Παρατηρώντας τις εικόνες από τις καταστροφικές πλημμύρες στη Θεσσαλία, προσπαθώ να εξηγήσω αυτό που συνέβη. Στο παρελθόν ασχολήθηκα ως μηχανικός του δημοσίου με τις πλημμύρες του Έβρου. Θυμάμαι τους έμπειρους προϊσταμένους μου να επιμένουν στην αρχή ότι τα ποτάμια δεν τα εγκλωβίζεις με έργα που περιορίζουν τη ροή τους. Με βάση την αρχή αυτή τα αναχώματα του Έβρου δεν τα σηκώναμε ψηλά.
Μάλιστα το ίδιο γινόταν και με την απέναντι όχθη, σε συνεννόηση με τους Τούρκους μηχανικούς , όταν ακόμη ήταν εφικτή η συνεργασία σε αυτονόητα ζητήματα, χωρίς να χρειάζεται απόφαση των κυβερνήσεων των δύο χωρών. Τα αναχώματα αυτά τα ονομάζαμε «υπερβλητά» . Ο ρόλος τους ήταν να συγκρατούν μόνο τα νερά της χαμηλής και μεσαίας καλοκαιρινής στάθμης. Δεν μπορούσαν όμως να ανασχέσουν τα ορμητικά ύδατα των μεγάλων βροχοπτώσεων , σε συνδυασμό με το άνοιγμα των φραγμάτων και το λιώσιμο των χιονιών . Αλλού έσπαζαν και αλλού υπερκαλύπτονταν.
Με τον τρόπο αυτό όμως εκτονώνεται η ορμή του νερού κατακλύζοντας καλλιεργήσιμες εκτάσεις, συνήθως σε περιόδους μετά τη συγκομιδή της σοδειάς, προκαλώντας και ευεργετικές συνέπειες με τον εμπλουτισμό των εδαφών με φερτές ύλες και του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα.
Πέραν των υπερβλητών αναχωμάτων και σε απόσταση 500- 1000 μέτρων χτίζαμε τα κανονικά αναχώματα που προστάτευαν τις κατοικημένες περιοχές, τα σπίτια, τις κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις , τις αποθήκες και τις υποδομές, από την αποδυναμωμένη και ελεγχόμενη πλέον επέκταση των υδάτων.
Δεν θέλω να αντιστοιχίσω τον Έβρο που είναι ένας ποταμός με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά και μελετημένα πλημμυρικά φαινόμενα, με μια μεγάλη περιοχή σαν τη Θεσσαλία η οποία διασχίζεται από πολλά μικρά και μεγάλα ποτάμια, έχει πολλούς πεδινούς οικισμούς και πόλεις και απέραντες καλλιεργημένες εκτάσεις. Πολύ φοβάμαι όμως ότι ουδέποτε μελετήθηκε η περιοχή σαν ένα υδρολογικό και εδαφικό σύνολο, με μια ολιστική μελέτη που θα ξεκινάει από τα ορεινά και θα καταλήγει στα πεδινά. Ένα σύνολο το οποίο έχει δεχθεί πάμπολλες παρεμβάσεις από τον ανθρώπινο παράγοντα.
Εγκιβωτισμοί ποταμών και ρεμάτων χωρίς πεδίο ανακούφισης των πλημμυρικών υδάτων, απουσία χωροταξικού σχεδιασμού των οικισμών (η αντιπλημμυρική προστασία είναι απαραίτητος συντελεστής αυτού του σχεδιασμού), οικοδόμηση επάνω σε ρέματα, αποξηράνσεις λιμνών για δημιουργία αγρών. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της λίμνης Κάρλας , στα όρια των νομών Λαρίσης και Μαγνησίας, η οποία υπήρχε από την αρχαιότητα με το όνομα Βοιβηϊς ή Βοίβη και η οποία αποξηράνθηκε το 1962 για να δοθούν 80.000 στρέμματα στην καλλιέργεια. Στη συνέχεια όμως η φύση αντέδρασε. Διαπιστώθηκε ότι οι επιπτώσεις στο οικοσύστημα ήταν μεγαλύτερες από τα οφέλη και αποφασίστηκε η «επανίδρυση» της λίμνης, η οποία ολοκληρώθηκε τον Οκτώβριο του 2018.
Κανείς δεν μπορεί να υποστηρίξει ότι μια πλημμύρα με περίοδο επανεμφάνισης εκατό και πλέον ετών μπορεί να αντιμετωπισθεί στο σύνολό της. Είναι δυνατόν όμως να περιορισθούν οι καταστροφικές της επιπτώσεις, ιδιαίτερα σε απώλειες ανθρώπινων ζωών και ζωικού κεφαλαίου. Για να γίνει αυτό θα πρέπει να δούμε την πραγματικότητα χωρίς τους παραμορφωτικούς φακούς του πολιτικού οφέλους ή κόστους. Να αναθεωρήσουμε τους κρατικούς προϋπολογισμούς και να αλλάξουν οι προτεραιότητες.
Η διπλωματία να αντικαταστήσει τους ξέφρενους εξοπλισμούς. Άλλα όπλα απαιτούνται για τον «πόλεμο» εναντίον των φυσικών καταστροφών. Να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής με ουσιαστικά και επείγοντα μέτρα και όχι με τη λογική «όποιος δε θέλει να ζυμώσει δέκα μέρες κοσκινίζει». Να σχεδιάσουμε δηλαδή με ορίζοντα δεκαετιών και με γνώση, σύμφωνα με την έκφραση του εμπνευσμένου περιφερειάρχη Ηπείρου Αλέκου Καχριμάνη: «Δεν χωροτακτώ εάν δεν χωρογνωρίζω».
Και να θυμόμαστε ότι ο πλανήτης Γη μας προσφέρει κάθε χρόνο παγκοσμίως 125 τρισεκατομμύρια δολάρια για τη διατροφή μας, την ενέργεια, την θέρμανση, την κίνηση, την υγεία, την αναψυχή , τις εξορύξεις χρήσιμων και πολύτιμων μετάλλων, την παραγωγή αγαθών. Έναντι αυτών εμείς της ανταποδίδουμε σε επενδύσεις σχετικές με το περιβάλλον, μόνο 660 δισεκατομμύρια. Ένα έναντι διακοσίων περίπου. Με τέτοια αναλογία δούναι και λαβείν, οι θεομηνίες, οι πλημμύρες και οι πυρκαγιές θα είναι αυξανόμενες. Ας ξυπνήσουμε λοιπόν, ας γίνουμε Προμηθείς και όχι Επιμηθείς .
Γιάννης Λασκαράκης
