Συνηθίζουμε να εκφράζουμε την αγωνία μας εξαιτίας της μείωσης της κρατικής χρηματοδότησης αλλά αμελούμε να διεκδικήσουμε πόρους που βρίσκονται διαθέσιμοι μπροστά μας.
Α. Ήδη έχουν ξεκινήσει οι έρευνες στα Ιωάννινα και στις θαλάσσιες περιοχές της Κρήτης και της Αχαΐας, που έχουν δημιουργήσει πολύ μεγάλες προσδοκίες για τη δυνατότητα άντλησης δισεκατομμυρίων κυβικών φυσικού αερίου με εξαιρετικά αποτελέσματα για τα οικονομικά του Ελληνικού Δημοσίου.
Τι θα αποκομίσουν όμως οι Περιφέρειες;
Αντίθετα με όσα υπόσχεται ο νομοθέτης, η απάντηση είναι «απολύτως τίποτε».
Σύμφωνα με το άρθ. 8 § 1 του Ν. 2289/1995, όπως έχει τροποποιηθεί με τον Ν. 4001/2011, «Ο Ανάδοχος υπόκειται σε ειδικό φόρο εισοδήματος με συντελεστή είκοσι τοις εκατό (20%), καθώς και σε περιφερειακό φόρο με συντελεστή πέντε τοις εκατό (5%), χωρίς καμία πρόσθετη τακτική ή έκτακτη εισφορά, τέλος ή άλλη επιβάρυνση οποιασδήποτε φύσεως υπέρ του Δημοσίου ή οποιουδήποτε τρίτου». Όμως έχει αποδειχθεί στην πράξη πως οι πετρελαϊκές εταιρίες διεθνώς σπανίως εμφανίζουν άμεσα κέρδη από την άντληση καθεαυτή. Ιδίως τα πρώτα χρόνια, η εκμετάλλευση επιβαρύνεται με πολλές αποσβέσεις ενώ και τα διοικητικά και λοιπά λειτουργικά έξοδα είναι ιδιαιτέρως υψηλά, ευλόγως φυσικά αφού οι εργασίες έρευνας και άντλησης πετρελαίου και φυσικού αερίου είναι πανάκριβες. Η «Εταιρία Πετρελαίων Βορείου Αιγαίου ΕΠΕ», που αντλούσε το πετρέλαιο του Πρίνου στη θαλάσσια περιοχή της Θάσου από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, ουδέποτε εμφάνισε κέρδη. Όμως, μόλις η εκμετάλλευση άρχισε να γίνεται δυσχερής και να απαιτεί πρόσθετες επενδύσεις, αποχώρησε αιφνίδια το 1999 επικαλούμενη το ασύμφορο της λειτουργίας και τις συνεχείς αρνητικές χρήσεις της επιχείρησης.
Για την κατάσταση αυτή δεν φταίνε φυσικά οι εταιρίες. Η ευθύνη βαρύνει το Ελληνικό Δημόσιο, που είναι γενναιόδωρο στα λόγια και ουδέποτε στην πράξη, όταν αφορά την Αυτοδιοίκηση.
Ως Ένωση Περιφερειών οφείλουμε να διεκδικήσουμε χρηματοδότηση από τις εργασίες αυτές με άλλο τρόπο. Πιο συγκεκριμένα, να διεκδικήσουμε μερίδιο από τα πολλά χρήματα που ίσως μαζέψει το Δημόσιο βάσει άλλων ρυθμίσεων της ίδιας νομοθεσίας.
Είναι χαρακτηριστικό ότι το Δημόσιο δικαιούται να λάβει Μίσθωμα (άρθ. 2 § 26 του Ν. 2289/1995). Κι έτσι να εισπράξει αξιόλογα χρηματικά ποσά (αν όλα πάνε καλά) από το πρώτο βαρέλι που θα αντληθεί.
Το μίσθωμα κλιμακώνεται επί τη βάσει διαφόρων παραμέτρων και οφείλεται ανεξάρτητα από την πραγματοποίηση κερδών (άρθ. 2 § 27 Ν. 2289/1995). Συνεπώς, το Δημόσιο θα λαμβάνει μίσθωμα ακόμη κι όταν δεν υπάρχουν κέρδη. Απλώς έχει αναγνωριστεί ότι κάποια έξοδα συνυπολογίζονται υπέρ του Αναδόχου προ πάσης καταβολής μισθώματος. Επίσης, ο Ανάδοχος πληρώνει και διάφορα χρηματικά ποσά μετρητοίς στο Δημόσιο, αν εντοπίσει εκμεταλλεύσιμο κοίτασμα. Για παράδειγμα, η Διακήρυξη του Διεθνούς Διαγωνισμού για την παραχώρηση δικαιώματος έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων στην Άρτα – Πρέβεζα, Αιτωλοακαρνανία και Βορειοδυτική Πελοπόννησο (ΥΑ Δ1/Α/12891, ΦΕΚ Β΄ 2185/2014) προβλέπει ότι ο Ανάδοχος καταβάλλει ως αντάλλαγμα για την υπογραφή της σύμβασης ένα μεγάλο ποσό, στη συνέχεια κατά το στάδιο των ερευνών καταβάλλει διάφορα μικρά ποσά ανά στρέμμα και, τέλος, καταβάλλει 4% επί των παραχθέντων και διασωθέντων υδρογονανθράκων και παραπροϊόντων στη συμβατική περιοχή, σε χρήμα ή σε είδος κατά τη δική του επιλογή.
Αντίστοιχα, στη Διακήρυξη για τη θαλάσσια περιοχή του Πατραϊκού κόλπου (Ν. 4299/2014, Α΄ 221) προβλέπεται πως ο Ανάδοχος θα καταβάλει:
- 10, 15 και 20 ευρώ ανά στρέμμα κατά τη διάρκεια των φάσεων έρευνας Α, Β και Γ, καθώς και 200 ευρώ ανά στρέμμα κατά την εκμετάλλευση.
- 100.000 ευρώ για την υπογραφή της σύμβασης.
- 000.000 ευρώ όταν η συνολική μέση ημερήσια άντληση φτάσει για πρώτη φορά τα 5.000 βαρέλια, 2.000.000 ευρώ στα 10.000 βαρέλια και 4.000.000 ευρώ στα 25.000 βαρέλια.
- Και το Μίσθωμα, που υπολογίζεται με έναν σύνθετο τρόπο επί της ημερήσιας παραγωγής, σύμφωνα με το άρθ. 13.
Η «Ελληνική Διαχειριστική Εταιρεία Υδρογονανθράκων και Ενεργειακών Πόρων AE» υπολογίζει πως η συμμετοχή του Δημοσίου στα υπό την ευρεία έννοια οικονομικά οφέλη από την άντληση πετρελαίου είναι 45% έναντι 55%, που αποκομίζει ο Ανάδοχος.
Συνεπώς ΠΡΟΤΕΙΝΩ ο περιφερειακός φόρος 5% απλώς να ενσωματωθεί στην κρατική φορολογία, η οποία έτσι θα ανέλθει στο συνολικό ποσοστό 25%. Άρα η συνολική φορολογική επιβάρυνση του Αναδόχου δεν μεταβάλλεται, αλλάζει μόνον ο αποδέκτης της φορολογίας στο σύνολό της, που θα είναι το Ελληνικό Δημόσιο.
Οι δε Περιφέρειες, αντί για το 5% της φορολογίας, να λαμβάνουν ποσοστό επί του Μισθώματος και των άλλων ανταλλαγμάτων. Ειδικότερα, ποσοστό 3% επί του Μισθώματος να δίνεται στην Περιφέρεια όπου γίνονται οι έρευνες και 2% στην ΕΝΠΕ για διανομή ανάλογα με τους ΚΑΠ σε όλες τις Περιφέρειες με τη λογική της διαπεριφερειακής αλληλεγγύης και της από κοινού αντιμετώπισης των κινδύνων από τυχόν ρύπανση.
Σε κάθε περίπτωση, τα ποσοστά είναι ζήτημα διαπραγμάτευσης την οποία οφείλουμε να κάνουμε ως συλλογικό όργανο.
Β. Μια άλλη ενδιαφέρουσα πηγή εσόδων μπορεί να είναι τα Υπεράκτια Αιολικά Πάρκα.
Πρόσφατα ψηφίστηκε από τη Βουλή ο Ν. 4964/2022 με ρυθμίσεις για πολλά ζητήματα. Για τα ΥΑΠ προβλέπουν οι διατάξεις των άρθρων 65 – 80. Με το άρθ. 25 του Ν. 3468/2006, είχε αρχικά θεσπιστεί ότι οι τοπικές κοινωνίες θα εισπράττουν ένα ειδικό τέλος, το οποίο οφείλουν να αποδίδουν οι παραγωγοί ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και από υβριδικούς σταθμούς. Σύμφωνα με το άρθ. 87 του Ν. 4964/2022 ποσοστό 40% του τέλους καταβάλλεται υπέρ των οικιακών καταναλωτών της Δημοτικής Ενότητας όπου είναι εγκατεστημένος ο σταθμός και το υπόλοιπο 60% καταβάλλεται στον αντίστοιχο πρωτοβάθμιο ΟΤΑ «για την εκτέλεση περιβαλλοντικών δράσεων, έργων τοπικής ανάπτυξης και κοινωνικής υποστήριξης». Παρατηρείται πως η τελευταία τροποποίηση για το ειδικό τέλος δεν αναφέρει επαρκώς τους ωφελούμενους από τα Υπεράκτια Αιολικά Πάρκα. Και τούτο διότι είναι εγκατεστημένα στη θάλασσα και όχι σε κάποια Δημοτική Ενότητα, Συνεπώς, εν προκειμένω πρέπει να κατονομαστεί ρητά η Περιφέρεια ως δικαιούχος, δεδομένου ότι στην περίπτωση αυτή η περιβαλλοντική και αισθητική επιβάρυνση αφορά το σύνολο και όχι απλώς έναν τόπο. Εξάλλου, αναμένεται πως θα υπάρξουν και άλλων ειδών οχλήσεις, όπως για παράδειγμα η απαγόρευση της αλιείας εγγύς των ΥΑΠ ή κατά μήκος του καλωδίου μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος (πρόκειται βέβαια για ζητήματα που υποχρεωτικά θα εξεταστούν κατά τον προσδιορισμό των Περιοχών Οργανωμένης Ανάπτυξης Υπεράκτιων Αιολικών Πάρκων και τον καθορισμό των Περιοχών Εγκατάστασης, όπως προβλέπει ο Ν. 4964/2022).
*Η ομιλία του κ. Σιμιτσή στο συνέδριο της Ένωσης Περιφερειών Ελλάδας (Ρόδος, 24 – 25/11/2022)
Κωστής Σιμιτσής
Αντιπεριφερειάρχης Ανάπτυξης ΑΜΘ
