Ο Νικόλας Θεοχαράκης, οικονομολόγος και καθηγητής οικονομικών στο ΕΚΠΑ μιλάει στο «Ε» για τον τρόπο που αρθρώνεται ο αναπτυξιακός σχεδιασμός στην Ελλάδα
Τα νούμερα πάνε καλά αλλά οι πολίτες δυσκολεύονται να βγάλουν τον μήνα
«Όταν ευημερούν οι αριθμοί, δυστυχούν οι άνθρωποι» είχε δηλώσει ο Γεώργιος Παπανδρέου πριν από περίπου 50 χρόνια και όπως φαίνεται η συγκεκριμένη φράση παραμένει άκρως διαχρονική. Την ίδια στιγμή που τα στατιστικά στοιχεία από επίσημες πηγές καταγράφουν την Ελλάδα ως ένα «οικονομικό θαύμα», είμαστε μάρτυρες μίας ακρίβειας την οποία οι πολίτες δυσκολεύονται να αντιμετωπίσουν, με την άνοδο των ενοικίων να «τρώει» άνω του 40% του μέσου μισθού ενώ οι Έλληνες/ίδες δεν μπορούν πλέον να αποταμιεύσουν και παράλληλα για να βγει ο μήνας ξοδεύουν από τα έτοιμα.
Ο οικονομολόγος και καθηγητής Οικονομικών στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών με βασικούς ερευνητικούς τομείς την πολιτική οικονομία, την ιστορία της οικονομικής σκέψης και την πολιτική οικονομία της εργασίας, Νικόλας Θεοχαράκης αναλαμβάνει το δύσκολο ρόλο, μιλώντας στο «Ε», να εξηγήσει και να αναλύσει το οξύμωρο σχήμα «ανάπτυξη-φτωχοποίηση» αλλά και τους λόγους που έχουμε οδηγηθεί έως εδώ.
«Ε»: Το άρθρο της Financial Times με τίτλο «Greece’s economic rebound in (painful) context» παρουσιάζει το εξής οξύμωρο: Ενώ τονίζει ότι το χρέος μειώθηκε και η ελληνική οικονομία σημείωσε ανάπτυξη, παράλληλα το κενό με τη Βουλγαρία μειώνεται σταδιακά ενώ όπως τονίζεται δεν είναι παράλογο να αναμένουμε ότι η Ελλάδα σύντομα θα γίνει η φτωχότερη χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ποιο είναι το σχόλιο σας;
Ν.Θ: Δυστυχώς η ελληνική κοινωνία διακατέχεται από έναν επαρχιωτισμό. Αυτά που αναλύει το δημοσίευμα τα λένε οι Έλληνες οικονομολόγοι καιρό τώρα ενώ οι πολίτες το καταλαβαίνουν από πρώτο χέρι. Η Ελλάδα που ήταν στον μέσο όρο του κατά κεφαλήν ΑΕΠ στην Ε.Ε. το 2007, ξαφνικά φτάνει να είναι προτελευταία όπως επίσης είναι αυτή που έχει τη μεγαλύτερη μείωση μισθών 30% ενώ οι υπόλοιπες που ακολουθούν έχουν μείωση λιγότερη από 10%. Όλα αυτά τα ξέρουμε ήδη όμως.
Η αύξηση του ΑΕΠ δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη κάτι. Το ΑΕΠ δεν φανερώνει την διανομή του εισοδήματος. Δηλαδή την άνοδο του ΑΕΠ μπορεί να την εισπράξουν κάποιοι που μένουν εκτός Ελλάδας. Επίσης όταν κάποιοι οίκοι αξιολόγησης θεωρούν ότι «πάμε καλά», αυτό σημαίνει ότι η Ελλάδα είναι ένα «ξέφραγο αμπέλι» που οποιοσδήποτε μπορεί να λυμαίνεται τον δημόσιο πλούτο της χώρας.
Άλλος ένας παράγοντας είναι οι «μεταρρυθμίσεις». Εδώ και 15 χρόνια γίνονται αυτές οι περιβόητες μεταρρυθμίσεις. Ειλικρινά είδε κανένας καμία ουσιαστική βελτίωση της ελληνικής οικονομίας; Οι ιδιωτικοποιήσεις βλέπουμε και εκ του αποτελέσματος ότι δεν λειτουργούν προς όφελος της βελτίωσης των δημόσιων υποδομών και εν τέλει ούτε προς όφελος των πολιτών. Τα ολιγοπώλια δημιουργούν όλη αυτή τη στρέβλωση στην ελληνική οικονομία.
«Ε»: Σύμφωνα με τις τελευταίες εξελίξεις, ο ευρωπαϊκός εισαγγελέας ερευνά την κατανομή των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης στην Ελλάδα. Ποια είναι η πραγματική εικόνα κατά την άποψη σας;
Ν.Θ: Οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης είναι γνωστό ότι έχουν πάει σε λίγες εταιρίες. Έχει δημιουργηθεί ένα δίκτυο απευθείας αναθέσεων μέσω εικονικών διαγωνισμών. Από την άλλη δέχομαι ότι πάντα υπήρχαν σχέσεις μεταξύ της εξουσίας και της οικονομικής ολιγαρχίας αλλά εδώ έχουμε πάει σε άλλο επίπεδο. Πώς είναι δυνατόν μία εταιρία με κεφάλαιο πέντε χιλιάδες ευρώ να κερδίζει έναν διαγωνισμό εκατομμυρίων;
Παντού στην Ευρώπη γίνονται αυτά αλλά πουθενά σε τέτοιο σημείο όπως στην Ελλάδα όπου διαρρηγνύεται κάθε έννοια ανταγωνισμού. Για αυτό το λόγο δεν μπορεί να λειτουργήσει εδώ η «υγιής επιχειρηματικότητα».
«Ε»: Ο κ. Στουρνάρας στην ενδιάμεση έκθεση της ΤτΕ ανέφερε ότι ο πληθωρισμός που προκύπτει από τα κέρδη τον επιχειρήσεων τροφοδοτεί την ακρίβεια. Ο συγκεκριμένος όρος δόθηκε ως «πληθωρισμός κερδών».
Ν.Θ.: Όπως γνωρίζουμε ήδη, το «κέρδος» είναι η κινητήρια δύναμη της οικονομίας, και για να επικαλεστώ την ερμηνεία του Adam Smith, το «αόρατο χέρι» της αγοράς θα κάνει την οικονομία να λειτουργήσει προς το κοινό καλό.
Τι συμβαίνει στην πραγματικότητα; Αν είχαμε μια οικονομία η οποία λειτουργούσε όντως ανταγωνιστικά, δεν θα υπήρχε το περιθώριο τέτοιων κερδών. Βλέπουμε ότι τα σούπερ μάρκετ δρουν ανεξέλεγκτα βάζοντας ό,τι τιμές θέλουν αυξάνοντας τα κέρδη τους κατακόρυφα. Πολλά είδη πρώτης ανάγκης έχουν αυξηθεί κατά 67% έχοντας πληθωρισμό 3,2%. Η σχέση μεταξύ της αύξησης του δείκτη τιμών καταναλωτή και των μισθών έχει φτάσει σε επίπεδα μη βιώσιμα.
Είναι ότι ο σιτοβολώνας της Ευρώπης δέχεται επίθεση από τους Ρώσους ή ότι πλέον έχουν αλλάξει τα logistics λόγω των Χούθι; Μπορεί να είναι και αυτά ανάμεσα στους λόγους αύξησης των τιμών αλλά δεν είναι οι κύριοι λόγοι διότι αν δει κάποιος πώς συμπεριφέρεται ο πληθωρισμός σε άλλες χώρες και πώς στην Ελλάδα, θα καταλήξει στην άποψη ότι ένα πολύ μεγάλο κομμάτι της αύξησης των τιμών αποτελεί καθαρά ελληνικό φαινόμενο που οφείλεται στην ολιγοπωλιακή δομή της ελληνικής οικονομίας.
«Ε»: Πολλοί αναφέρουν την Ελλάδα ως «επενδυτικό παράδεισο». Όταν λέμε «επένδυση» όμως τι εννοούμε;
Ν.Θ.: Στην Ευρώπη και κατά συνέπεια στην Ελλάδα υπάρχει μία μεγάλη επενδυτική κρίση που οδηγεί σε οικονομικό μαρασμό. Όταν ο κόσμος λέει την λέξη «επένδυση» συνήθως εννοεί ότι ο Χ αγόρασε ένα πακέτο μετοχών. Στην πραγματικότητα ο Χ αγόρασε τις μετοχές του Ψ. Αυτό αποτελεί μία μεταβίβαση και όχι επένδυση. Επενδυτής είναι αυτός/ή που δημιουργεί κάτι καινούργιο το οποίο αυξάνει την παραγωγικότητα της χώρας. Όταν έρχονται ξένοι στην Ελλάδα και επενδύουν σε ακίνητα κάνοντάς τα καταλύματα, αυτό δεν συνιστά επένδυση καθώς πρώτον δεν μεγεθύνει την ελληνική οικονομία και δεύτερον αυξάνει τις τιμές στις ήδη υπάρχουσες κατοικίες με συνέπεια την δυσκολία των κατοίκων να ανταποκριθούν στις αυξήσεις.
Ειδικότερα στην περίπτωση των κατοικιών, η κυβέρνηση επέτρεψε σε μια σειρά από ταμεία να αγοράσουν πολύ φθηνά τα χρέη των ιδιοκτητών και ξαφνικά έχουμε ένα κύμα πλειστηριασμών. Αυτές οι δραστηριότητες, που ανθούν στην Ελλάδα, δεν συνιστούν επενδυτικές δραστηριότητες.
«Ε»: Η επιδοματική πολιτική (market pass, fuel pass) και τα καλάθια του καταναλωτή βοηθούν τους πολίτες;
Ν.Θ.: Αυτές οι πολιτικές δεν διευκολύνουν τον καταναλωτή αλλά αντιθέτως «κλείνουν το μάτι» σε αυτούς που κερδίζουν από την ακρίβεια ότι θα συνεχίσουν να κερδίζουν προσφέροντας τις ζητούμενες τιμές.
«Ε»: Ποια είναι η μεγάλη οικονομική εικόνα στην Ελλάδα;
Ν.Θ.: Οι αριθμοί δεν ευημερούν, απλά χρειάζεται να τους διαβάσουμε με τον σωστό τρόπο. Πρέπει να δούμε ποιοι ωφελούνται από την υποτιθέμενη ανάπτυξη, ποιοι είναι αυτοί που λένε ότι «πάμε καλά» όπως επίσης ποια είναι η ποιότητα ζωής των ανθρώπων που βιώνουν τις μεταρρυθμίσεις. Αυτή τη στιγμή υπάρχει ευημερία για τους λίγους και δυστυχία για τους πολλούς. Να αναφέρω επίσης ότι το παραμύθι της ευημερίας διαδίδεται από τα κεντρικά ΜΜΕ τα οποία είναι στην ιδιοκτησία αυτών που κυρίως ωφελούνται από την συγκεκριμένη οικονομική πολιτική.
«Ε»: Τα φαινόμενα που περιεγράφηκαν πιο πάνω είναι πανευρωπαϊκά και παγκόσμια και όχι μόνο στην Ελλάδα.
Ν.Θ.: Οι πολιτικές που έχουν εφαρμοστεί τα τελευταία 40 χρόνια πανευρωπαϊκά έχουν ξεσηκώσει αντιδράσεις που δυστυχώς δεν τις εισπράττει η Αριστερά καθώς φάνηκε εντελώς ανίκανη να ανταποκριθεί στο συγκεκριμένο κάλεσμα με αποτέλεσμα να υπάρχει ένα «καζάνι που βράζει» το οποίο μετακυλίεται συνεχώς προς την ακροδεξιά. Η αντίδραση αυτή έχει πάρει την μορφή οργής χωρίς να δίνει τη δυνατότητα να σκεφτούν οι άνθρωποι ποια είναι τα πραγματικά αίτια της κατάστασής τους.
Από την άλλη, η Ευρωπαϊκή Ένωση απέδειξε ότι είναι ένας οργανισμός που δεν μπορεί να αντιμετωπίσει συλλογικά το συγκεκριμένο φαινόμενο και αυτό φαίνεται από το πολύ χαμηλό επίπεδο του πολιτικού προσωπικού. Στην Ευρώπη επέμειναν σε μία ανόητη πολιτική λιτότητας με αποτέλεσμα αυτή τη στιγμή η ίδια να μην μπορεί να εκδημοκρατιστεί και να μεταρρυθμιστεί.
