Γράφει ο Χρήστος Ηλ. Τσίχλης
Το 2019 οι δημοτικές και περιφερειακές εκλογές, διεξήχθησαν την ίδια ημέρα, μαζί με τις Ευρωεκλογές. Η ηγεσία του υπουργείου εσωτερικών, εξετάζει την παράταση της θητείας των δημάρχων- περιφερειαρχών, ώστε οι αυτοδιοικητικές εκλογές, που έλαβαν χώρα το 2019, ταυτόχρονα με τις Ευρωεκλογές, να συμπέσουν ξανά μαζί με τις Ευρωεκλογές Μαΐου του 2024.
Το επιχείρημα παράτασης της θητείας, σύμφωνα με το υπουργείο, αφορά κυρίως οικονομικούς λόγους, για την αποφυγή σπατάλης χρημάτων σε περίοδο οικονομικής κρίσης και για τον λόγο, ότι οι αυτοδιοικητικοι άρχοντες δεν πρόλαβαν να ολοκληρώσουν το έργο τους, εξαιτίας της απρόβλεπτης Πανδημίας του Κορωνο’ι’ου και των συνεπειών του πολέμου στην Ουκρανία. Εάν δεν υπάρξει νομοθετική πρωτοβουλία, οι αυτοδιοικητικές εκλογές, θα διεξαχθούν τον Οκτώβριο του 2023.
Στο σκεπτικό όσων υπερθεματίζουν για τη μετάθεση των εκλογών είναι πως λόγω του κορωνοϊού και της πανδημίας οι Δήμοι δεν μπόρεσαν να προχωρήσουν το έργου τους και για αυτό θα δοθεί μια μικρή παράταση. Το Κοινοβούλιο της ΚΥΠΡΟΥ, αποφάσισε ήδη την παράταση θητείας των δημοτικών και περιφερειακών αρχών και την διεξαγωγή των αυτοδιοικητικών εκλογών, ταυτόχρονα με τις Ευρωεκλογές.
Επί πρωθυπουργίας Γιώργου Παπανδρέου και υπουργού Γιάννη Ραγκούση, έγινε νόμος του κράτους,ο νόμος «Καλλικράτη», με βάση τον οποίο ορίστηκε ότι από το 2014 η θητεία των αιρετών της αυτοδιοίκησης, του δημάρχου και του περιφερειάρχη, από τετραετής γίνεται πενταετής.
Η επιμήκυνση κατά ένα έτος της θητείας των δημοτικών – περιφερειακών αρχών, αποφασίστηκε για να συμπίπτουν οι αυτοδιοικητικές εκλογές με τις ευρωεκλογές. Με το νόμο 4804/2021 καταργούνται οι προισχύουσες διατάξεις του ν. 3852/2010 (Α’ 87), περί των εκλογών των δημοτικών και περιφερειακών αρχών, όπως είχε τροποποιηθεί με το νόμο 4555/2018 (Α’ 133) και επανέρχεται η πενταετής θητεία (5 έτη) από τέσσερα (4) που ισχύει σήμερα.
Οι δήμαρχοι και οι περιφερειάρχες που θα αναδειχθούν από τις ερχόμενες εκλογές , θα έχουν πλήρη πενταετή θητεία. Αλλαγές θα υπάρξουν και στο σύστημα εκλογής των Ευρωβουλευτών.
Το Ευρωκοινοβούλιο προτείνει ,κάθε ψηφοφόρος να έχει 2 ψήφους: μία για εθνικές εκλογικές περιφέρειες και μία σε πανευρωπαϊκή εκλογική περιφέρεια . Καθιέρωνεται η δυνατότητα επιστολικής ψήφου σε όλα τα κράτη και δικαίωμα του εκλέγεσθαι από τα 18 έτη.
Απόφαση Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας, για την ακυρότητα εκλογής προέδρων κοινοτήτων και τις αλλαγές που επέφερε ο νόμος Θεοδωρικάκου:
Εν αναμονή της δημοσίευσης της απόφασης ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας, που συνεδρίασε στις 6 Μαΐου 2022:
Είχε προηγηθεί η απόφαση του τμήματος του Συμβουλίου της Επικρατείας, που έκρινε Αντισυνταγματική την εκλογή προέδρων τοπικών συμβουλίων κοινοτήτων άνω των 300 κατοίκων. Το Γ΄ Τμήμα του Συμβουλίου της Επικρατείας με την υπ΄ αριθμ. 2366/2021 απόφασή του (πρόεδρος Δημήτριος Σκαλτσούνης και εισηγητής ο πάρεδρος Ανδρέας Χρυσικόπουλος), έκρινε κατά πλειοψηφία, ότι είναι αντισυνταγματική και παράνομη η μεταβολή του τρόπου ανάδειξης του προέδρου δημοτικού συμβουλίου Κοινότητας άνω των 300 κατοίκων αμέσως μετά τις δημοτικές εκλογές της 26ης Μαΐου και της 2ας Ιουνίου 2019, σύμφωνα με τους νόμους 4623/2019 και 4625/2019, που αφορούν τις εκλογές στην Τοπική Αυτοδιοίκηση.
Συγκεκριμένα, κρίθηκε ότι οι σχετικές διατάξεις των νόμων 4623/2019 και 4625/2019, κατά το μέρος που καταλαμβάνουν την αμέσως επόμενη των εκλογών της 26.5.2019 δημοτική περίοδο (1.9.2019 – 31.12.2023), παραβιάζουν τα δικαιώματα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι, καθώς και τις αρχές της ελεύθερης και ανόθευτης εκδήλωσης της λαϊκής θέλησης, ως έκφρασης της αρχής της λαϊκής κυριαρχίας, και της ισότητας των όρων του εκλογικού ανταγωνισμού, σύμφωνα με τα άρθρα 1, 4, 5, 51, 52 και 102 του Συντάγματος, δεδομένου ότι τόσον οι εκλογείς όσο και οι εκλεγέντες κατά τις εν λόγω εκλογές σύμβουλοι κοινότητας είχαν συνεκτιμήσει, για τη διαμόρφωση της εκλογικής τους βούλησης, την καταργηθείσα προγενέστερη ρύθμιση του νόμου 4604/2019.
Η ολομέλεια του ΣτΕ, προέβη στην συζήτηση και άλλων τροποποιήσεων που επέφερε ο νόμος Θεοδωρικάκου. Πρόκειται, ανάμεσα σε άλλες, για ρυθμίσεις των νόμων 4623/2019 και 4625/2019, με τις οποίες αφ’ ενός μεταφέρθηκαν κρίσιμες αρμοδιότητες από τα δημοτικά συμβούλια προς τις Οικονομικές Επιτροπές και τις Επιτροπές Ποιότητας Ζωής των δήμων, αφ’ ετέρου προβλέφθηκε η συγκρότηση των επιτροπών με πλασματικές πλειοψηφίες 3/5 υπέρ των παρατάξεων των δημάρχων, με αποτέλεσμα να «παραβιάζουν τα δικαιώματα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι, καθώς και τις αρχές της ελεύθερης και ανόθευτης εκδήλωσης της λαϊκής θέλησης, ως έκφρασης της αρχής της λαϊκής κυριαρχίας και της ισότητας των όρων του εκλογικού ανταγωνισμού», όπως έκρινε κατά πλειοψηφία το Γ’ Τμήμα του ΣτΕ.
Ο νέος Εκλογικός Νόμος
Ο τρόπος εκλογής δημοτικών και περιφερειακών αρχών, με βάση το νέο νόμο:
Ο νέος νόμος 4804/2021 καταργεί την απλή αναλογική και απαιτεί πλειοψηφία 43% συν μία ψήφο, αντί για 50% συν μία ψήφο που ίσχυε στις προηγούμενες δημοτικές εκλογές. Ο πλειοψηφών συνδυασμός θα εξασφαλίζει μπόνους πλειοψηφία 3/5 του συμβουλίου. Η κατάθεση υποψηφιοτήτων θα λαμβάνει χώρα μέχρι 31 Αυγούστου, ώστε να υπάρχει ο απαραίτητος χρόνος οι υποψήφιοι να γίνουν ευρέως γνωστοί στο εκλογικό σώμα.
Προβλέπεται ασυμβίβαστο εκλογής για όσους συνδέονται με τον οικείο δήμο, τα νομικά του πρόσωπα ή τα νομικά πρόσωπα στα οποία αυτός συμμετέχει, με σύμβαση προμήθειας, εκτέλεσης έργου, παροχής υπηρεσιών, παραχώρησης δικαιώματος εκμετάλλευσης έργου ή υπηρεσίας με αντικείμενο αξίας πάνω από πέντε χιλιάδες (5.000) ευρώ ετησίως. Τίθεται όριο εκλογής 3% για το δικαίωμα εκλογής δημοτικού ή περιφερειακού συμβούλου.
Οι υποψήφιοι τοπικών- δημοτικών κοινοτήτων θα πρέπει να συμμετέχουν σε ψηφοδέλτιο υποψηφίου Δημάρχου και τα τοπικά συμβούλια χωριών, θα έχουν μόνο γνωμοδοτικό χαρακτήρα, όπως έχουν οι ομάδες εργασίας και οι επιτροπές. Μειώνεται ο αριθμός των μελών των δημοτικών και τοπικών συμβουλίων, ανάλογα με τον πληθυσμό.
Η τοπική – δημοτική κοινότητα θα ελέγχεται από τον Δήμαρχο, αφού από την μεταρρύθμιση του νόμου «Καποδίστρια», δεν αποτελεί αυτόνομη μονάδα της αυτοδιοίκησης, αλλά μέρος του δήμου και λειτουργεί στο πλαίσιο αυτού. Οι δαπάνες θα ελέγχονται από το Ελεγκτικό Συνέδριο, με ταυτόχρονο ενεργό ρόλο εποπτείας από το Υπουργείο Εσωτερικών. Η Εθνική Αρχή Διαφάνειας θα εποπτεύει την τήρηση της νομιμότητας στους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης. Επανέρχεται η πενταετής θητεία.
Με το νόμο 4804/2021 που δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 90/Α/5-6-2021, τροποποιείται το ποσοστό πλειοψηφίας που απαιτείται για την ανάδειξη του επιτυχόντος συνδυασμού στις εκλογές δημάρχων και δημοτικών συμβουλίων, καθώς και στις εκλογές περιφερειαρχών και περιφερειακών συμβουλίων. Το ποσοστό πλειοψηφίας ορίζεται, εφεξής, μεγαλύτερο του 43% συν μία ψήφο του συνόλου των έγκυρων ψηφοδελτίων, αντί για 50% συν μία ψήφο.
Δεν θα μπορούν να συμμετέχουν σε ψηφοδέλτιο ή εάν συμμετέχουν, θα ακυρώνεται η εκλογή: για όσους συνδέονται με τον οικείο δήμο, τα νομικά του πρόσωπα ή τα νομικά πρόσωπα στα οποία αυτός συμμετέχει, με σύμβαση προμήθειας, εκτέλεσης έργου, παροχής υπηρεσιών, παραχώρησης δικαιώματος εκμετάλλευσης έργου ή υπηρεσίας με αντικείμενο αξίας πάνω από πέντε χιλιάδες (5.000) ευρώ ετησίως. Ο νικητής συνδυασμός θα λαμβάνει πριμοδότηση των 3/5 του Δημοτικού και Περιφερειακού Συμβουλίου, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα την κυβερνησιμότητα και την αποτελεσματική διακυβέρνηση.
Με το νόμο 4804/2021 καταργούνται οι προϊσχύουσες διατάξεις του ν. 3852/2010 (Α’ 87), περί των εκλογών των δημοτικών και περιφερειακών αρχών, όπως είχε τροποποιηθεί με το ν. 4555/2018 (Α’ 133) καθώς και τα άρθρα 19 έως και 74 του ν. 3463/2006.
-Το όριο εκλογής από τον πρώτο γύρο τίθεται σε ποσοστό 43% συν μία ψήφο. Επανέρχεται η Πενταετής θητεία.
-Τίθεται όριο 3% για το δικαίωμα εκλογής δημοτικού ή περιφερειακού συμβούλου, το οποίο είναι ανεξάρτητο από τον αριθμό των μελών του οικείου συμβουλίου και ευθυγραμμισμένο με το ισχύον όριο στις εθνικές εκλογές.
-Εξασφαλίζεται η εκλογή των 3/5 των μελών του συμβουλίου στον νικητή των εκλογών.
-Η υποβολή των υποψηφιοτήτων γίνεται μόνο μέσω συνδυασμών και με δήλωση που υποβάλλεται στην ηλεκτρονική πύλη gov.gr, κατ’ επιλογή του υποψηφίου με το πατρώνυμο ή το μητρώνυμό του.
-Τίθεται καταληκτική ημερομηνία η 31η Αυγούστου του έτους των εκλογών, για την κατάρτιση και δήλωση των συνδυασμών και η 10η Σεπτεμβρίου για την ανακήρυξη αυτών από το αρμόδιο δικαστήριο, ώστε να υπάρχει πλήρης έλεγχος των εκλογικών δαπανών και οι υποψήφιοι να είναι εγκαίρως γνωστοί στο εκλογικό σώμα.
-Ο αριθμός των μελών των δημοτικών και περιφερειακών συμβουλίων, καθώς και των συμβουλίων δημοτικών κοινοτήτων καθορίζεται με βάση συγκεκριμένες πληθυσμιακές κλίμακες. Προβλέπεται λελογισμένη μείωση του αριθμού των μελών τους, με στόχο τον εξορθολογισμό, χωρίς να δημιουργείται πρόβλημα στην ομαλή λειτουργία των ΟΤΑ. -Σημειώνεται, δε, ότι μετά τη δημόσια διαβούλευση, αφουγκραζόμενοι τις ανησυχίες που εξεφράσθησαν, επήλθαν στοχευμένες παρεμβάσεις. Στο πλαίσιο αυτό, δήμος που αποτελείται από περισσότερες από έξι (6) δημοτικές ενότητες και έχει πληθυσμό από 10.001 έως 50.000 κατοίκους, δικαιούται αυξημένου αριθμού μελών δημοτικού συμβουλίου.
-Εξορθολογίζεται και συστηματικοποιείται το πλαίσιο κωλυμάτων εκλογιμότητας και ασυμβιβάστων, λαμβανομένων υπόψιν και παρατηρήσεων που διατυπώθηκαν στο πλαίσιο της δημόσιας διαβούλευσης.
-Επαναδιατυπώνονται με σαφήνεια και πληρότητα δικονομικές διατάξεις που αφορούν στην εκδίκαση διαφορών που σχετίζονται με τις εκλογές ΟΤΑ.
-Για τη διεξαγωγή των εκλογών δημοτικών και περιφερειακών αρχών λαμβάνεται υπόψιν ο μόνιμος πληθυσμός, όπως αποτυπώνεται στα αποτελέσματα της τελευταίας απογραφής.
-Τέλος και σύμφωνα με τα μέχρι σήμερα ισχύοντα, ο εκλεγμένος περιφερειάρχης, κατά τη διάρκεια της θητείας του, τελεί σε αναστολή της επαγγελματικής του δραστηριότητας.
*Δικηγόρος Αθηνών-Συνταγματολόγος- συνεργάτης Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Ελλάδα
