Η προσφορά των Ξανθιωτών στον πόλεμο του 1940, αλλά και στον Απελευθερωτικό Αγώνα που ακολούθησε είναι μεγάλη, όπως φυσικά και πολλών Ελλήνων. Ανάμεσά στις εξέχουσες φυσιο-γνωμίες της πόλης μας, όμως, ξεχωρίζει και αυτή ενός συμπολίτη μας, Εβραϊκής καταγωγής, του Λουί Κοέν.
Ο Λουίτζι ( Λουί ) Κοέν γεννήθηκε στις 18 Αυγούστου του 1912 στην Ξάνθη. Γόνος δύο από τις πιο γνωστές Εβραϊκές οικογένειες της πόλης μας, των Κοέν και των Ταμπάχ. Και οι δύο οικογένειες ασχολούνταν με το υφασματεμπόριο.
Ο πατέρας του, Αβραάμ Κοέν, γεννήθηκε στην Καβάλα ( πέθανε στη Νότια Αφρική ), μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη και εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Ξάνθη όπου παντρεύτηκε τη μητέρα του, Ρέινα Ταμπάχ, η οποία γεννήθηκε, όπως ο ίδιος μας λέει σε συνέντευξή του, ανάμεσα στα σύνορα Τουρκίας και Συρίας. Πέθανε το 1928 και ενταφιάστηκε στο Εβραϊκό Νεκροταφείο της πόλης μας. Ο πατέρας του ήταν εμπειρογνώμων καπνών.
Η οικογένειά του εγκαταστάθηκε στην Ξάνθη, ερχομένη από την Αδριανούπολη, το 1873, και ασχολούνταν με το υφασματεμπόριο και το γενικό εμπόριο, όχι μόνο στην πόλη μας, αλλά και σε άλλες πόλεις της Θράκης. Ήταν συνολικά πέντε αδέρφια. Ο ίδιος, οι Ισαάκ, Ζαντίγ, Ράσελ και μία αδελφή, η Ντόρα, που πέθανε και θάφτηκε προπολεμικά στην Ξάνθη, στην ηλικία των δεκαοχτώ ετών. Η οικογένειά του ήταν Σεφαρδίτες, δηλαδή, Ισπανόφωνοι Εβραίοι και μιλούσαν τη διάλεκτο «λαδίνο».
Ο Λουί Κοέν σπούδασε στη «Mission Laïque Française», ένα Γαλλικό Ινστιτούτο στη Θεσσαλονίκη. Υπηρέτησε στον Ελληνικό Στρατό, πολέμησε στον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο του 1940 και μετά την κατάρρευση του Μετώπου, εντάχθηκε στον ΕΛΑΣ, στην περιοχή της Φωκίδας, με το ψευδώνυμο «Κρόνος». Κατά την περίοδο της Βουλγαρικής Κατοχής στην Ξάνθη, η οικογένειά του καταφέρνει να διαφύγει στην Αθήνα και να διασωθεί ολόκληρη. Εκεί, όπως και πολλοί Εβραίοι των Αθηνών, προμηθεύονται ταυτότητες με χριστιανικά ονόματα. Ο ίδιος είχε ταυτότητα με το όνομα Κωνσταντίνος Λούης και ο αδερφός του Ισαάκ, ο οποίος και τον ακολούθησε στο βουνό, με το όνομα Νίκος Αναγνωστόπουλος.
Εδώ αξίζει ν’ αναφερθεί η μεγάλη προσφορά του τότε Αστυνομικού Διοικητή της Αθήνας στη σωτηρία πολλών Εβραίων, Άγγελου Έβερτ, πατέρα του Μιλτιάδη Έβερτ. Έτσι, παράλληλα με τη δική του δράση, έχουμε και τη δράση του μικρότερου αδερφού του Λουί, Ισαάκ, ο οποίος εντάχθηκε και αυτός στις δυνάμεις του ΕΛΑΣ, με το ψευδώνυμο «ΚΡΟΝΑΚΟΣ», υπό τον καπετάνιο «ΝΙΚΗΦΟΡΟ» ( Δημήτριος Δημητρίου, 1921 – 2000 ) στον Παρνασσό.
Πολύ μεγάλη η δράση του Λουί Κοέν, με αποκορύφωμα τον τραυματισμό του στη μάχη στις Καρούτες Φωκίδος, στις 05/08/1944, όπως και τον τραυματισμό του αδελφού του, Ισαάκ ( «ΚΡΟΝΑΚΟΣ» ), σε ηλικία δεκαέξι χρονών, στη μάχη της Αγίας Ευθυμίας Φωκίδος.
Στο βιβλίο του ιστοριοδίφη της πόλης μας, Θωμά Εξάρχου, «ΟΙ ΕΒΡΑΙΟΙ ΣΤΗΝ ΞΑΝΘΗ», στη σελίδα 124, διαβάζουμε επί λέξει για τον Κοέν: « Διακρινόταν ακόμα για τη λεπτότητά του, τον ευγενικό χαρακτήρα και τη γλωσσομάθειά του, που πολλές φορές μας χρειάστηκε τόσο προς τους Γερμανούς και Ιταλούς αιχμαλώτους, όσο και προς τους βρετανούς της συμμαχικής αποστολής των ελληνικών βουνών». Δυστυχώς, μετά την απελευθέρωση, λόγω της συμμετοχής του στην Αντίσταση, κυνηγήθηκε.
Ο Λουί Κοέν έκανε οικογένεια και έμεινε στην Ελλάδα ( Όλη η υπόλοιπη οικογένειά του μετοίκησε στο Ισραήλ ) και απέκτησε δύο γιους, τον Αλμπέρτο και τον Ρενέ. Δούλεψε στην οικογενειακή επιχείρηση των Ταμπάχ στην Αθήνα, τη γνωστή EL GRECO, στην οδό Κριεζώτου 4, στο Σύνταγμα, η οποία, επίσης, εμπορευόταν υφάσματα.
Όπως μας εκμυστηρεύτηκε ο γιος του, Αλμπέρτο Κοέν, ο πατέρας του, Λουί, ήρθε τρεις ή τέσσερις φορές στην Ξάνθη, προς αναζήτηση του τάφου της πολυαγαπημένης του μητέρας, Ρέινα, χωρίς, όμως, ουσιαστικό αποτέλεσμα εντοπισμού του. Δυστυχώς, έφυγε με αυτόν τον καημό ( Όταν την έχασε, ο ίδιος ήταν στην ηλικία των 16 χρονών ).
Το Εβραϊκό Νεκροταφείο Ξάνθης, δυστυχώς κατά το παρελθόν, έχει βανδαλιστεί πολλάκις, με αποτέλεσμα πολλοί τάφοι να μην έχουν τις επιτύμβιες επιγραφές των ονομάτων, πράγμα που δυσκολεύει κατά πολύ την ταυτοποίηση και την καταγραφή των νεκρών. Ο Λουί Κοέν έφυγε από τη ζωή στις 28 Νοεμβρίου του 2007. Θάφτηκε στο Γ‘ Νεκροταφείο Αθηνών, στο Εβραϊκό τμήμα.
Αυτή ήταν η ιστορία του Λουί Κοέν. Ενός Ξανθιώτη Εβραϊκής καταγωγής, άξιου τέκνου της πόλης μας, ο οποίος και αυτός, λόγω των συνθηκών και των συγκυριών, που επικρατούσαν εκείνη την εποχή, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη γενέτειρά του, Ξάνθη, σε νεαρή ηλικία, ακολουθώντας την πορεία που είχε χαράξει πολλά χρόνια νωρίτερα ο Στέργιος Μπινόπουλος.
Αξίζουν οι δύο αδελφοί Κοέν, Λουί και Ισαάκ, να τιμηθούν; Νομίζω πως ναι!
Ευχαριστώ θερμά το γιο του Λουί Κοέν, Αλμπέρτο Κοέν, για την τηλεφωνική συνέντευξη που μας παραχώρησε, αλλά και την άδεια προς χρήση των φωτογραφιών του πατέρα του.
Κώστας Μαυρομάτης
Συλλέκτης – Ερευνητής
