Με λύπη πληροφορήθηκα τους πρόσφατους βανδαλισμούς και ζημιές στο ξωκλήσι που βρίσκεται στο τέρμα της περιπατητικής διαδρομής στο «Μονοπάτι της Ζωής», στις παρυφές της παλιάς Ξάνθης. Θυμήθηκα ανάλογα περιστατικά στον ίδιο χώρο (βοτανικός κήπος και φυτά), όσο και σε άλλα αξιόλογα μνημεία και θυμίσματα του παρελθόντος της Ξάνθης. Επειδή οι ανεγκέφαλοι εκτιμώ ότι θα υπάρχουν πάντα στην μελλοντική πορεία της πόλης μας, θεωρώ ότι αποτελεσματικότερο όπλο όλων είναι η γνώση της ιστορίας, των σημείων, των δρόμων και των γειτονιών της πατρίδας μας και της Ξάνθης μας. Μόνο αυτό θα μπορέσει να αποτελέσει φραγμό και μέτρο ανάσχεσης σε κάθε διεστραμμένο μυαλό που αρέσκεται να καταστρέφει αυτό που δεν γνωρίζει. Εκτός λοιπόν απ’ την δημοσιοποίηση και τον ηθικό διασυρμό που –ευτυχώς- συμβαίνει στα τοπικά ΜΜΕ, αφιερώνω σ’ αυτούς τους νυν και μελλοντικούς επίδοξους βάνδαλους καταστροφείς των μνημείων και δημιουργιών της Ξάνθης μας, την παρακάτω ανασκόπηση της ιστορίας :
Εκεί λοιπόν στις τελευταίες γειτονιές της παλιάς Ξάνθης, δίπλα στον ποταμό Κόσυνθο και πιο πάνω απ’ το ¨Νησάκι», υπήρξε ένα απ’ τα πλέον αγαπημένα σημεία των παλιών ντόπιων Ξανθιωτών. Κάποιοι δροσίζονταν στα νερά τα καλοκαίρια, άλλοι πάλι επιδίδονταν στο ψάρεμα και μερικοί απλώς αρέσκονταν να περιδιαβαίνουν τις όχθες, σκαρφαλώνοντας σε πέτρες και βράχια της περιοχής. Ώσπου μια μέρα, ήρθε η ώρα του «Δικτύου Λόγου και Πράξης». Μάλλον –καλύτερα- έπαψαν τα λόγια και πέρασαν σε πράξεις, αξιοποιώντας την ιδιωτική πρωτοβουλία και προβάλλοντας την δημιουργία. Οι Θ. Μουσόπουλος, Γ. Κωτούλας, Μ. Δεμερτζόπουλος, Μ. Σπανίδης, Θ. Μαυρουδής, Α. Μουσαδές και κάποιοι άλλοι, σήκωσαν τα μανίκια κι άρχισαν να φτιάχνουν. Έφτιαξαν ένα μονοπάτι με πλάκες σκεπάζοντας τον παλιό μυλαύλακα που έφερνε νερό στον μύλο στο «Νησάκι». Δεν σταμάτησαν εκεί. Έφτιαξαν κι ένα μικρό θεατράκι. Έβαλαν και τον Μάνο Χατζιδάκι να στέκει εκεί. Μαζί του αναβίωσαν και μια όμορφη ερωτική ιστορία. Παραμύθι ή αλήθεια δεν έχει και πολύ σημασία. Σημασία έχει ότι ο Γιώργος Κοτούλας το έκανε ποίημα κι ο Θάνος Μαυρουδής το φιλοτέχνησε με συρμάτινες και μεταλλικές παραστάσεις τέχνης, τοποθετώντας αυτές δίπλα και πάνω απ’ το θέατρο. Σιγοντάρησε κι ο Δήμος Ξάνθης. Έφερε εκδηλώσεις, ενέταξε δρώμενα της τέχνης και του πολιτισμού. Και το μέρος άλλαξε. Έτσι απλά….
Μια φορά κι ένα καιρό λοιπόν, ήταν μια όμορφη κοπέλα στην Ξάνθη, που την έλεγαν Μαργαρίτα (για άλλους Ξανθίππη). Ο πατέρας της ήταν καπνέμπορος, πλούσιος κι αυστηρός. Την συμβούλευε και την πρόσεχε καθημερινά, καθώς η “Ρίτα” μεγάλωνε κι ομόρφυνε πολύ. Την πολιορκούσαν πολλά παλικάρια, αυτή όμως ερωτεύτηκε έναν φτωχό νέο (τον Ξάνθο), που τον συναντούσε κρυφά το απόγευμα στο “Μονοπάτι της Ζωής” δίπλα στο ποτάμι. Μακριά απ’ τον κόσμο το ζευγάρι ήταν ευτυχισμένο, αλλά πάντα φοβόταν μη το μάθαινε ο αυστηρός γονιός και δεν ξανάβλεπε ο ένας τον άλλο. Μια μέρα πήραν την απόφαση κι ανηφόρισαν το απέναντι μονοπάτι στο βουνό, φτάνοντας στο μοναστήρι της Παναγίας. Εκεί παρακάλεσαν τους μοναχούς να παντρευτούν. Αυτοί αρνήθηκαν, αναγνωρίζοντας την κοπέλα και με φόβο την τιμωρία από την οικογένεια της.
Το ζευγάρι απογοητευμένο αποφάσισε να βάλει τέλος στη ζωή τους. Πρώτο το κορίτσι πήδησε στον βαθύ γκρεμό. Η πτώση της όμως σταμάτησε πρόωρα κι οι πονεμένες φωνές ανάγκασαν το αγόρι να κατέβει και να την πάρει στην αγκαλιά του. Πριν προλάβει να κάνει οτιδήποτε η κοπέλα έσβησε, βυθίζοντας σε θλίψη όλη την Ξάνθη με την τραγική ιστορία της. Από τότε, λένε ότι μεταμορφώθηκε σε πουλί, που κελαηδά λυπημένο κάθε φορά που αντικρίζει ερωτευμένο ζευγάρι στο “μονοπάτι της ζωής”……..
Το όμορφο ποίημα που εξιστορεί τα παραπάνω υπάρχει δίπλα στην «Σπηλιά του Έρωτα», όπου συναντιόταν οι δυο νέοι. Υπάρχουν όμως κι άλλα καλά κι όμορφα. Ένας υπέροχος βοτανικός κήπος με βότανα και φυτά για να μαθαίνουν, να βλέπουν και προπάντων να μυρίζουν οι νεώτεροι. Υπάρχει ένα παλιό εργαστήρι με εργαλεία των πετράδων, σαν αυτούς που ήρθαν απ την Ήπειρο και τα Ζαγοροχώρια κι έφτιαξαν τα σπίτια, αρχοντικά και τα σοκάκια της παλιάς Ξάνθης. Με αυτά τα εργαλεία έσπαζαν και πελέκιζαν τις γρανιτένιες πέτρες του Κόσυνθου, μετατρέποντας τες σε κυβόλιθους και εν τέλει σε πλακόστρωτους δρόμους.
Σε κάθε βήμα στο «Μονοπάτι της Ζωής» υπάρχει κάτι ενδιαφέρον. Παρέα με την βοή και τα νερά του Κόσυνθου, το ποτάμι της Ξάνθης. Ώσπου φτάνεις στο τέλος της διαδρομής. Εκεί σε περιμένει το ξωκλήσι των Ταξιαρχών και Αγ. Γεωργίου. Λένε ότι πήρε τα ονόματα των «κατασκευαστών» του. Ταξιαρχών απ’ τον Μιχάλη Δερμετζόπουλο και Αι Γιώργη απ’ τον Γιώργο Κωτούλα. Λένε επίσης ότι κατά σύμπτωση συνάντησαν την μέρα της απόφασης κατασκευής μια κυρία που πεζοπορούσε ως το σημείο. Μετά τις συστάσεις τους έδωσε συγχαρητήρια για το έργο τους και τους παρότρυνε να φτιάξουν κι ένα ξωκλήσι, χωρίς να γνωρίζει την ήδη ειλημμένη απόφαση τους. Το θεώρησαν σημάδι και ολοκλήρωσαν το όνειρο τους.
Οι παραπάνω πενιχρές γνώσεις, ιστορίες και μασάλια είναι ένα τμήμα από αυτό που λέμε ιστορία της Ξάνθης μας. Η οποία είναι πλούσια και πιθανών ακατέργαστη, με την έννοια ότι υπάρχουν και πολλές αδημοσίευτες, προφορικές, καθημερινές και ανέκδοτες. Πέρα από τις ήδη υπάρχουσες ιστορικές καταγραφές. Αυτές είναι οι απλές εξιστορήσεις από γιαγιάδες και παππούδες. Από μασάλια, καλαμπούρια και περιστατικά. Κι αυτά είναι μέρος απ’ το παρελθόν της πόλης. Των ανθρώπων μας. Κι αυτά αξίζει να σωθούν, ν’ ακουστούν, να μεταφερθούν. Κι εν τέλει να τα γνωρίζουν όλοι. Ακόμη κι αυτοί που σήμερα με ευκολία καταστρέφουν, βεβηλώνουν και σπάζουν τις αναμνήσεις μας. Ίσως αποδειχτεί το καλύτερο αντίδοτο. Ποιος ξέρει…..
