Το βιβλίο ανακαλύπτει νέα μονοπάτια και ιστορίες που οδηγούν από την Ιερουσαλήμ
Στην επέτειο των ογδόντα χρόνων από τον εκτοπισμό των Εβραίων της Θεσσαλονίκης στη Γερμανική Κατοχή και των Εβραίων της Βουλγαροκρατούμενης Θράκης, το βιβλίο συνεχίζει το οδοιπορικό του πρώτου βιβλίου “Η Συναγωγή” (Ινφογνώμων, 2022). Ανακαλύπτει νέα μονοπάτια και ιστορίες που οδηγούν από την Ιερουσαλήμ, στα ίχνη των εβραϊκών κοινοτήτων, των εβραϊκών συνοικιών, στις συναγωγές και τα νεκροταφεία στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, τα Τρίκαλα, τα Ιωάννινα, τη Λάρισα, την Κω, την Άρτα, την Πρέβεζα, την Καστοριά, τη Βέροια, την Ξάνθη, την Κομοτηνή και το Διδυμότειχο.
Μέσα από διαλόγους, αρχειακή έρευνα, συνεντεύξεις, σκαριφήματα, αλληλογραφία και σημειώσεις σε σημερινά και παλαιότερα σημειωματάρια, ξετυλίγεται η ιστορία των συναγωγών στην Ελλάδα, πολλές από τις οποίες έχουν ήδη κατεδαφιστεί. Στο κείμενο ξαναζωντανεύουν οι αρχιτέκτονες, οι άνθρωποι, οι κοινότητες και οι δωρητές που συνδέθηκαν με την ιστορία τους.
Ο αρχιτέκτονας και πολεοδόμος Ηλίας Μεσσίνας έχει ήδη στο ενεργητικό του έντεκα βιβλία και εκατοντάδες δημοσιεύσεις μεταξύ άλλων και για την ιστορία και αρχιτεκτονική των συναγωγών της Ελλάδος, ένα θέμα με το οποίο ασχολείται εδώ και 30 χρόνια. Απόφοιτος του Κολλεγίου Αθηνών, του Yale School of Architecture, της Ακαδημίας Bezalel, του Technion και του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, έχει αναστηλώσει ιστορικές συναγωγές στη Θεσσαλονίκη, τα Τρίκαλα και την Κω. Συντονίζει σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Πειραιά και Νήσων τη δημιουργία προστατευτικού στεγάστρου για το ψηφιδωτό της αρχαίας συναγωγής στην Αίγινα. Επιστημονικός σύμβουλος του Υπουργείου Πολιτισμού στη δημιουργία του πρώτου ολοκληρωμένου αρχαιολογικού κτηματολογίου για τα εβραϊκά μνημεία στην Ελλάδα.
Το συναγώι ή συναγωγή είναι το κτήριο, ένας χώρος ιερός. Η συναγωγή όμως είναι και οι άνθρωποι. Αυτοί που συγκεντρώνονται σε αυτήν για προσευχή, αυτοί που τη διατηρούν και τη φροντίζουν, για να την παραδώσουν από γενιά σε γενιά.
Στο νέο βιβλίο παρουσιάζονται ιστορίες άγνωστες μέχρι σήμερα, για τα κτήρια, αλλά και για τους ανθρώπους που σημάδεψαν την ιστορία τους.
Με πρωταγωνιστές αφανείς ήρωες που τους προσπέρασε η επίσημη ιστορική αφήγηση. Που παίζουν όμως έναν σημαντικό ρόλο στη διάσωση της μνήμης και της ιστορίας των συναγωγών της Ελλάδας. Ιδιαίτερα αυτών που χάθηκαν για πάντα.
Μέσα από το βιβλίο ξετυλίγονται η εμπειρία, ο διάλογος, η αλληλογραφία και η αναζήτηση πίσω από την έρευνα. Η σημείωση στο σημειωματάριο, η αποτύπωση, η έρευνα και η τεκμηρίωση. Ένα οδοιπορικό τριών δεκαετιών αναζήτησης του αρχιτέκτονα-συγγραφέα, στην αρχιτεκτονική, την ιστορία, αλλά και την οικολογία. Μια ζωντανή αφήγηση για τις συναγωγές αλλά και για τους ανθρώπους, τις κοινότητες και τους αρχιτέκτονες που συνδέθηκαν με αυτές.
Ο Ηλίας Μεσσίνας ήταν ο πρώτος αρχιτέκτονας που αποτύπωσε, τεκμηρίωσε και μελέτησε λεπτομερώς τις συναγωγές της Ελλάδος, μεταξύ αυτών και της Κομοτηνής και της Ξάνθης, πριν κατεδαφιστούν το 1994 και το 1995 αντίστοιχα.
Είπαν για τον αρχιτέκτονα-συγγραφέα Ηλία Β. Μεσσίνα:
«Πιστεύω απόλυτα στην άποψη ότι υπάρχουν άνθρωποι, που χωρίς αυτούς, ο τόπος τους θα ήταν φτωχότερος. Το σκέφτομαι αυτό και για τον Ηλία Μεσσίνα, ότι του χρωστάει πολλά γι’ αυτήν την εργασία ο τόπος του, αλλά και για την Ελλάδα».
Γιώργος Λιάνης, πρώην Υφυπουργός Πολιτισμού
«Ο Ηλίας, με τον οποίο είχαμε συνεργασία από την εποχή που ήμουν αντιδήμαρχος, […] συνάγει το πλήθος των εμπειριών μέσα από την πολύχρονη επιστημονική εργασία ανυπολόγιστης προσφοράς, μαζεύει τα σκορπισμένα κομμάτια της ιστορίας και τα ανασυνθέτει, φέρνοντας στον νου την πολυ-πολιτισμική συνύπαρξή μας».
Κωνσταντίνος Ζέρβας, Δήμαρχος Θεσσαλονίκης
«Το εξαιρετικό, πρωτότυπο και μοναδικό βιβλίο του φίλου και συμπατριώτη μας αρχιτέκτονα Ηλία Μεσσίνα […] αποτελεί καρπό και επιστέγασμα μίας συνεχούς, αδιάκοπης, επίπονης έρευνας και ακούραστης προσπάθειας για τη διάσωση της ιστορικής μνήμης του ελληνικού εβραϊσμού».
Αείμνηστος Μωυσής Ελισάφ, Δήμαρχος Ιωαννιτών
«Το βιβλίο δεν είναι αρχιτεκτονικό δοκίμιο. Έχει συναισθηματική φόρτιση, γλυκιά μελαγχολία και είναι γραμμένο με γλαφυρότητα […] Κεντρικός του άξονας είναι ότι όλοι οι άνθρωποι, ανεξαρτήτως θρησκείας, θα βρουν τρόπους και τόπους συμφιλίωσης».
Παντελής Σαββίδης, Δημοσιογράφος
«Ο Ηλίας Μεσσίνας είναι ένας αρχιτέκτονας που έχει αφοσιωθεί στην καταγραφή της εβραϊκής αρχιτεκτονικής κληρονομιάς της Ελλάδας».
Mark Mazower, Ιστορικός και Συγγραφέας, Columbia University
