Ο διδάσκων στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του ΕΚΠΑ Νίκος Στραβελάκης μιλάει στο «Ε» για την «Χώρα της Χρονιάς» του Economist, την ακρίβεια και την λεγόμενη ανάπτυξη που βιώνει η Ελλάδα
Ν. Στραβελάκης: «Η ακρίβεια αντιμετωπίζεται με δύο τρόπους: με τον έλεγχο των τιμών από το κράτος και με αύξηση των μισθών. Η Ελλάδα δεν έχει επιλέξει κανέναν από τους δύο τρόπους»
Η πρόσφατη διακήρυξη του Economist που τιμά την Ελλάδα ως «Χώρα της Χρονιάς», πυροδότησε έντονες συζητήσεις και έθεσε ερωτήματα για την πραγματική κατάσταση της ελληνικής οικονομίας. Ενώ ο χαρακτηρισμός εμφανίζεται ως αναγνώριση για τα βήματα που έγιναν, μία κριτική ματιά αποκαλύπτει ένα πολύπλευρο οικονομικό τοπίο που αμφισβητεί την απλοϊκή απεικόνιση της επιτυχίας. Πέρα από την επιδοκιμασία, η οικονομική πραγματικότητα της Ελλάδας παραμένει εγκλωβισμένη σε μια μυριάδα πολύπλοκων προβλημάτων.
O Νίκος Στραβελάκης, οικονομολόγος και διδάσκων στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του ΕΚΠΑ μιλά στο «Ε» εξετάζοντας το ευρύτερο πλαίσιο που διαμορφώνει την οικονομική πραγματικότητα της Ελλάδας.
Ο τίτλος «Χώρα της Χρονιάς» του Economist δεν σημαίνει απολύτως τίποτα
Χώρα της χρονιάς ανακήρυξε την Ελλάδα το περιοδικό «Economist» για το 2023 με τον πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη, σε ανάρτησή του να κάνει λόγο για «αναγνώριση των προσπαθειών του ελληνικού λαού». Το διεθνές μέσο αναφέρει αρχικά ότι «από τότε που αρχίσαμε να ανακηρύσσουμε τις χώρες της χρονιάς το 2013, επιδιώκουμε να βρούμε τον τόπο που έχει βελτιωθεί περισσότερο».
Αναφερόμενος ο κ. Στραβελάκης στην συγκεκριμένη διάκριση της Ελλάδας τόνισε ότι «το Economist είναι ένα οικονομικό περιοδικό με κύρος αλλά και με συγκεκριμένο προσανατολισμό αναφορικά με τους ρυθμούς μεγέθυνσης μια χώρας οι οποίοι δεν εντυπωσιάζουν τους ανθρώπους που γνωρίζουν οικονομικά επί της ουσίας».
Ο ίδιος υπογράμμισε ότι «είναι απορίας άξιο πως ο Economist δεν σκέφτηκε σε αυτή του την αναφορά την τοποθέτηση του νομπελίστα οικονομολόγου Joseph Stiglitz, ο οποίος μίλησε στην Αθήνα, και ανέφερε ότι οι οικονομικές επιδόσεις της Ελλάδας δεν τον πείθουν καθόλου» ενώ πρόσθεσε ότι «ο κ. Stiglitz ανέφερε την κλιματική κρίση, την υπερβολική εξάρτηση από τον τουρισμό, την έλλειψη δημοκρατίας στα ΜΜΕ και την διάρθρωση της ελληνικής οικονομίας ως βασικούς λόγους για τους οποίους ο ίδιος δεν εντυπωσιάζεται από τα νούμερα της Ελλάδας. Το άρθρο του Economist περισσότερο προσφέρεται για εσωτερική κατανάλωση».
Πρέπει να σημειώσουμε ότι, σύμφωνα με τον κ. Στραβελάκη, η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης που το ΑΕΠ της είναι περίπου 20% χαμηλότερο από το 2009. «Όλες οι χώρες της Ε.Ε. έχουν υπερβεί το ΑΕΠ του 2009» ενώ η μόνη που δεν το έχει πετύχει είναι η Ελλάδα», ανέφερε ο ίδιος.
Η Ελλάδα δεν έχει ξεπεράσει την οικονομική κρίση
Σε αντίθεση με την κυρίαρχη ρητορική, ο κ. Στραβελάκης τονίζει ότι η Ελλάδα βρίσκεται ακόμα σε περίοδο κρίσης. Εξηγεί ότι «για να πει κάποιος ότι έχει ξεπεράσει μία κρίση θα πρέπει πρώτον να έχει ΑΕΠ υψηλότερο από αυτό που είχε πριν την κρίση σε πραγματικές τιμές και δεύτερον θα πρέπει οι επενδύσεις να έχουν υπερβεί τα προηγούμενα επίπεδα. Στην Ελλάδα δεν ισχύει τίποτα από τα δύο. Στις υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε. δεν ισχύει τουλάχιστον το ένα από τα δύο, δηλαδή ενώ έχουν ξεπεράσει το ΑΕΠ προ κρίσης, οι επενδύσεις παραμένουν υποτονικές.
«Το να αναπτύσσονται οι ίδιοι κλάδοι της οικονομίας δεν συνιστά ανάπτυξη»
Στην ερώτηση του «Ε» σχετικά με την ανάπτυξη που δείχνουν τα ποσοστά της ΕΛΣΤΑΤ αλλά και πώς την ανάπτυξη αυτή την καρπώνονται οι πολίτες, ο κ. Στραβελάκης τόνισε ότι «περισσότερο μιλάμε για οικονομική μεγέθυνση και όχι για ανάπτυξη καθώς το να αναπτύσσονται οι ίδιοι κλάδοι της οικονομίας δεν συνιστά ανάπτυξη». Ο ίδιος εξήγησε αναλυτικά ότι «το φαινόμενο αυτό έχει δύο διαστάσεις, η μία είναι της κατανάλωσης η οποία έχει φτάσει το 92% του ΑΕΠ ενώ ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι το 76% που σημαίνει ότι όλο το ΑΕΠ της Ελλάδας πηγαίνει στην κατανάλωση και η άλλη διάσταση είναι αυτή των επενδύσεων».
Μέχρι και το 2022, ο δείκτης που ονομάζεται Καθαρός Σχηματισμός Κεφαλαίου στην Ελλάδα ήταν αρνητικός, κάτι που σημαίνει ότι στην Ελλάδα «καταστρεφόταν» κεφάλαιο. Ο διδάσκων του ΕΚΠΑ σχολιάζει ότι «όχι μόνο δεν δημιουργείται καινούργια, έστω καπιταλιστική, μεγέθυνση αλλά αντίθετα καταστρέφεται κεφάλαιο και αυτή η διαδικασία καταδεικνύει μία οικονομία η οποία βρίσκεται σε βαθιά διαρθρωτική ύφεση».
Ο κλάδος του real estate αποτελεί τη μόνιμη φούσκα του ΑΕΠ της Ελλάδας
«Το real estate αποτελεί έναν ψευδοκλάδο του ΑΕΠ», τονίζει ο κ. Στραβελάκης. Στην Ελλάδα ο κλάδος αυτός αντιπροσωπεύει το 14% του ΑΕΠ ενώ παράλληλα στις υπόλοιπες χώρες της Ευρωζώνης αντιπροσωπεύει το 3-4%.
«Αυτή η διαφορά έγκειται στα λεγόμενα “τεκμαρτά ενοίκια”. Αν εγώ μένω σε δικό μου σπίτι θεωρείται ότι έχω ένα ενοίκιο το οποίο θα πλήρωνα αν το σπίτι δεν ήταν δικό μου και το οποίο θεωρείται κομμάτι του εισοδήματος που παράγει η χώρα. Επειδή η Ελλάδα έχει το υψηλότερο ποσοστό ιδιοκατοίκησης σε ολόκληρη την Ε.Ε. αυτό αποτελεί μία μόνιμη φούσκα του ΑΕΠ που εμφανίζεται ως οικονομική μεγέθυνση ενώ στην πραγματικότητα είναι αέρας κοπανιστός» ανέφερε ο κ. Στραβελάκης ενώ επισήμανε ότι η ίδια φούσκα είχε εμφανιστεί από το 1999 έως το 2004 επί του άλλου «οικονομικού θαύματος» του κ. Σημίτη που οδήγησε στην κρίση του 2007.
Ο ίδιος συμπεραίνει ότι «είναι συζητήσιμο το κατά πόσο ο όγκος των δημοσιών δαπανών συν το real estate μπορούν να θεωρηθούν κομμάτι του ΑΕΠ. Κάτι το οποίο μας οδηγεί αναπόφευκτα να θεωρήσουμε ότι αυτό είναι ένας βασικός λόγος που κανένας πολίτης δεν αντιλαμβάνεται το “οικονομικό θαύμα” της Ελλάδας στην καθημερινότητα του».
«Η ακρίβεια δεν σχετίζεται με εξωτερικούς παράγοντες»
Η ακρίβεια πλέον δεν αφορά τα φτωχά ή πολύ φτωχά κοινωνικά στρώματα αλλά αφορά ένα αρκετά διευρυμένο κομμάτι του πληθυσμού με όρους επιβίωσης και αυτό το συμπέρασμα το εξάγουμε από τα αποτελέσματα πολλών δημοσκοπήσεων που τοποθετούν την ακρίβεια στην πρώτη θέση των προβλημάτων που απασχολούν το ελληνικό νοικοκυριό.
Όσον αφορά στην αιτία της ακρίβειας ο κ. Στραβελάκης επισημαίνει ότι «η ακρίβεια έχει να κάνει με την απουσία παραγωγικών επενδύσεων. Αυτή η απουσία πιέζει τις επιχειρήσεις να δουλεύουν “στα κόκκινα” αξιοποιώντας το σύνολο του παραγωγικού τους δυναμικού ενώ παράλληλα φοβούνται να το επεκτείνουν. Ποιο είναι το αποτέλεσμα; Λειτουργώντας στο 100% μία επιχείρηση αυξάνει τα κόστη παραγωγής δηλαδή κόστος εργαζομένων, κόστος βαρδιών, κόστος συντήρησης , κόστος ενέργειας κλπ. Έχουμε έναν πληθωρισμό κόστους με λίγα λόγια».
Όπως εξήγησε ο κ. Στραβελάκης αυτό είναι η μεγάλη εικόνα. Όσον αφορά την Ελλάδα η οποία είναι μία οικονομία με σημαντικά διαρθρωτικά προβλήματα και παράλληλα εξαρτημένη από τις εισαγωγές «ο πληθωρισμός κόστους προστίθεται στις τιμές όλων των ειδών και ειδικά δε στις τιμές των τροφίμων».
Σύμφωνα με τον κ. Στραβελάκη, η ακρίβεια δεν σχετίζεται με τους πολέμους καθώς, όπως αναφέρει, αυτή έχει ξεκινήσει πολύ πριν τους πολέμους και «ίσως θα ήταν πολύ πιο εύστοχο να πούμε ότι η ακρίβεια είναι η αιτία των πολέμων καθώς πλέον επανέρχεται η λογική των ζωνών επιρροής παρά το αντίθετο».
Η αντιμετώπιση της ακρίβειας προϋποθέτει πολιτικές αποφάσεις
Ο κ. Στραβελάκης αναφέρει ότι «η ακρίβεια αντιμετωπίζεται με δύο τρόπους: με τον έλεγχο των τιμών από το κράτος και με αύξηση των μισθών. Η Ελλάδα δεν έχει επιλέξει κανέναν από τους δύο τρόπους. Προφανώς απαιτείται ένας συνδυασμός πολιτικών ενώ δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το σούπερ μάρκετ στην Ελλάδα είναι πιο ακριβό από το σούπερ μάρκετ στην Αγγλία». Ο ίδιος προσθέτει ότι «είναι αδύνατον να ανταπεξέλθει κάποιος σε αυτή την ακρίβεια με τους υπάρχοντες μισθούς».
Η ακρίβεια ήρθε για να μείνει
Τα επιτόκια, σύμφωνα με την ποσοτική θεωρία του χρήματος, ανεβαίνουν όταν ανεβαίνει ο πληθωρισμός. Εάν ο πληθωρισμός πάψει να μεταβάλλεται, τότε τα επιτόκια θα πέσουν. Στην πραγματικότητα όμως, σύμφωνα με τον κ. Στραβελάκη, τα επιτόκια ακολουθούν το ύψος των τιμών και η ακρίβεια είναι εδώ για να μείνει όπως άλλωστε υποστηρίζει ο Kenneth Rogoff.
«Το πρόβλημα της ακρίβειας είναι το μείζον. Πρέπει να σημειώσουμε ώστε να μην υπάρχει καμία παρεξήγηση ότι ο πληθωρισμός είναι ο ρυθμός μεταβολής των τιμών, κάτι που σημαίνει ότι όταν πέφτει ο πληθωρισμός δεν σημαίνει ότι πέφτουν οι τιμές. Απλά η πτώση του πληθωρισμού καθυστερεί το ρυθμό αύξησης των τιμών. Οπότε άλλο πράγμα η ακρίβεια, άλλο ο πληθωρισμός», εξηγεί ο κ. Στραβελάκης.
