Έρευνα στα Γενικά Αρχεία του Κράτους
Ένας από τους σημαντικότερους σταθμούς στην Ελληνική Ιστορία αποτελεί αναμφισβήτητα η Ελληνική Επανάσταση του 1821 και τελικά, η πολυπόθητη απελευθέρωση του γένους. Το θαύμα του 1821, η επίτευξη του στόχου, αλλά και η δημιουργία πλέον ελληνικής συνειδήσεως, έθεσαν τα θεμέλια για την δημιουργία του Νέου Ελληνικού Κράτους. Πολλά τα ηθικά διδάγματα αυτής της περιόδου, που δεν απέχουν και πολύ από τις ημέρες μας.
Δυστυχώς, η πολυπόθητη ελευθερία δεν ήρθε ταυτόχρονα σε όλο τον ελλαδικό χώρο και σε όλους τους Έλληνες. Έτσι, η Ξάνθη και γενικότερα όλη η Θράκη, εντάσσεται στον Εθνικό κορμό, σχεδον 100 χρόνια αργότερα, το 1920, με την Συνθήκη των Σεβρών.
Πλούσιο το Πάνθεον των Ηρώων αυτής της περιόδου της Ελληνικής Επανάστασης, με κυρίαρχες φυσιογνωμίες αυτές του Αρχιστράτηγου Θεοδώρου Κολοκοτρώνη, Γεωργίου Καραϊσκάκη, Νικηταρά, Παπαφλέσσα και τόσων άλλων Ηρώων, οι οποίοι έδωσαν την περιουσία τους, την ψυχή τους, και τη ζωή τους τους για τον Ιερό Αγώνα. Πολλοί και αξιόλογοι αγωνιστές και από την περιοχή της Θράκης γενικότερα, αφού ο αγώνας για επιβίωση και ελευθερία, ξεκινά εδώ ήδη από το 1361, μετά την κατάληψή της από τους Οθωμανούς του Γαζή Εβρενός. Ο αγώνας αυτός υπήρξε έντονος στις αρχές του 1800, καθώς η μεγάλη πνευματική και οικονομική άνθηση των υπόδουλων Ελλήνων, σε συνδυασμό με την καταπίεση, έφερε και την αμφισβήτηση, αλλά και την θέληση για την ελευθερία και αυτονομία τους.
Πολλοί Έλληνες της Θράκης είχαν ήδη μυηθεί στην “Φιλική Εταιρεία” μετά την ίδρυσή της (1814) και είχαν συστήσει κατά τόπους ένοπλα σώματα και θύλακες αντίστασης. Από τον κατάλογο των “Φιλικών” του Ιωάννη Φιλήμονος, από το αρχείο Σέκερη, αντλούμε την πληροφορία ότι και στην πόλη της Ξάνθης, εντάχθηκαν και κατηχήθηκαν μέλη της. Συγκεκριμένα, στο βιβλίο, “ΟΙ ΦΙΛΙΚΟΙ”, του Βαλέριου Γ. Μέξα, του 1937, στο Νο 539 του ονομαστικού καταλόγου, διαβάζουμε για την ένταξη και τη μύηση του Ιωαννίτη, Ιωάννη Μπουριάκη, εμπόρου, ετών 30, στην πόλη της Ξάνθης, από τον Κορίνθιο ιατρό και μέλος της “Φιλικής Εταιρείας”, Γεώργιο Καλαρά (1781-1824), καθώς και του αδελφού του, Νικολάου Καλαρά, ετών τριάντα τεσσάρων, από τον ίδιο, στις 2 Ιουλίου του 1820! (αρ. καταλόγου :499).
Εξέχουσες φυσιογνωμίες Θρακών αγωνιστών, είναι αναμφισβήτητα αυτές του Καπετάν Χατζή, Αντωνίου Βισβίζη και της συζύγου του Δόμνας, από την Αίνο της Ανατολικής Θράκης, οι oποίοι διέθεσαν ολόκληρη την περιουσία τους, αλλά και τη ζωή του ο Χατζή Αντώνης, στον Εθνικό Αγώνα! Οι αδελφοί Αλέξανδρος, Κυριάκος και Σταμάτιος Κουμπάρης, από την Μεσημβρία της Βορείου Θράκης, μέλη της “Φιλικής Εταιρείας”, με χρηματοδότηση του Αγώνα και την διεξαγωγή πολλών επικίνδυνων αποστολών. Ο Χατζή Γεώργης Δημήτριου, από την Αδριανούπολη, μέλος της “Φιλικής Εταιρείας”, ο οποίος, ως τραπεζίτης, ήταν εγκατεστημένος στην Κωνσταντινούπολη και, λόγω της μεγάλης οικονομικής του επιφάνειας, συνέβαλε με χρηματικές εισφορές και ενισχύσεις του στον Αγώνα. Δημιούργησε δικό του εκστρατευτικό σώμα 500 ανδρών και συμμετείχε στην πολιορκία της Κορίνθου, υπό τον Στρατηγό Χατζηχρήστο, και στις μάχες της Πολυανής, των Μύλων ,των Βερβένων και άλλων περιοχών, υπό τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, Δημήτριο Υψηλάντη και Κωνσταντίνο Μαυρομιχάλη. Για τις υπηρεσίες του προς το Έθνος, μετά την απελευθέρωση, προήχθη το 1825 ,στον βαθμό του Αντιστρατήγου.
Εδώ υπάρχει και μια σύγχυση, όσον αφορά την ταύτιση του προαναφερθέντος Χατζή Γεώργη Δημητρίου, του Αδριανουπολίτη, με τον Καπετάν Γεώργη Δημητρίου, τον Ξάνθιο, ο οποίος αυτοπροσδιορίζεται ως Ξανθιώτης και φαίνεται να βρίσκεται το 1824 στην Ύδρα, με δικό του σώμα 49 ανδρών. Συγκεκριμένα, από το τεύχος 30 του “Αρχείου του Θρακικού Λαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού”, του 1964, στις σσ. 60-61 ,αντλούμε την πληροφορία από έγγραφο της Κυβερνήσεως, υπάρξεως του Καπετάν Γεώργη Δημητρίου του Ξάνθιου στην Ύδρα, το 1824. Διαβάζουμε από το χειρόγραφο έγγραφο επί λέξει: “Ο Γεναιότατος Καπ. Γεώργης Δημητρίου ο Ξάνθιος έλαβεν τα Γεμεκλίκια σώα προς 20 παράδ την ημέραν ομού και το περιπλέον του μηνιαίου πληρώνει το εδώ κοινόν προς γρόσια 5 του κάθε στρατιώτη τον μήνα μέχρι 27 7/βρίου μένει δε να πληρωθεί παρά την Σεβαστήν Διοίκησιν μόνο το μηνιαίον δια στρα.49 ήτοι Νο σαράντα εννέα από τας 18 Αυγούστου. Ύδρα 29 7/βρίου 1824». ΓΑΚ Χειρόγραφο Βλαχογιάννη, τόμος Α’, φάκελος 25, (Αναφορά: Κ. ΔΙΑΜΑΝΤΗΣ -“ΘΡΑΚΕΣ ΑΓΩΝΙΣΤΑΙ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΙΝ ΤΟΥ 1821” ).
Στο συγκεκριμένο κυβερνητικό έγγραφο αναφέρεται και ο ιστορικός της πόλης μας, Πέτρος Γεωργαντζής, στο βιβλίο του :”Συμβολή εις την ιστορίαν της Ξάνθης” του 1976, στην σελ.139, για την ύπαρξη του Καπετάν Γεώργη Δημητρίου του Ξάνθιου, εκφράζοντας την επιθυμία και την ελπίδα ότι “είναι χρέος των Ξανθίων να τιμήσουν τούτον δεόντως”.
Σε συστηματική και ενδελεχή έρευνα στα Γενικά Αρχεία του Κράτους (ΓΑΚ), στη συγκεκριμένη παραπομπή του κυβερνητικού εγγράφου της συλλογής Βλαχογιάννη (τόμος Α’, φ 25), δεν κατέστη δυνατή η ταυτοποίηση και ανεύρεσή του. Βρέθηκαν όλοι οι άλλοι Καπεταναίοι και Αγωνιστές, με παρόμοια έγγραφα – εντάλματα πληρωμών, πλην του συγκεκριμένου. Ίσως να βρίσκεται σε άλλο φάκελο, κάτι που είναι ιδιαιτέρως δύσκολο να εντοπιστεί, καθώς το υλικό του αρχείου δεν έχει ψηφιοποιηθεί στο σύνολο του και δεν μπορεί να εντοπιστεί με λέξεις – κλειδιά .Το ίδιο ισχύει και για τον ίδιο τον Καπετάν Γεώργη Δημητρίου, καθώς το αρχείο των Αγωνιστών του 1821 περιλαμβάνει 23.500 φακέλους για καταβολή εθνικών συντάξεων. Αντιθέτως, το όνομά του Καπετάν Γεώργη Δημητρίου του Ξάνθιου, εντοπίστηκε σε τέσσερις λίστες πληρωμής και καταβολής μισθωμάτων με αριθμό 49, μάλλον όσοι ήταν οι άνδρες του.
Έτσι, μπορούμε να βγάλουμε το ασφαλές συμπέρασμα, πράγματι, της ύπαρξης του εν λόγω Ξανθιώτη Αγωνιστή του 1821 ,στην Ύδρα το 1824. Η εικασία και η πληροφορία ότι ήταν Φρούραρχος στην Ύδρα εκείνη την περίοδο, δεν προκύπτει και δεν αποδεικνύεται προς το παρόν, από πουθενά. Τα αρχεία και τα χειρόγραφα της συλλογής Βλαχογιάννη των Γενικών Αρχείων του Κράτους (ΓΑΚ), χρήζουν περαιτέρω μελέτης και έρευνας, ενώ επιβάλλεται η ψηφιοποίησή τους, εννοώ των κείμενων των χειρόγραφων, στο σύνολό τους.
Τέλος, κλείνοντας αυτή την έρευνα, θέλω να ευχαριστήσω θερμώς το τμήμα Αναγνωστηρίου των Γενικών Αρχείων του Κράτους και συγκεκριμένα την κ. Άννα Κουλικούρδη και τον κ. Γεώργιο Λιάσκο για την άμεση ανταπόκριση, πρόσβαση και καθοδήγηση στα αρχεία της Υπηρεσίας.
Κώστας Μαυρομάτης, Συλλέκτης – Ερευνητής
Επιμέλεια κειμένων: Ιωάννα Β. Καλού, Φιλόλογος
ΠΟΙΟΣ ΗΤΑΝ Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΛΑΧΟΓΙΑΝΝΗΣ
Ο Γιάννης Βλαχογιάννης ( Γιάννης Βλάχος), ήταν Έλληνας συλλέκτης, ιστοριοδίφης και συγγραφέας. Γεννήθηκε στην Ναύπακτο, στις 27 Ιουλίου του 1867, και πέθανε στις 23 Αυγούστου του 1945, στην Αθήνα. Έγινε κυρίως γνωστός για το πάθος του στην συλλογή εγγράφων και χειρογράφων της Επαναστατικής Περιόδου του 1821.
Πλούσιο το συγγραφικό του έργο:
-Το 1907 εξέδωσε τα “Απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη”, βασισμένος στο προσωπικό αρχείο του Ήρωα, το οποίο περιήλθε στην κατοχή του.
-Το 1908 εξέδωσε το περιοδικό “Προπύλαια”.
-Το 1914, με δική του προτροπή και του Σπυρίδωνα Λάμπρου στον Ελευθέριο Βενιζέλο, θα ιδρυθεί η υπηρεσία Γενικών Αρχείων του Κράτους, της οποίας διετέλεσε πρώτος διευθυντής έως το 1937. Στην υπηρεσία αυτή, που υπηρέτησε με τόσο ζήλο, χάρισε και την πολύτιμη και τεράστια συλλογή του.
-Το 1928, μετά από πληροφορία του Στρατηγού, Τιμολέοντα Βάσου, αγοράζει και αποκτά το “μοναδικό” χειρόγραφο του Αγωνιστή της Επανάστασης και “Φιλικού” Νικολάου Κασομούλη από την Σιάτιστα Κοζάνης, στο οποίο περιγράφονται μοναδικές ιστορικές μαρτυρίες του ιδίου ,των γεγονότων από την “Έξοδο” του Μεσολογγίου τον Απρίλιο του 1826, αλλά και άλλων πολυάριθμων ιστορικών γεγονότων της Επαναστατικής Περιόδου και μετέπειτα.
– Το 1939,με την χορηγία και στήριξη του Πάγκειου Ιδρύματος, την επιμέλεια και φροντίδα του Φίλιππου Στεφ. Δραγούμη ,καταφέρνει επιτέλους να εκδώσει τον Πρώτο τόμο της τριλογίας του από το χειρόγραφο Κασομούλη, με τίτλο: “ΕΝΘΥΜΗΜΑΤΑ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ-1821-1833”.
ΠΗΓΕΣ:
– “Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ ΣΤΟΥΣ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥΣ ΑΓΩΝΕΣ ΤΟΥ ΕΘΝΟΥΣ” (ΑΠΟ ΤΟ 1361 ΕΩΣ ΤΟ 1920), ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΕΥΘΥΜΙΑΔΗ, 2001.
- ΑΡΧΕΙΟΝ ΘΡΑΚΙΚΟΥ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟΥ ΚΑΙ ΓΛΩΣΣΙΚΟΥ ΘΗΣΑΥΡΟΥ” ( ΠΕΡΙΟΔΟΣ Β’, ΤΟΜΟΣ 30ος, 1964).
- “ΕΝΘΥΜΗΜΑΤΑ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ” 1821-1833, ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΛΑΧΟΓΙΑΝΝΗΣ, 1939.
– “ΟΙ ΦΙΛΙΚΟΙ”, ΒΑΛΕΡΙΟΥ Γ.ΜΕΞΑ, 1937.
– “ΣΥΜΒΟΛΗ ΕΙΣ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑΝ ΤΗΣ ΞΑΝΘΗΣ, ΠΕΤΡΟΣ ΓΕΩΡΓΑΝΤΖΗΣ,1976.
* Όλα τα στοιχεία της ταυτοποίησης του Ξανθιώτη Αγωνιστή του 1821, Καπετάν Γεώργη Δημητρίου του Ξάνθιου, είναι στην διάθεση του δήμου Ξάνθης και του αρμοδίου Αντιδημάρχου ,προς μελέτη και αξιοποίησή τους.
- .
- .
- .
- Ο Κώστας Μαυρομάτης
