Συνέντευξη με την προϊσταμένη ΕΦΑ Ξάνθης, αρχαιολόγο Μαρία Χρυσάφη
«Η εξωστρέφεια και η αλληλόδραση με το κοινό ανατροφοδοτεί τη δυναμική μας»
Μια ιδιαίτερα δημιουργική χρονιά ήταν το 2023 για την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ξάνθης. Μια χρονιά κατά την οποία υλοποιήθηκαν προγράμματα και αναδείχθηκε το ανασκαφικό της έργο, ενώ παράλληλα τέθηκαν οι βάσεις του προγραμματισμού για το 2024. Μια χρονιά που σηματοδοτήθηκε από την συνταξιοδότηση της Κωνσταντίνας Ντίνας Καλλιντζή, της αρχαιολόγου που άφησε μια πλούσια παρακαταθήκη στην προστασία και ανάδειξη των μνημείων της περιοχής και την οποία διαδέχτηκε ως Προϊσταμένη ΕΦΑ Ξάνθης, η αρχαιολόγος Μαρία Χρυσάφη. Η εκδήλωση κοπής της πρωτοχρονιάτικης πίτας της ΕΦΑ Ξάνθης, που πραγματοποιήθηκε, το βράδυ του Σαββάτου 17 Φεβρουαρίου, παρουσία της κας Καλλιντζή καθώς και του προσωπικού της Υπηρεσίας, αλλά και όσων εργάστηκαν ή συνεργάστηκαν με την Εφορεία τη χρονιά που πέρασε, έδωσε την ευκαιρία για έναν απολογισμό του έργου καθώς και μια αναφορά στον προγραμματισμό έργων και δράσεων για το 2024. Ακολουθεί η συνέντευξη που παραχώρηση η κα Χρυσάφη στο «Ε».
«Ε»: Επιχειρώντας μια αποτίμηση της χρονιάς που έφυγε ποια θα κατονομάζατε ως τα κυριότερα έργα ή δράσεις της ΕΦΑ Ξάνθης;
Μ. Χρυσάφη: «Το 2023 ήταν μία ιδιαίτερα δημιουργική χρονιά για την ΕΦΑ Ξάνθης. Έτσι, ολοκλήρωσε το ενταγμένο στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα της Περιφέρειας ΑΜΘ υποέργο «Ενοποίηση σημείων αρχαιολογικού ενδιαφέροντος Αβδήρων και Πόρων». Ένα σύνολο διάσπαρτων μνημείων και χώρων αναδείχθηκαν από την αφάνεια και εντάχθηκαν σε διαδρομές περιήγησης με ποδήλατο, αυτοκίνητο και πεζή. Αναφερόμαστε σε χώρους όπως η αρχαϊκή και κλασική πόλη των Αβδήρων όπου έζησε ο Δημόκριτος, σε ταφικούς τύμβους και ταφικά μνημεία, σε αρχαίο δρόμο, αγροικίες, τον βυζαντινό οικισμό των Πόρων κ.ά. Στο ίδιο πλαίσιο ανασκάφτηκαν και δόθηκαν στο κοινό σπάνιας θέασης μνημεία όπως είναι τα αρχαία λατομεία της Μάνδρας και του Πετρόλοφου. Πλήθος εκδόσεων (11 φυλλάδια, οδηγός και πρακτικά ημερίδας, ορισμένα σε γραφή Braille και σε τέσσερις ξένες γλώσσες), δημιουργία ακουστικής ξενάγησης (προσφέρεται δωρεάν), εκπαιδευτικά προγράμματα και δράσεις στόχευσαν στη διάχυση της γνώσης και τη γνωριμία με την πολιτιστική κληρονομιά του τόπου.
Παράλληλα και με την ίδια χρηματοδότηση από το Ε.Π. της Περιφέρειας, καταφέραμε να εκκινήσουμε το υποέργο για την «Αποκατάσταση και Ανάδειξη του Πολυστύλου» εξασφαλίζοντας και τη συνέχειά του σε ένα φιλόδοξο και μακρόπνο -ελπίζουμε- πρόγραμμα αποκαταστάσεων στην επόμενη περίοδο. Πραγματοποιήθηκαν εργασίες συντήρησης και στερέωσης σε τμήμα της βόρειας πλευράς της οχύρωσης του βυζαντινού οικισμού, ανασκαφή του γειτνιάζοντος πύργου και προετοιμασία διαδρόμου περιήγησης. Στο ίδιο πλαίσιο εκπονήθηκαν μελέτες και εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Το Πολύστυλο, όπως γνωρίζετε, είναι το διάδοχο πόλισμα της αρχαίας πόλης των Αβδήρων και έχει πάρει τώρα τη σκυτάλη στις εργασίες αποκατάστασης.
Η ΕΦΑ Ξάνθης το 2023 υλοποίησε και συνεχίζει να υλοποιεί οκτώ (8) αρχαιολογικά υποέργα αυτεπιστασίας στο πλαίσιο έργων Τρίτων Φορέων, όπως των ενταγμένων στο ΕΣΠΑ «Ανάπτυξη Δικτύων Διανομής Φυσικού Αερίου» της ΔΕΔΑ και «Αντιπλημμυρική προστασία παρόχθιων εκτάσεων ποταμού Κόσυνθου» της Περιφέρειας ΑΜΘ, καθώς και μικρότερης έκτασης έργα που υλοποιούνται από τους Δήμους Αβδήρων και Μύκης. Τα έργα Τρίτων Φορέων παρακολουθούνται με στόχο την προστασία μη γνωστών σήμερα αρχαιοτήτων. Χάρη σ’ αυτά έχει ενδυναμωθεί με προσωπικό η Υπηρεσία μας. Η ομάδα αυτή των νέων συναδέλφων μας, που εκπαιδεύεται και εξειδικεύεται σε αρχαιολογικές εργασίες, θα αποτελέσει πιστεύουμε στο μέλλον πολύτιμο αρωγό στο έργο μας.
Το 2023 μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης πραγματοποιήθηκαν προμήθειες εξοπλισμού απαραίτητου για τη διοργάνωση εκδηλώσεων στον αρχαιολογικό χώρο των Αβδήρων. Δόθηκε βαρύτητα στον χαρακτηρισμό ως νεωτέρων μνημείων χριστιανικών ναών της πόλης μας με στόχο την προστασία τους. Θεωρούμε, επίσης, σημαντικό επίτευγμα την ολοκλήρωση της διοικητικής διαδικασίας για τη μεταστέγαση της Υπηρεσίας μας σε κεντρικό σημείο στην Ξάνθη. Με αυτόν τον τρόπο διευκολύνεται η συνδιαλλαγή με το κοινό της περιοχής και η Εφορεία θα αποκτήσει ενεργή παρουσία και επιπλέον «ζωτικό» χώρο, καθώς μεγαλώνει σε δυναμικό.
Θα αναφερθούμε, τέλος, στις προσπάθειες εξωστρέφειας που κατέβαλε η ΕΦΑ Ξάνθης τόσο με σειρά εκδηλώσεων στο μουσείο και σε αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία (Ήχοι Αρχαίων-περιοδική έκθεση με αντίγραφα αρχαίων μουσικών οργάνων, Ποδηλατικές διαδρομές και ξεναγήσεις, Πολυεπίπεδη εκδήλωση στην Πανσέληνο του Αυγούστου, Ημερίδα για το έργο ΕΣΠΑ, Εκδήλωση στα σύγχρονα Άβδηρα σε συνεργασία με τον Πολιτιστικό Σύλλογο Αβδηριτών κ.ά.), όσο και με τη σχεδίαση και υλοποίηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων».
«Ε»: Ποιος είναι ο προγραμματισμός σας για το 2024; Ποιοι είναι οι στόχοι σας; Υπάρχουν τα διαθέσιμα χρηματοδοτικά εργαλεία για να τους υλοποιήσετε;
Μ. Χρυσάφη: «Με στόχο την ένταξη νέων έργων στο επόμενο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα ολοκληρώσαμε πέντε νέες μελέτες που αφορούν σε εργασίες αποκατάστασης και ανάδειξης για την απόδοση μνημείων στο κοινό. Τρεις αναφέρονται σε τμήματα του Πολυστύλου, μία στην Πόλη του Δημόκριτου (αρχαϊκή και κλασική πόλη) και μία στο κάστρο της Ξάνθειας. Πρωταρχικός στόχος μας, συνεπώς, είναι να συνεχίσουμε την δυναμική πορεία των έργων ΕΣΠΑ που εδώ και χρόνια υλοποιούμε σε άριστη συνεργασία με την Περιφέρεια ΑΜΘ. Θα τονίσω την πρόθεσή μας να συνεχιστούν οι εργασίες αποκατάστασης και σε άλλα τμήματα της οχύρωσης του Πολυστύλου, όπως είναι ο παράλιος πύργος και η περιοχή του μονόχωρου κοιμητηριακού ναού. Παράλληλα, έχουμε στρέψει την προσοχή μας στις παρυφές της Ξάνθης όπου και το εξαιρετικής διατήρησης βυζαντινό κάστρο. Εδώ, επειδή το εγχείρημα έχει υψηλό βαθμό δυσκολίας, θα πρέπει να προετοιμάσουμε την ωρίμαση του έργου προσεκτικά και με εμπεριστατωμένες μελέτες. Τα κύρια χρηματοδοτικά εργαλεία των προσπαθειών αυτών θα αναζητηθούν στα προγράμματα ΕΣΠΑ μέσω της Περιφέρειας αλλά και στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων του Υπουργείου μας για τη χρηματοδότηση μελετών και την υλοποίηση μικρότερων έργων. Επιθυμούμε να βελτιώσουμε, επίσης, τη συνεργασία με τους τοπικούς φορείς ώστε μακροπρόθεσμα να εδραιωθούν και να αποδώσουν καρπούς».
«Ε»: Η ΕΦΑ Ξάνθης έχει δημιουργήσει έναν ανοιχτό δίαυλο επικοινωνίας με το κοινό με πολλές δράσεις που αναδεικνύουν το έργο της, έχει δημιουργήσει ένα δίκτυο φίλων που συμμετέχουν στις εκδηλώσεις της, ένα κοινό που αγαπά την ιστορία του τόπου. Σχεδιάζεται νέες δράσεις για να κρατήσετε το ενδιαφέρον του κοινού;
Μ. Χρυσάφη: «Αυτή είναι πράγματι μία σχέση που χτίστηκε τα προηγούμενα χρόνια και είναι πολύ σημαντικό για εμάς να την κρατήσουμε ζωντανή και να την εξελίξουμε! Η εξωστρέφεια και η αλληλόδραση με το κοινό της Ξάνθης ανατροφοδοτεί τη δυναμική μας. Στον προγραμματισμό μας περιλαμβάνονται δράσεις, ομιλίες, όπως αυτή της Ντίνας Καλλιντζή που αναβλήθηκε τον χειμώνα, καθώς και περιηγήσεις με αφορμή πανελλαδικές δράσεις τις οποίες θα ανακοινώσουμε εν καιρώ. Φιλοδοξούμε να φιλοξενήσουμε στο Μουσείο των Αβδήρων φωτογραφική έκθεση με δημιουργίες συντοπίτη μας που ασχολείται ερασιτεχνικά με τη φωτογράφηση. Επίσης, την περιοδική έκθεση «BioMuse/Από τα θραύσματα των οστών στις ιστορίες των ανθρώπων», που παρουσιάστηκε ήδη σε διάφορα μουσεία, και έχει ως άξονα ιστορίες πραγματικών ανθρώπων που έζησαν στην Ελλάδα, τα τελευταία 11.000 χρόνια μέσα από σκελετικά κατάλοιπα. Στις ιστορίες περιλαμβάνεται και η βιογραφία γυναίκας με τρυπανισμό από τα Άβδηρα. Ελπίζουμε ότι την Άνοιξη θα καταφέρουμε να τις φιλοξενήσουμε. Το Φθινόπωρο θα διοργανώσουμε το 6ο Διεθνές Συνέδριο για τη Θράκη των Ρωμαϊκών Χρόνων και της Ύστερης Αρχαιότητας, στο Μουσείο των Αβδήρων, όπου θα συμμετάσχουν αρχαιολόγοι από τα Βαλκάνια, κυρίως, αλλά και την υπόλοιπη Ευρώπη. Αν και απευθύνεται στο ειδικό κοινό θα ήταν χαρά μας να τύχει αποδοχής και από τους Ξανθιώτες.
Όλα αυτά δεν θα είναι εφικτό να επιτευχθούν εάν δεν διασφαλίσουμε το περιβάλλον άριστης συνεργασίας που μέχρι σήμερα αποδίδει στην Υπηρεσία μας, στην οποία, πρέπει να σας θυμίσω, ότι σήμερα υπηρετούν μόνο 15 μόνιμοι υπάλληλοι. Ωστόσο, συνεχίζουμε με επιμονή και με τη συνδρομή του έκτακτου προσωπικού. Η συναδελφικότητα, το ομαδικό πνεύμα, η αλληλεγγύη και το υψηλό αίσθημα καθήκοντος είναι τα στοιχεία που επιδιώκουμε να υιοθετούμε στο εργασιακό μας περιβάλλον, ώστε η προσπάθειά μας να αφήσει το θετικό αποτύπωμά της στην πολιτιστική κληρονομιά του τόπου μας».
