«Οι ερχόμενες εκλογές είναι οι πιο κρίσιμες».
Μία από τις πλέον κλισέ εκφράσεις, που, όμως, έχει τη σημασία της. Πράγματι, κάθε εκλογική διαδικασία έχει τη δική της κρισιμότητα. Οι συνθήκες, άλλωστε, υπό τις οποίες θα πραγματοποιηθούν οι Ευρωεκλογές του 2024 είναι μάλλον πρωτόγνωρες.
Είναι η πρώτη φορά στην ιστορία που οι πολίτες θα προσέλθουν στις κάλπες με την ΕΕ να είναι «μικρότερη» από ότι στις προηγούμενες διαδικασίες. Η αποχώρηση του ΗΒ ήταν ένα κομβικό γεγονός, προσθέτοντας κι άλλο νερό στο μύλο του ευρωσκεπτικισμού που επικρατεί στην ήπειρό μας.
Είναι, επίσης, η πρώτη φορά έπειτα από 2,5 δεκαετίες που οι ευρωεκλογές πραγματοποιούνται με έναν πόλεμο στην ευρωπαϊκή επικράτεια. Χρειάστηκε ένας πόλεμος, έστω και στις παρυφές της ΕΕ, ώστε να ταρακουνηθούμε ως Ευρωπαίοι και να αντιληφθούμε ότι υπάρχουν σοβαρά ζητήματα αυτάρκειας, ή ακόμα και επάρκειας στην ΕΕ: αυτάρκεια αμυντική, αυτάρκεια στρατιωτική, αυτάρκεια τροφίμων, επάρκεια ενέργειας.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, έχει σημασία να δούμε τη θέση μας ως πολίτες εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
17 χρόνια μετά την κατάρρευση της Lehmann Brothers και την τελευταία παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, το χάσμα μεταξύ Βορρά & Νότου στην Ευρώπη ακόμη δεν έχει γεφυρωθεί. Εν έτει 2024, η χώρα μας βρίσκεται στις δυσμενέστερες θέσεις στην Ευρώπη σε κρίσιμους δείκτες διαβίωσης, όπως η αγοραστική δύναμη των πολιτών, οι ιδιωτικές δαπάνες υγείας και το κόστος στέγασης. Μία Ευρώπη δύο ταχυτήτων.
Η Περιφέρεια ΑΜΘ είναι η φτωχότερη ηπειρωτική περιφέρεια της χώρας. Ενδεικτικά, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ είναι το μισό από αυτό της Αττικής και αρκετά χαμηλότερο από αυτό άλλων περιοχών. Η παταγώδης αποτυχία απορρόφησης ευρωπαϊκών κονδυλίων, απόρροια αποκλειστικά και μόνο της έλλειψης οράματος, διάθεσης (και όχι της έλλειψης χρηματοδοτικών εργαλείων), θα κάνει την ήδη δυσχερή κατάσταση ακόμη χειρότερη στο άμεσο μέλλον. Μία Ελλάδα δύο ταχυτήτων.
Ακόμα και μέσα στην ΑΜΘ επικρατεί ανισορροπία. Οι περιφερειακές ενότητες Δράμας, Ξάνθης & Ροδόπης υστερούν αισθητά έναντι των αντίστοιχων Έβρου & Καβάλας. Ανατολική Μακεδονία & Θράκη δύο ταχυτήτων.
Πίσω από την υστέρηση αυτή σε τοπικό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο υπάρχουν συγκεκριμένα πρόσωπα και συγκεκριμένες πολιτικές. Η δικαιολογία των «χρόνιων παθογενειών» δεν πείθει, πλέον. Οι ευθύνες έχουν ονοματεπώνυμο. Το ίδιο άγονο σύστημα εξουσίας, αυτό της σημερινής κυβέρνησης, συναντάται παντού:
Σε τοπικό επίπεδο, τόσο οι Δήμοι όσο και η Περιφέρεια ελέγχονται εδώ και μία δεκαετία σε μεγάλο βαθμό από το ίδιο κόμμα. «Ελέγχονται», καθώς έτσι αντιλαμβάνονται στη ΝΔ το ρόλο της τοπικής αυτοδιοίκησης: χωρίς παρεμβατικό χαρακτήρα, λειτουργώντας ως το μακρύ χέρι της κεντρικής διοίκησης. Απουσία οράματος και αποτελεσματικότητας, οι τοπικοί άρχοντες περιορίζονται συστηματικά τα τελευταία χρόνια αυστηρά σε κινήσεις δημοσίων σχέσεων. Οι υποδομές μας (οδικό και σιδηροδρομικό δίκτυο, λιμάνια, κτιριακές εγκαταστάσεις) είναι από παρηκμασμένες έως ανύπαρκτες. Η πρόληψη ως μέσο προστασίας από τις φυσικές καταστροφές απουσιάζει από τον ετήσιο σχεδιασμό. Με τη διαρκή υποβάθμιση της δημόσιας υγείας και του ΕΣΥ, τίθενται, εκτός των άλλων, και ζητήματα γεωγραφικών αποκλεισμών των κατοίκων της επαρχίας από σωρεία υπηρεσιών υγείας.
Σε εθνικό επίπεδο, το «υδροκέφαλο» κράτος των Αθηνών παρακολουθεί από απόσταση τις εξελίξεις, δίχως να σχεδιάζει ένα πλάνο αποκέντρωσης, ένα διαφορετικό παραγωγικό μοντέλο. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης διανύει τη δεύτερή του θητεία ως ένοικος του Μεγάρου Μαξίμου. Επί ημερών του, η ακρίβεια μαστίζει το σύνολο της ελληνικής κοινωνίας, με την κυβέρνηση να αρνείται να πραγματοποιήσει παρεμβάσεις ώστε να συγκρατηθούν οι τιμές. Ζούμε στην περίοδο «του πληθωρισμού της απληστίας», με την ελληνική οικονομία να είναι έρμαιο συγκεκριμένων καρτέλ: στην παραγωγή ενέργειας, στα τρόφιμα, στις τράπεζες, στα καύσιμα. Οι θετικοί δείκτες ανάπτυξης βασίζονται σε επενδύσεις τύπου real estate, μετατρέποντας τους Έλληνες σε πολίτες δεύτερης κατηγορίας σε πολλές γειτονιές των μεγάλων αστικών κέντρων. Η υποτιθέμενη βαριά μας βιομηχανία, ο τουρισμός, αναπτύσσεται άναρχα, χωρίς σχεδιασμό για κατάλληλες υποδομές που θα αυξήσουν τη φέρουσα ικανότητά του. Η δημόσια υγεία βρίσκεται στο χειρότερό της σημείο, παρότι κατά την περίοδο της πανδημίας υπήρξαν δεσμεύσεις πως θα στηριχθεί ως κόρη οφθαλμού.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το ΕΛΚ (σσ: η ευρωομάδα της ΝΔ), με τις πολιτικές που προωθεί, συντηρεί τη φαυλότητα των «δύο ταχυτήτων». Ο ευρωσκεπτικισμός, άλλωστε, δεν προέκυψε από παρθενογένεση: είναι προϊόν των επιλογών ενός διευθυντηρίου, αποτελούμενου από σκληρούς γραφειοκράτες στην καρδιά των Βρυξελλών. Ενός διευθυντηρίου που έχει αποτύχει να αντιμετωπίσει σωρεία δομικών ζητημάτων στην καρδιά της Ένωσης. Η διαρκής άρνηση του ΕΛΚ να αυξήσει τον προϋπολογισμό της Ένωσης και η μη προσπάθεια επίτευξης ενός ενιαίου πλαισίου δανεισμού για τα κράτη-μέλη, ώστε να αρθούν σταδιακά οι ανισότητες, βάζουν αναχώματα στο δρόμο προς την ευρωπαϊκή ενοποίηση. Στην Ελλάδα, το Ταμείο Ανάκαμψης διατέθηκε σχεδόν αποκλειστικά στην επιχειρηματική ελίτ, χωρίς καμία διαβούλευση, με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, μάλιστα, να πραγματοποιούν ελέγχους για τυχόν παράνομες αναθέσεις ύψους 2,5 δις €. Θα μπορούσε ως εργαλείο να αποτελέσει ένα σημαντικό «μαξιλάρι ασφαλείας» για την αντιμετώπιση των οικονομικών συνεπειών της πανδημίας, αν προοριζόταν για ενίσχυση του κοινωνικού κράτους. Ακόμα και έτσι, το Ταμείο Ανάκαμψης δεν είναι αρκετό. Επιβάλλεται η διαρκής «επανάληψή» του. Απαιτείται η ουσιαστική λειτουργία του Ταμείου Συνοχής, για την άμβλυνση των όποιων ανισοτήτων.
Η αποχή από τις εκλογές αποτελεί αναμφίβολα τη συνολική αποτυχία του πολιτικού συστήματος να εμπνεύσει, φαινόμενο που έχει ενταθεί μετά τη δεκαετή οικονομική κρίση στην Ελλάδα. Παρόλα αυτά, οι πολίτες πρέπει να αντιληφθούν πως η αποχή ευνοεί την
εκάστοτε κυβέρνηση και ότι οι Ευρωεκλογές δεν είναι υπόθεση δευτερεύουσας σημασίας. Στις λίγες, είναι αλήθεια, ευκαιρίες που δίνονται στις Ελληνίδες και στους Έλληνες να καθορίσουν τα τεκταινόμενα μέσω των δημοκρατικών διαδικασιών δεν υπάρχει περιθώριο για «χαλαρή ψήφο». Οι αποφάσεις που λαμβάνονται στις Βρυξέλλες και στο Στρασβούργο επηρεάζουν εν πολλοίς την καθημερινότητά μας και οι διάφορες ευρωπαϊκές οδηγίες υιοθετούνται κατ’ επέκταση από τα κράτη-μέλη. Οι συσχετισμοί δυνάμεων που θα προκύψουν θα είναι εκείνοι που θα διαχειριστούν τα κρίσιμα ζητήματα και εδώ έχει τεράστια σημασία να αναδειχθούν οι προτεραιότητες της εκάστοτε ευρωομάδας.
Το Κόμμα των Ευρωπαίων Σοσιαλιστών επιδιώκει διαχρονικά την ενίσχυση των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης και τη διασφάλιση της πρόσβασης σε ποιοτικές υπηρεσίες υγείας για όλους του πολίτες. Στις προκλήσεις που η κλιματική κρίση επιφέρει, η πράσινη μετάβαση είναι μονόδρομος μόνο εφόσον πραγματοποιηθεί με όρους ενεργειακής δημοκρατίας και όχι υπό συνθήκες καρτελοποίησης της παραγωγής ενέργειας, όπως συμβαίνει σήμερα. Σε εθνικό επίπεδο, το μήνυμα που πρέπει να δοθεί είναι σαφές: το ΠΑΣΟΚ διεκδικεί την επιστροφή του ως πόλος διακυβέρνησης απέναντι στο σημερινό σύστημα εξουσίας και στα αδιέξοδα που οι πολιτικές του επιφέρουν. Η ισχυροποίηση του ΠΑΣΟΚ θα αποτελέσει νίκη της πολιτικής απέναντι στα «πρόσωπα» και στο «lifestyle», νίκη εκείνων που προτάσσουν το πρόγραμμά τους απέναντι στα επικοινωνιακά παιχνίδια.
Η ψήφος στο ΠΑΣΟΚ στις 9 Ιουνίου συνεπάγεται μία Ευρώπη που θα προάγει πολιτικές πάταξης των ανισοτήτων και θα βάλει τα θεμέλια για να μπει ένα τέλος στο αλαζονικό μονοπώλιο της σημερινής κυβέρνησης και στη διακυβέρνηση των χαμηλών προσδοκιών.
