Εδώ και δεκαετίες, οι εκλογικοί κατάλογοι με τους οποίους διεξάγονται οι εθνικές και οι αυτοδιοικητικές εκλογές, δεν έχουν αναθεωρηθεί και περιλαμβάνουν συμπολίτες μας που έχουν γεννηθεί το 1880 ή συμπολίτες μας που διαμένουν μόνιμα στο εξωτερικό. Αφού δεν έχουν αναθεωρηθεί ουσιαστικά οι εκλογικοί κατάλογοι, η αποχή καθίσταται εικονική κατά ένα μεγάλο μέρος. Άνθρωποι που έχουν αποβιώσει, παραμένουν εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους, διότι οι οικείοι του αποβιώσαντος δεν δήλωσαν τον θάνατο στον αρμόδιο δήμο, αλλά έχει εκδοθεί άδεια ταφής από δήμο της ίδιας χώρας ή ο εγγεγραμμένος διέμενε μόνιμα στο εξωτερικό και δεν έχει καταχωρηθεί ο θάνατος στην χώρα μας. Σε πρόσφατο τηλεοπτικό ρεπορτάζ αναφέρθηκε ότι βρέθηκαν να ψηφίζουν 10.000 άτομα άνω των 115 ετών. Σύμφωνα με το τηλεοπτικό ρεπορτάζ, στους εκλογικούς καταλόγους συμπεριλαμβάνονται ονόματα ανθρώπων που εμφανίζονται να έχουν υπερβεί το 115ο έτος της ηλικίας τους.
Οι συμπολίτες μας που διαμένουν μόνιμα στο εξωτερικό και είναι μόνιμα εργαζόμενοι ή συνταξιούχοι του εξωτερικού, δικαίως παραμένουν εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους, διότι ενδέχεται σε κάποιες εκλογές να βρίσκονται στην Ελλάδα. Όμως, κακώς λογίζονται ως αποχή.
Στους εγγεγραμμένους των εκλογικών καταλόγων δήμων, περιλαμβάνονται συμπολίτες μας που έχουν αποβιώσει, συμπολίτες μας που διαμένουν μόνιμα σε χώρες του εξωτερικού και διπλοεγγεγραμμένοι συμπολίτες μας. Ο πλασματικός αριθμός, που προκύπτει από την διαχρονική έλλειψη πολιτικής βούλησης ουσιαστικής αναθεώρησης των εκλογικών καταλόγων, λογίζεται ως ποσοστό αποχής πολιτών επί του συνόλου, γεγονός όμως που δεν αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα. Δεν μπορούμε να πούμε ότι ευνοείται κάποιος από την αποχή. Προφανώς υποτίθεται ότι τα κόμματα που έχουν τους δικούς τους ψηφοφόρους, αυξάνουν το δικό τους ποσοστό σε περίπτωση χαμηλής συμμετοχής. Παρόλα αυτά, δεν μπορούμε να πούμε ότι ευνοούνται ιδιαίτερα.
Τυπικά, δεν υπάρχει κάποιος περιορισμός στο ελληνικό εκλογικό σύστημα. Και σχεδόν κανένας να μην πάει να ψηφίσει, φτάνει ένα άτομο σε κάθε εκλογική περιφέρεια για να διαμορφώσει τις 300 έδρες του κοινοβουλίου.
Στην Ελλάδα δεν έχουμε πολύ υψηλά ποσοστά αποχής. Οκτώ εκατομμύρια Έλληνες είναι εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους και 6 εκατ. από αυτούς, ψηφίζουν στις εκλογές. Εκτιμούμε ότι το 1 εκατ. από αυτούς απέχει διότι δε θέλει να ψηφίσει, ενώ οι υπόλοιποι απέχουν για δικούς τους, προσωπικούς λόγους, όπως λόγοι υγείας κ.α. Όσο δεν υφίστανται ουσιαστικά αναθεωρημένοι εκλογικοί κατάλογοι, τόσο η εικόνα της αποχής δεν θα είναι ξεκάθαρη και πλήρης. Διπλοεγγραφές, και εγγραφές σε λάθος δήμους είναι ορισμένα από τα πολλά λάθη που παρουσιάζονται εδώ και δεκαετίες στους εκλογικούς καταλόγους , με αποτέλεσμα ένας σημαντικός αριθμός πολιτών να μην μπορεί να πληροφορηθεί έγκαιρα τον εκλογικό του αριθμό. Δεν διαγράφονταν στο παρελθόν όσοι έχουν αποβιώσει σε νησιά ή σε μικρά χωριά ή δεν είχαν ανάγκη εμπράγματων δικαιωμάτων ώστε οι συγγενείς να το δηλώσουν, όπως επίσης και οι θάνατοι του εξωτερικού, γιατί είχαν πλέον κόψει δεσμούς με την Ελλάδα, με αποτέλεσμα αυτή τη στιγμή να αναφέρονται αρκετοί αιωνόβιοι στους εκλογικούς καταλόγους. Πηγές από το υπουργείο Εσωτερικών σημειώνουν ότι στο παρελθόν, όταν ακόμα οι Δήμοι ελάμβαναν “πλούσιες” χρηματοδοτήσεις, βασικό κριτήριο ήταν ο πληθυσμός κάθε δήμου, για το λόγο αυτό και δεν προχωρούσαν στη διόρθωση των στοιχείων, ώστε να μπορούν να λαμβάνουν όσο μεγαλύτερα χρηματικά ποσά γίνεται.
Σωρευτικά, από το 2010 που επιβλήθηκαν τα μνημόνια έως και σήμερα, μετανάστευσαν σε άλλες χώρες 592.200 άτομα, τα οποία ήταν κυρίως νεαρής και παραγωγικής ηλικίας και δικαίως παραμένουν εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους της χώρας μας, διότι όλοι επιθυμούμε την επιστροφή τους. Σύμφωνα με τα στοιχεία έρευνας , 68% από αυτούς που ήταν στο εξωτερικό μέχρι το 1970 είχαν σπουδάσει μέχρι το γυμνάσιο και μόλις 12% κατείχαν πτυχίο Πανεπιστημίου. Σήμερα τα δεδομένα έχουν αντιστραφεί: 6% μέχρι γυμνάσιο και 63% πανεπιστήμιο. Στην περίοδο της κρίσης από το 2010 και μετά, επειδή ολοένα και περισσότεροι πτυχιούχοι φεύγουν λόγω των αδιεξόδων που συναντούν, δεν μπορούν πλέον να είναι επιλεκτικοί. Έτσι, υπερδιπλασιάστηκε ο αριθμός των χωρών στις οποίες μετανάστευαν οι Έλληνες (πάνω από 95), υπάρχει δηλαδή αυτό που ο Vertovec ονομάζει “superdiversity”. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, που αναλύει έκθεση της Eurobank αναφορικά με τις μεταναστευτικές ροές προς και από την Ελλάδα των ατόμων με ελληνική υπηκοότητα από το 2010 μέχρι το 2021, η εξερχόμενη μετανάστευση από την Ελλάδα των ατόμων με ελληνική υπηκοότητα (όλων των ηλικιών) ήταν διαρκώς υψηλότερη από την αντίστοιχη εισερχόμενη μετανάστευση προς την Ελλάδα.
Η διαδικασία εγγραφής στους εκλογικούς καταλόγους των Ελλήνων του εξωτερικού, είναι σχετικά απλή, αφορά ωστόσο έναν περιορισμένο αριθμό Ελλήνων του εξωτερικού και όχι το σύνολο των αποδήμων, εξαιτίας των κριτηρίων που έχουν τεθεί τόσο από τη νομοθεσία όσο και από τις αποφάσεις εφαρμογής της, διότι δεν υπήρξε ουσιαστική διακομματική συναίνεση. Όπως ορίζει ο νόμος (4648/2019) που ψηφίστηκε τον Δεκέμβριο του 2019, δικαίωμα εγγραφής στους εκλογικούς καταλόγους έχουν οι εκλογείς που τα τελευταία 35 χρόνια έχουν ζήσει για τουλάχιστον δύο χρόνια στην Ελλάδα και έχουν υποβάλει φορολογική δήλωση Ε1 ή Ε2 ή Ε3 ή Ε9 και των δύο προηγούμενων ετών, ακόμη κι αν η δήλωση είναι μηδενική. Προκειμένου να πιστοποιηθεί ότι κάποιος έχει ζήσει στην Ελλάδα για δύο χρόνια την τελευταία 35ετία απαιτούνται συγκεκριμένα δημόσια έγγραφα ως αποδεικτικά:
- Βεβαίωση φοίτησης από σχολείο πρωτοβάθμιας, δευτεροβάθμιας, μεταδευτεροβάθμιας, τεχνικής ή επαγγελματικής εκπαίδευσης ή από ίδρυμα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
- Βεβαίωση καταβολής ασφαλιστικών εισφορών (ένσημα) της ημεδαπής.
- Βεβαίωση εκπλήρωσης της στρατιωτικής θητείας για όσο διάστημα διαρκεί αυτή.
Εκλογείς οι οποίοι δεν έχουν στερηθεί το εκλογικό τους δικαίωμα και δεν περιλαμβάνονται, εκ παραδρομής, στους εκλογικούς καταλόγους, ασκούν το εκλογικό τους δικαίωμα μέχρι το πέρας διεξαγωγής της ψηφοφορίας σε οποιοδήποτε εκλογικό τμήμα του δήμου, στα δημοτολόγια του οποίου είναι εγγεγραμμένοι. Εάν διαπιστωθεί, την ημέρα των εκλογών, ότι δεν υπάρχει εγγραφή στον εκλογικό κατάλογο, ο πολίτης ζητάει από τον δήμο, την χορήγηση πιστοποιητικού εγγραφής του στα δημοτολόγια. Εάν ο πολίτης έχει αποστερηθεί το εκλογικό του δικαίωμα, δεν εκδίδεται πιστοποιητικό και δεν δύναται να ψηφίσει. Εάν ο πολίτης δεν έχει αποστερηθεί το εκλογικό του δικαίωμα, γίνεται έλεγχος από τον δήμο, εάν είναι εγγεγραμμένος στους εκλογικούς καταλόγους άλλου δήμου της χώρας και εκδίδεται το πιστοποιητικό εγγραφής, ώστε να μπορεί να ψηφίσει. Οι εκλογικοί κατάλογοι αποτελούνται από όλους τους εγγεγραμμένους στα Δημοτολόγια Ελλήνων υπηκόων, οι οποίοι συμπληρώνουν το 18ο έτος της ηλικίας τους κατά την διάρκεια του συγκεκριμένου έτους που συντάσσονται οι κατάλογοι. Οι Δήμοι οφείλουν να διαγράφουν από τους εκλογικούς καταλόγους, τους δημότες που έχουν αποβιώσει, με βάση τα στοιχεία του οικείου ληξιαρχείου.
Η εγγραφή στους εκλογικούς καταλόγους και η καταχώρηση των όποιων μεταβολών γίνεται μέσω αναθεωρήσεων που πραγματοποιούνται κάθε δίμηνο (στο τέλος κάθε ζυγού μήνα) του έτους.
Στην 1η αναθεώρηση κάθε έτους συμπεριλαμβάνονται και όσοι συμπληρώνουν το 18ο έτος της ηλικίας τους μέσα στο συγκεκριμένο έτος, ανεξάρτητα από την ημερομηνία γέννησής τους. Μπορούν να ψηφίσουν όμως μόνο αν οι εκλογές διεξαχθούν στο δεύτερο εξάμηνο του έτους αυτού.
Οι εκλογείς εγγράφονται στους εκλογικούς καταλόγους κατά Εκλογικά Διαμερίσματα με βάση την διεύθυνση κατοικίας τους.
Οι εκλογείς ψηφίζουν με την ταυτότητά τους. Αν υπάρχουν διαφορές στα στοιχεία της ταυτότητας και σε εκείνα των εκλογικών καταλόγων θα πρέπει να εφοδιάζονται με σχετική βεβαίωση ταυτοπροσωπίας για εκλογική χρήση από τον Δήμο. Η βεβαίωση αυτή χορηγείται μετά την προκήρυξη των εκλογών.
Όσοι εκλογείς έχουν τοποθετηθεί σε λάθος εκλογικό διαμέρισμα, θα πρέπει να απευθύνονται στο Τμήμα Δημοτικής Κατάστασης και να δηλώνουν την σωστή διεύθυνσή τους προκειμένου να τοποθετηθούν στο σωστό εκλογικό διαμέρισμα.
* Ο Ηλίας Τσίχλης είναι δικηγόρος – Συνταγματολόγος – νομικός συνεργάτης Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Ελλάδα – συνήγορος Αμερικανικού Δημοκρατικού Κόμματος στην Ελλάδα – νομικός σύμβουλος Βορειοηπειρωτών Ελλάδος – ΔΣ πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης Δήμου Αθηναίων – ΔΣ ιδρύματος Μπότσαρη.
