Α. Φέτος συμπληρώνονται εκατόν έτη από το άδοξο τέλος της Μικρασιατικής Εκστρατείας και τον Ξεριζωμό του Ιωνικού και Ποντιακού Ελληνισμού από τις πατρογονικές εστίες του. Πολλά ήδη λέγονται, ακόμα περισσότερα υπονοούνται, όμως κανείς δεν αναφέρει την απαγορευμένη φράση … «Συνθήκη των Σεβρών», μολονότι πρόσφατα εορτάσαμε με υγειονομικούς περιορισμούς λόγω κορωνοϊού την πρώτη επέτειο των εκατόν (100) ετών από την υπογραφή και την ισχύ της Συνθήκης περί της οριστικής λήξης του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου μεταξύ των Νικητριών Ευρωπαϊκών Συμμαχικών Δυνάμεων και της ηττηθείσας σουλτανικής χαλιφικής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Την 28.07.-10.08.2020 συμπληρώθηκε η πρώτη εκατονταετηρίδα από τις πράγματι μοναδικές για την Ευρώπη του Φωτός και τον Κόσμο όλο ημέρες της υπογραφής της Συνθήκης των Σεβρών. Η Συνθήκη αποτελεί όχι μόνο το κύριο γεγονός της λήξης του επονομασθέντος Μεγάλου Ευρωπαϊκού Πολέμου και της για πρώτη φορά στην σύγχρονη Ιστορία διεθνούς αναγνώρισης της αρχής της αυτοδιάθεσης των λαών, αλλά και το Ιδρυτικό Εγγραφο της ανεξαρτησίας των Κρατών της Αρμενίας, του Κουρδιστάν, των Χωρών του Καυκάσου, των Κρατών της Παλαιστίνης, της Αραβικής Χερσονήσου, της Μέσης και της Εγγύς Ανατολής, μα και της γέννησης και της πορείας ακόμα και του σύγχρονου Κράτους της Τουρκίας.
Β. 1. Η πολυβασανισμένη από τον Μεγάλο Πόλεμο και τον προηγηθέντα από το 1915 αιματηρό Εθνικό Διχασμό, μα τροπαιοφόρος και Νικήτρια Ευρωπαϊκή Δύναμη, Ελλάδα το 1920 έχοντας φθάσει στην κορύφωση της δόξας της, αλλά και στην άβυσσο των εσωτερικών παθών και της πολιτικής πόλωσης, οικοδομούσε και μετουσίωνε ταυτόχρονα κατά αληθές περιεχόμενο την αγνή Μεγάλη Πολιτική Ιδέα στις ιδιάζουσες οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες του πλήρως κατεστραμμένου τότε μεσοπολεμικού κόσμου με :
-Απελευθέρωση, αυτοδιάθεση και ανεξαρτησία από τον ανυπόφορο ξένο ζυγό κατοχής συμπαγών έως τότε υπόδουλων και καταδιωκόμενων προς συστηματική γενοκτονία Ελληνικών πληθυσμών,
-Εδαφική μεγάλυνση, εθνική ολοκλήρωση και αποκατάσταση σε καθαρά εθνολογική βάση,
-Δημογραφική συμπύκνωση και πληθυσμιακή αύξηση,
-Οικονομική ενοποίηση και ανάπτυξη των συντελεστών παραγωγής,
-Υψηλό και γοργό αστικό εκσυγχρονισμό,
-Φιλελεύθερο προσανατολισμό στον ευρωπαϊκό συνταγματικό πολιτισμό,
-Κοινωνική συνοχή, πρόοδο και ευημερία,
-Πολιτισμική ανάπτυξη και παγκόσμια πολιτιστική ακτινοβολία,
-Αδιαμφισβήτητο διεθνές κύρος της Χώρας
-Διεθνιστική αλληλεγγύη και ειλικρινή στήριξη προς τους αποκατασταθέντες στην Ανεξαρτησία τους Λαούς της Περιοχής.
- Η μικρή γαλλική πόλη Σεβρ (Sέvres) επί του Σηκουάνα με την εξελληνισμένη απόδοσή της ως Σέβρες ήταν ανέκαθεν διάσημη για τις πολύ λεπτές πορσελάνες της και το Μουσείο Κεραμικής Τέχνης. Προ της υπογραφής των Συνθηκών (1920) η πόλη των Σεβρών και στην Χώρα μας ήταν γνωστή ως η έδρα του “Διεθνούς Γραφείου Μέτρων και Σταθμών”, όπως είχε αποφασισθεί από την πρώτη Διεθνή Γενική Διάσκεψη Μέτρων και Σταθμών (Παρίσι 1889). Αλλωστε στην ίδια πόλη, στο Περίπτερο Μπρετέϊγ, φυλασσόταν έως και το 1960 η ράβδος ιριδιούχου λευκόχρυσου, που αποτελούσε το παγκόσμιο πρότυπο μέτρου και μέτρησης. Το όνομα της πόλης κατάληξε διαβόητο για όλους τους λαούς του Ελληνοτουρκικού χώρου από την υπογραφή των ομώνυμων έξι (6) συνολικά επιμέρους Συνθηκών [27.07./10.08.1920] : οι Αρμένιοι, οι Κούρδοι, οι Ελληνες της Ιωνίας και του Πόντου είδαν τα όνειρά τους σε τάχιστο διάστημα να μετατρέπονται σε εφιάλτη, αλλά και τους διακαείς πόθους της ανεξαρτησίας και της εθνικής ολοκλήρωσης να πνίγονται στο αίμα στα άξενα εδάφη της Ανατολίας και στα ατλάζινα νερά του Αιγαίου, της Άσπρης Θάλασσας.
Όπως αποδείχθηκε, όλοι από τα δύο εμβλήματα των Σεβρών επέλεξαν το πρώτο, τις εξαιρετικά ευαίσθητες πορσελάνες, και όχι το μέτρον, για να λάβουν τις αποφάσεις τους. Κατά την πλέον διάσημη ρήση του Προέδρου της Γαλλικής Δημοκρατίας, Ραϋμόν Πουανκαρέ, η Συνθήκη αποδείχθηκε “πλέον εύθραστος των περιφήμων πορσελανών της πόλεως, όπου υπεγράφη“, ενώ ο Ουίνστον Τσώρτσιλ έγραψε: “(…) Η αξία των όρων της Συνθήκης εξηρτάτο από ένα μοναδικόν στοιχείον : τον Ελληνικόν Στρατόν. Εάν ο Ελευθέριος Βενιζέλος και οι στρατιώτες του κατώρθωναν να επιβληθούν επί του Κεμάλ, έχει καλώς. Εάν όχι, έπρεπε να αναζητήσουμε καλυτέρας λύσεις. Την ειρήνην με την Τουρκίαν έπρεπε, διά να τήν επιβάλωμεν, να κάνωμεν πόλεμον. Την φοράν αυτήν οι Σύμμαχοι θα τόν διεξήγον δι’ εντολοδόχου. (…)”. Ίσως αυτή είναι και η εξήγηση του γεγονότος, ότι οι Συνθήκες των Σεβρών εφαρμόσθηκαν σε όλα τα άλλα άρθρα τους πλην εκείνων που αφορούσαν την ίδια την Ελλάδα …
- Οι Συνθήκες, που αναθεωρήθηκαν με τις Συμβάσεις και τις Πράξεις, που υπογράφθηκαν στην Λωζάννη Ελβετίας την 23.07.1923, είχαν την πιό παράδοξη πορεία ως νομικά κείμενα στο Ελληνικό δικαιϊκό σύστημα, αφού ποτέ δεν επικυρώθηκαν από την Βουλή των Ελλήνων, παρότι κατατατέθηκαν από την Κυβέρνηση Ελ. Βενιζέλου προς ψήφιση ήδη από την 25.08./07.09.1920, ούτε δημοσιεύθηκαν ποτέ. Ευερμήνευτη η στάση έκτοτε του πολιτικού κατεστημένου στην επιβολή της σιωπής περί την Ελληνική Ανατολή και τον Υπερόριο Ελληνισμό, αλλά όχι ανεκτή πλέον.
Οι ίδιες Συνθήκες δεν επικυρώθηκαν από κανένα άλλο Κοινοβούλιο ή Ανακτοβούλιο των Συμμάχων Κρατών ούτε από την Τουρκία : επιτέλους σε κάτι είχαμε ίδιο βηματισμό διεθνώς… Και όμως οι συνέπειες και η δυναμική των εξελίξεων λόγω των Συνθηκών μέχρι και σήμερα είναι τόσες και τέτοιες, ώστε στην μεν σύγχρονη Τουρκία να έχει καθιερωθεί ο όρος “Σύνδρομο των Σεβρών” (βλ. πρόχειρα Αχμέτ Νταβούτογλου: Το Στρατηγικό βάθος – η διεθνής θέση της Τουρκίας, β’ έκδοση, εκδ. Ποιότητα, Αθήνα 2010 [σ. 764 – σημ.), στην δε Σύγχρονη Ελλάδα να έχει συνδεθεί με μεγαλοϊδεατισμούς όλο ενοχές και φοβική αντιμετώπιση της τουρκικής πολιτικής.
Η περίοδος, γέννημα της οποίας ήταν οι Συνθήκες, είναι η κρίσιμη τετραετία Οκτωβρίου 1918 – Σεπτεμβρίου 1922. Εκκινεί από την Ανακωχή του Μούδρου Λήμνου (30.10.1918) και τερματίζει στην Ανακωχή των Μουδανιών Προποντίδας (30.09.1922). Αυτό το διάστημα μπορεί άφοβα να θεωρηθεί ο γενέθλιος χρόνος για την σύγχρονη φάση της ιστορίας των δύο λαών, Ελληνικού και Τουρκικού : όλες οι επόμενες κορυφώσεις και εντάσεις (1923, 1930, 1955, 1964, 1967,1974, 1987, 1996, 2020) μόνο στιγμές μπορούν να χαρακτηρισθούν. Ως πρωταγωνιστές της περιόδου από Συμμαχικής πλευράς αναδείχθηκαν οι Πρωθυπουργοί της Μεγάλης Βρετανίας, Λόϋδ Τζωρτζ και της Ελλάδας, Ελευθέριος Βενιζέλος, ενώ από οθωμανικής / τουρκικής πλευράς μόνος και κύριος πρωταγωνιστής ανέφυ ο Μουσταφά Κεμάλ Γαζή, ο επονομαζόμενος από το 1934 Atatϋrk.
Στον Νέο Κόσμο, που ανέτειλε μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο διεθνώς, νέοι παράγοντες διεκδίκησαν και επέτυχαν μερίδιο συμμετοχής στη χάραξη της τύχης των Λαών της Ιωνίας : ΕΣΣΔ του Βλ. Λένιν και ΗΠΑ του ιδεαλιστή Γ.Γουίλσον. Όλοι επαγγέλονταν την αυτοδιάθεση και τον σεβασμό της εθνικής κυριαρχίας. Την πραγματικότητα αντιμετώπισε ο Ελληνισμός εγκατειλημμένος και μόνος στην Σμύρνη τον Αύγουστο του 1922 : σφαγή, όλεθρος, πυρπόληση, ξεριζωμός και προκλητική εγκατάλειψη από τους Συμμάχους. Η εικόνα της Ελλάδας, που ήθελε και έγινε Μεγάλη, όμως δεν έσβησε.
- Επιγραμματικά να αναφέρουμε ότι από πλευράς εδαφικών διευθετήσεων στην Νικήτρια Ελλάδα είχε επιδικασθεί η Ανατολική Θράκη και οι Νήσοι Ίμβρος και Τένεδος, είχε δοθεί η προσωρινής ισχύος εντολή διοίκησης της ευρύτερης περιοχής της Σμύρνης, η τύχη της οποίας θα ρυθμιζόταν οριστικά διά δημοψηφίσματος πέντε έτη από την υπογραφή της Συνθήκης (1925), προβλεπόταν η ίδρυση της Ποντοαρμενικής Ομοσπονδίας και ρυθμιζόταν η παραχώρηση των Δωδεκαννήσων – πλην της Νήσου Ρόδου – από την Ιταλία στην χώρα μας και η Βόρεια Ήπειρος με την Νήσο Σάσωνα. Θα πρέπει να υπενθυμίσουμε από πλευράς ιστορικών γεγονότων ότι η τότε Βουλή των Ελλήνων, η έκτοτε επονομασθείσα «Βουλή των Λαζάρων», είχε το ονειρεμένο προνόμιο, να καταθέσει ο Πρωθυπουργός της Νικήτριας και Μεγάλης Ελλάδας, Ελευθέριος Κυρ. Βενιζέλος, ενώπιόν της προς επικύρωση την Συνθήκη των Σεβρών την 25.08.-08.09.1920 και η ίδια να έχει την μοναδική τιμή και ευλογία, να αναγνωρίσει την Ελλάδα στα φυσικά της σύνορα και τον Ελληνισμό στα φυσικά του όρια. Τα Μέλη της Βουλής τότε ατένιζαν την Πατρίδα μας εκτεινόμενη από την Ελληνική Βόρειο Ηπειρο και την Νήσο Σάσωνα, καθώς και την Ελληνική έως και σήμερα Ανατολική Θράκη μέχρι την Μήδεια και την Τσατάλτζα, έως τα Δωδεκάνησα και την Θάλασσα του Καστελλορίζου και τις δύο όχθες του Αιγαίου Αρχιπελάγους – με την ηθελημένα αφημένη συναινετικά εκκρεμότητα τελικής ρύθμισης της τύχης της Αυτοδιάθεσης της Ελληνικής Νήσου Κύπρου με την συμφωνία περί του διορισμού Έλληνα Ύπατου Αρμοστή στην υπό προσωρινή βρετανική κατοχή τότε Μεγαλόνησο μετά την οριστική παραίτηση από κάθε αξίωση επ’αυτής από την τότε γεννηθείσα Τουρκία, διάδοχο Κράτος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
- Ενώπιον της αυτής Βουλής την ίδια ημέρα (25.08.-08.09.1920) ο Ελευθέριος Βενιζέλος είχε καταθέσει και την πολύ σημαντική Πρόταση Αναθεωρήσεως του τότε ισχύοντος στην Χώρα μας Συντάγματος 1864/1911, που τόσο βάναυσα είχε παραβιασθεί από όλες τις πολιτικές παρατάξεις κατά την περίοδο του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου με περιεχόμενο (α) την ενίσχυση της δημοκρατικής αρχής και τον περιορισμό των βασιλικών υπερεξουσιών επ’ ωφελεία της εκλεγμένης Κυβέρνησης και της Βουλής, (β) την υποδειγματική πανευρωπαϊκά τακτοποίηση των πλήρων πολιτικών και αστικών δικαιωμάτων, της πλήρους ισονομίας και ισοπολιτείας των ισραηλιτών και των μουσουλμάνων Ελλήνων Πολιτών από την αμέσως επόμενη Αναθεωρητική Βουλή – μετά τις Εκλογές της 01.11.1920, όπως το ίδιο το Σώμα της Βουλής των Ελλήνων είχε αποφασίσει κατά την Ειδική Συνεδρίασή του την 27.08.-10.09.1920. Ο τότε Πρόεδρος της Βουλής, Θεμιστοκλής Σοφούλης, κατά την ίδια Συνεδρίαση (25.08.-08.09.1920) είχε προτείνει προς το Σώμα το ομόφωνα ψηφισθέν τελικώς Ψήφισμα περί κηρύξεως του Ελευθερίου Βενιζέλου ως «αξίου της Ελλάδος, ευεργέτου και σωτήρος της Πατρίδος».
- Την φετινή χρονιά (2022) η Ελλάδα και η Ευρώπη των Λαών και των Εθνών, η Πατρίδα μας, δεν ξεχνά και θυμάται τιμώντας το ιστορικό παρελθόν και ατενίζοντας με γαλήνη και εδραία δύναμη το κοινό μέλλον. Η θύμηση της Μικρασιατικής Καταστροφής, μία απλή σελίδα στην πολύχρονη Ιστορία του Ελληνισμού στην περιοχή – και όχι η πιό σκληρή, όταν στα άγια χώματά μας έχουμε υποστεί χειρότερες και μεγαλύτερες δηώσεις και εξανδραποδισμούς, ας ειδωθεί πιά με αίσθηση ζωντάνιας, θερμής ανθρώπινης προσέγγισης και προσήνειας και όχι με φοβική επιβολή της σιωπής επί σειρά δεκαετιών περί την δόξα, μα και την πανωλεθρία, στην Ελληνική Ανατολή και τον Υπερόριο Ελληνισμό και περί την Ιερή Μνήμη του εγκατειλημμένου και προδομένου Ελληνισμού στις Πατρίδες της Ιωνίας, της Καππαδοκίας, της Ανατολικής και Βόρειας Θράκης, του Πόντου, της Κύπρου και της Βορείου Ηπείρου. Ο θρήνος του Ξεριζωμού ας τερματισθεί επιτέλους και ας μετατραπεί σε ακλόνητη πίστη και γαληνεμένη καρτερία της Ημέρας της Επιστροφής και της Ενωσης. Θα είναι η μικρότερη προσφορά στις αδικαίωτες ψυχές των θυσιασμένων, για να ζούμε εμείς σήμερα ελεύθεροι και υπερήφανοι, προγόνων μας.
Ιωάννης Ελ. Κυμιωνής
Δικηγόρος ΔΣΑ παρ’ Αρείω Πάγω
Έμμισθος Δικηγόρος Τμήματος Δικαστηρίων ΔΝΥ ΝΠΔΔ «Δημόσια Υπηρεσία Απασχόλησης»
LL.M. Δημοσίου Δικαίου (Αθήνα),
LL.M. Θεωρίας Δικαίου (Αθήνα),
YΔ Παντείου Πανεπιστημίου
Email : ioanniskymionis@yahoo.gr
