμειξη φάρσας και σάτιρας, προσωπικής φανερής ή με υπονοούμενα. Στο μέσο της Αρχαίας Κωμωδίας έχουμε την παράβαση, οπότε ο χορός στρέφεται στους θεατές και κρίνει την πολιτική και κοινωνική κατάσταση της Αθήνας. Η παράβαση καταργείται όταν καταργούνται οι ελευθερίες του Αθηναϊκού λαού.
Κύριος εκπρόσωπος της αρχαίας κωμωδίας είναι ο Αριστοφάνης (445 – 385 π.Χ.), για τον οποίο ο Α. Γεωργοπαπαδάκος, σημειώνει: ‘καρπός της πολιτικής και πνευματικής ζωής των Αθηνών του 5ου π.Χ. αιώνα (…) είναι ένα μεθύσι χαράς και ένα ξέσπασμα ιερού ενθουσιασμού’ .
Οικονομικές και πολιτικές αιτίες συντέλεσαν τον 4ο αιώνα π.Χ. Μέση Κωμωδία και στη συνέχεια Νέα Κωμωδία στη φθορά και στην αλλαγή της. Κατ’ ουσίαν ο 4ος αι. είναι μια μεταβατική περίοδος, για να περάσουμε από την πολιτική στην καθημερινή ζωή, από το δημόσιο στο ιδιωτικό. Το χορικό μέρος – η παρουσία του λαού και της κοινής γνώμης μέσα στο δράμα – όσο περνάει ο καιρός περιορίζεται».
Επίσης αφιερώνει ένα τμήμα του μαθήματος στον Μένανδρο και τη σχέση του με την Νέα Κωμωδία, την οποία και εκπροσωπεί.
