Από την ίδια την διατύπωση των διατάξεων της Συνθήκης της Λωζάννης προκύπτει, με αδιαμφισβήτητη ευκρίνεια, ότι στην μεν περίπτωση των Μουσουλμάνων της Δυτικής Θράκης πρόκειται περί αμιγώς «Θρησκευτικής Μειονότητας», δηλαδή Μουσουλμανική μειονότητα και όχι Τουρκική. Ενώ, στην περίπτωση των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης, των Πριγκηπονήσων και των Περιχώρων, πρόκειται για αμιγώς «Εθνική Μειονότητα», δηλαδή Ελληνική.
Με βάση την Συνθήκη της Λωζάννης, η Τουρκία υποχρεούται να προστατεύει την ελληνική μειονότητα και τα ανθρώπινα δικαιώματα τους, στην Κωνσταντινούπολη, Ίμβρο και Τένεδο. Η Τουρκία έχει δε παραβιάσει κατάφορα άρθρα της Συνθήκης που έχουν να κάνουν με τη ζωή της πολυπληθούς τότε και ισχνής σήμερα ελληνικής μειονότητας στην Κωνσταντινούπολη, αλλά και την Ίμβρο και την Τένεδο. Οι οποίες, κατά τη Συνθήκη, έπρεπε να χαίρουν αυτόνομου διοικητικού καθεστώτος, που θα προέρχεται από το ντόπιο στοιχείο, μέχρι και οι χωροφύλακες θα έπρεπε να ήταν ντόπιοι.
Οι υπερπτήσεις, επίσης απαγορευμένες, είναι καθημερινό φαινόμενο. Σύμφωνα με την Συνθήκη της Λωζάννης, η Τουρκία υποχρεούται να σέβεται την θρησκεία , τις ιδιοκτησίες και τη γλώσσα της ελληνικής μειονότητας στην Κωνσταντινούπολη, Ίμβρο και Τένεδο και την διοικητική τους αυτονομία ως ελληνική μειονότητα. Διατάξεις τις οποίες παραβιάζει κατάφορα η Τουρκία, με τους διωγμούς Ελλήνων, την κατεδάφιση ορθοδόξων εκκλησιών, την μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, τους διωγμούς ορθοδόξων ιερέων στο παρελθόν, το Τουρκικό κτηματολόγιο που δεν αναγνωρίζει νόμιμους τίτλους Ελλήνων, τον αναγκαστικό νόμο για την δήμευση της Μεγάλης του Γένους Σχολής στην Κωνσταντινούπολη (η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, δικαιώνει το Οικουμενικό Πατριαρχείο), τους αναγκαστικούς Τουρκικούς νόμους που αποσκοπούν στην διακοπή λειτουργίας των εκεί ελληνικών σχολείων, τα νομικά εμπόδια στην ίδρυση ελληνικών συλλόγων, η υπερφορολόγηση Ελλήνων κ.α..
Ήταν Φεβρουάριος του 1947 όταν υπογραφόταν στο Παρίσι, η ελληνο – ιταλικη Συνθήκη, η συνθήκη ειρήνης μεταξύ των Συμμάχων Δυνάμεων και της Ιταλίας.
Σύμφωνα με την ιστορική συμφωνία «η Ιταλία εκχωρεί στην Ελλάδα κατά πλήρη κυριότητα τα νησιά της Δωδεκανήσου , ήτοι: Αστυπάλαια, Ρόδος, Χάλκη, Κάρπαθος, Κάσος, Τήλος, Νίσυρος, Κάλυμνος,Λέρος, Πάτμος, Λίψον, Σύμη, Κως και Καστελόριζο ως και τας παρακειμένας νησίδας».
Η ελληνική πλευρά διευκρίνιζε, κατά την υπογραφή, ότι με τον όρο «παρακείμενες» εννοούνται οι «υπό ιταλικήν κυριαρχίαν» κατά την είσοδο της Ιταλίας στον πόλεμο. Η Συνθήκη των Παρισίων (ΕλληνοΙταλικη συμφωνία) προβλέπει ύπαρξη στα Δωδεκάνησα στρατού και στρατοχωροφυλακής, σε αντίθεση με τη ρητορική της Τουρκίας περί του αντιθέτου..
Σε κάθε περίπτωση η Τουρκία δεν προσυπέγραψε, ούτε παρακολούθησε ως ενδιαφερόμενη χώρα τη διαδικασία υπογραφής της Συνθήκης με την οποία παραχωρούνταν τα Δωδεκάνησα στην Ελλάδα. Σύμφωνα λοιπόν με το άρθρο 4 της Συνθήκης της Βιέννης που αναφέρεται στην ισχύ των Διεθνών Συνθηκών, η Τουρκία σε κάθε περίπτωση, δεν έχει δικαίωμα να επικαλείται ως μη προσυπογράφουσα, τη Συνθήκη των Παρισίων και τα επιμέρους άρθρα αυτής, καθώς δεν υπήρξε συμβαλλόμενο μέρος κατά την υπογραφή της Συνθήκης. Η παρουσία Ελλήνων στα Δωδεκάνησα μαρτυρείται στην Ιλιάδα (Β 653-680) του Ομήρου, στον κατάλογο των ελληνικών πλοίων που πήραν μέρος στον Τρωικό πόλεμο. Παρά την κατοχή από διάφορους κατακτητές (Οθωμανούς, Ενετούς, Γάλλους, Ιταλούς, Γερμανούς, Βρετανούς), οι κάτοικοι διατήρησαν την ελληνική ταυτότητά τους. Δωδεκανήσιοι, μεταξύ των οποίων και Καστελοριζιοί, συμμετείχαν σε όλους τους εθνικούς αγώνες των Ελλήνων τόσο για την απελευθέρωση άλλων περιοχών της Ελλάδας όσο και για την ένωση του τόπου τους με τη μητέρα-πατρίδα. Οι προσπάθειές τους ευοδώθηκαν το 1947.
Η συμφωνία συνυπογραφόταν, πέραν της Ελλάδας και της Ιταλίας, από άλλα είκοσι κράτη που είχαν πολεμήσει τον ιταλικό φασισμό. Η Τουρκία ούτε θέση, ούτε λόγο είχε σ’ αυτήν.
Τα Δωδεκάνησα αποδίδονταν στη μητέρα-πατρίδα κατά την κλασική έκφραση της εποχής με καθυστέρηση περίπου δύο χρόνων από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Η ένωση των νησιών αναβλήθηκε, κατά κάποιο τρόπο, επί τρεισήμισι δεκαετίες από μια άτυχη συγκυρία. Είχαν μεταβιβαστεί στην Ιταλία από την Οθωμανική Αυτοκρατορία τον Μάιο του 1912, μετά τον ιταλο-τουρκικό πόλεμο. Έτσι, κατά την έναρξη του Α’ Βαλκανικού Πολέμου, τον Οκτώβριο της ίδιας χρονιάς, ιταλοκρατούνταν.
Συνθήκη της Λωζάνης:
Άρθρο 40
Οι Τούρκοι υπήκοοι, που ανήκουν σε μη μουσουλμανικές μειονότητες, θα απολαμβάνουν νομικώς και πραγματικά της ίδιας προστασίας και των ίδιων εγγυήσεων, τις οποίες απολαμβάνουν και οι λοιποί Τούρκοι υπήκοοι, θα έχουν το δικαίωμα να ιδρύουν, διευθύνουν και εποπτεύουν, με δικές τους δαπάνες, όλων των ειδών τα φιλαθνρωπικά, θρησκευτικά και ή κοινωφελή ιδρύματα, σχολεία και λοιπά εκπαιδευτήρια, με το δικαίωμα να κάνουν ελεύθερη χρήση σε αυτά της γλώσσας τους και να εκτελούν ελεύθερα τη θρησκεία τους.
Άρθρο 41
Στις πόλεις και περιφέρειες, όπου διαμένει σημαντική αναλογία υπηκόων μη μουσουλμάνων, η Τουρκική Κυβέρνηση θα παρέχει ως προς τη δημόσια εκπαίδευση τις αρμόζουσες διευκολύνσεις για την εξασφάλιση της παροχής της γλώσσας τους στα δημοτικά σχολεία, της διδασκαλίας στα παιδιά των εν λόγω Τούρκων υπηκόων. Η διάταξη αυτή δεν εμποδίζει την Τουρκική Κυβέρνηση να καταστήσει υποχρεωτική τη διδασκαλία της τουρκικής γλώσσας στα προαναφερόμενα σχολεία.
Στις πόλεις και περιφέρειες, όπου υπάρχει σημαντική αναλογία Τούρκων υπηκόων που ανήκουν σε μη μουσουλμανικές μειονότητες, θα εξασφαλιστεί σ’ αυτές τις μειονότητες δίκαιη συμμετοχή στη διάθεση των χρηματικών ποσών, τα οποία θα χορηγούνται από του δημοσίου χρήματος από τον προϋπολογισμό του κράτους ή των δημοτικών και άλλων προϋπολογισμών για εκπαιδευτικό, θρησκευτικό ή φιλανθρωπικό σκοπό.
Τα ποσά αυτά θα καταβάλλονται στους αρμόδιους αντιπροσώπους των ενδιαφερόμενων καθιδρυμάτων και οργανισμών.
Άρθρο 42
Η Τουρκική Κυβέρνηση δέχεται να αναλάβει τα κατάλληλα μέτρα απέναντι στις μη μουσουλμανικές μειονότητες, όσον αφορά την οικογενειακή ή προσωπική τους κατάσταση, ώστε τα ζητήματα αυτά να κανονίζονται σύμφωνα προς τα έθιμα αυτών των μειονοτήτων.
Αυτά τα μέτρα θα τα επεξεργαστούν ειδικές επιτροπές, που θα αποτελούνται από ίσον αριθμό αντιπροσώπων της Τουρκικής Κυβέρνησης και καθεμιάς από τις ενδιαφερόμενες μειονότητες. Σε περίπτωση διαφωνίας, η Τουρκική Κυβέρνηση και το Συμβούλιο της Κοινωνίας των Εθνών θα διορίσουν, από κοινού, επιδιαιτητή, που θα εκλεγεί μεταξύ των Ευρωπαίων νομομαθών.
Η Τουρκική Κυβέρνηση υποχρεούται να παρέχει κάθε προστασία στις εκκλησίες, συναγωγές, νεκροταφεία και λοιπά θρησκευτικά ιδρύματα των προαναφερόμενων μειονοτήτων. Στα ευαγή ιδρύματα, αλλά και τα θρησκευτικά και φιλανθρωπικά καταστήματα των μειονοτήτων, θα παρέχονται όλες οι ευκολίες και οι άδειες, η δε Τουρκική Κυβέρνηση, σε περίπτωση ίδρυσης νέων θρησκευτικών και φιλανθρωπικών ιδρυμάτων, δεν θα αρνηθεί καμία από τις αναγκαίες διευκολύνσεις, οι οποίες έχουν εξασφαλιστεί στα λοιπά ιδιωτικά ιδρύματα όμοιας φύσης.
Άρθρο 43
Οι Τούρκοι υπήκοοι που ανήκουν στις μη μουσουλμανικές μειονότητες δεν θα είναι υποχρεωμένοι να εκτελούν πράξεις, οι οποίες αποτελούν παράβαση της πίστης ή των θρησκευτικών τους εθίμων, ούτε θα περιέρχονται σε κάποια ανικανότητα σε περίπτωση που αρνούνται να παραστούν ενώπιον των δικαστηρίων.
Τα νησιά Ίμβρος και Τένεδος παραχωρήθηκαν στην Τουρκία με τον όρο ότι θα διοικούνταν με ευνοϊκούς όρους για τους Έλληνες και θα υπάρχει πλήρης σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα τους και στην αυτονομία τους. Το 1926 μονομερώς κατά παράβαση της Συνθήκης της Λωζάννης, η τουρκική κυβέρνηση ακύρωσε με νόμο αυτή τη διάταξη. Για την τροποποίηση μίας Συνθήκης, απαιτείται να συμπράξουν πάλι, όλα τα μέρη και οι μονομερείς πράξεις, είναι άκυρες. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης έχασε την ιδιότητα του Εθνάρχη και το Πατριαρχείο τέθηκε υπό ειδικό Διεθνές νομικό καθεστώς, ως Οικουμενικό. Υφίσταται ως η «πρώτη μεταξύ ίσων» στην τάξη των Ορθοδόξων Εκκλησιών διεθνώς (Αρχιεπισκοπή Αμερικής, με έδρα τη Νέα Υόρκη, Αρχιεπισκοπές στην Ευρώπη, στην Αφρική, Επαρχίες στην Τουρκία, Αρχιεπισκοπή Τιράνων, Αρχιεπισκοπή Κρήτης Ελλάδος, Μητροπόλεις Δωδεκανήσων Ελλάδος, Μητροπόλεις των Νέων χωρών Ελλάδος-Ήπειρος, Μακεδονία, Θράκη, Νησιά Βορείου Αιγαίου, Μητρόπολη Γαλλίας, Μητρόπολη Γερμανίας ,Μητρόπολη Αυστρίας, Μητρόπολη Σουηδίας και πάσης Σκανδιναυΐας, Μητρόπολη Βελγίου, Μητρόπολη Νέας Ζηλανδίας, Μητρόπολη Ελβετίας, Μητρόπολη Ιταλίας, Μητρόπολη Μπουένος Άιρες ,Μητρόπολη Μεξικού, Μητρόπολη Χονγκ Κονγκ, Μητρόπολη Ισπανίας και Πορτογαλίας, Μητρόπολη Κορέας,Μητρόπολη Σιγκαπούρης, Αρχιεπισκοπή Αυστραλίας, Αρχιεπισκοπή Καναδά, Αρχιεπισκοπή Μεγάλης Βρετανίας κ.α.).
Σε αντάλλαγμα, η Τουρκία παραιτήθηκε από όλες τις διεκδικήσεις για τις παλιές περιοχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας εκτός των συνόρων της και εγγυήθηκε τα δικαιώματα των μειονοτήτων στην Τουρκία. Με ξεχωριστή συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας αποφασίστηκε η υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών από τις δύο χώρες και η αποστρατικοποίηση («μη εγκατάσταση ναυτικής βάσεως») κάποιων νησιών του Αιγαίου (Λήμνος, Σαμοθράκη, Σάμος, Χίος, Λέσβος, Ικαρία).
Επιτρέπεται στρατοτοχωροφυλακή. Επιτρέπεται, η ευρωπαϊκή Φρόντεξ για την προστασία των Ευρωπαϊκών συνόρων. Οργανισμός που δημιουργήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση το 2005. Η Frontex ή Οργανισμός Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής, είναι υπεύθυνος για τη συνεργασία μεταξύ των εθνικών συνοριοφυλάκων και των συνοριοφυλάκων των κρατών μελών.
Μεταξύ των ανταλλάξιμων περιλαμβάνονταν επίσης οι Έλληνες του Πόντου, αλλά και τουρκόφωνοι Έλληνες, όπως τουρκόφωνοι Πόντιοι και Καραμανλήδες, καθώς και ελληνόφωνοι μουσουλμάνοι, όπως Τουρκοκρητικοί και Βαλαάδες της Δυτικής Μακεδονίας. Μαζί με τους Έλληνες, πέρασε στην Ελλάδα και αριθμός Αρμενίων και Συροχαλδαίων. Εξαιρέθηκαν από την ανταλλαγή οι Ρωμιοί κάτοικοι της Νομαρχίας της Κωνσταντινούπολης (οι 125.000 μόνιμοι κάτοικοι της Κωνσταντινούπολης, των Πριγκιποννήσων και των περιχώρων, οι οποίοι ήταν εγκατεστημένοι πριν από τις 30 Οκτωβρίου του 1918) και οι κάτοικοι της Ίμβρου και της Τενέδου (6.000 κάτοικοι), ενώ στην Ελλάδα παρέμειναν 110.000 Μουσουλμάνοι της Δυτικής Θράκης.
Επιπλέον, βάσει του άρθρου 23, η Τουρκία απεμπόλησε πλήρως τα κυριαρχικά της δικαιώματα επί της Κύπρου.
Η παράνομη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί
Η απόφαση αυτή έρχεται σε πλήρη αντίθεση τους όρους της Συνθήκης της UNESCO για την προστασία των μνημείων και περιοχών παγκόσμιας κληρονομιάς (1981), που έχει υπογράψει μεταξύ άλλων και η Τουρκία, η οποία ορίζει ρητά πως για κάθε φυσική παρέμβαση και λειτουργικές αλλαγές στα καταγεγραμμένα κτίρια και τοποθεσίες θα πρέπει να υπάρχει η σχετική αδειοδότηση του Συμβουλίου Διατήρησης UNESCO. Που σημαίνει, πως πριν από την παραμικρή παρέμβαση σε ανάλογους χώρους, είναι υποχρεωτικό να αποστέλλεται έγγραφο αίτημα στην UNESCO η οποία προετοιμάζει και συγκαλεί την διακυβερνητική Επιτροπή Παγκόσμιας Κληρονομιάς, που καλείται, με τη σειρά της, να εξετάσει την εκάστοτε περίπτωση με βασικό κριτήριο, πάντα, την διατήρηση της αξίας και του οικουμενικού πολιτιστικού χαρακτήρα του μνημείου. Να σημειώσουμε εδώ μέχρι σήμερα η επιτροπή έχει απορρίψει αρκετά εθνικά αιτήματα τα οποία αφορούν σε παρεμβάσεις ή αλλαγή χρήσης αντίστοιχων χώρων.
Η Αγία Σοφία συμπεριλαμβάνεται, από το 1985, στις ιστορικές εκείνες ζώνες της Κωνσταντινούπολης που είναι εγγεγραμμένες στον κατάλογο της Παγκόσμιας Κληρονομιάς ως έργο εξαιρετικής οικουμενικής αξίας.
Η μετατροπή της σε τζαμί λοιπόν έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τις προϋποθέσεις της κήρυξής της ως Παγκόσμιου Μνημείου Πολιτιστικής Κληρονομιάς και συνεπάγεται την άμεση έξοδό της από τον σχετικό κατάλογο. Τέλος, το Συμβούλιο της Επικρατείας της Τουρκίας, δεν θεωρείται πλέον, ανεξάρτητη δικαστική αρχή, μετά τις απολύσεις και φυλακίσεις Τούρκων δικαστών, λόγω πολιτικών φρονημάτων. Άρα και οι αποφάσεις του, δεν είναι ανεξάρτητες, αυτόνομες.
Χρήστος Ηλ. Τσίχλης
Δικηγόρος Αθηνών – Συνταγματολόγος – Νομικός συνεργάτης Οικουμενικού Πατριαρχείου για την Ελλάδα – Συνήγορος Αμερικανικού Δημοκρατικού Κόμματος στην Ελλάδα – Δ.Σ. Πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης Δήμου Αθηναίων – Δ.Σ. Ιδρύματος Μπότσαρη – Νομικός σύμβουλος Βορειοηπειρωτών Ελλάδος
