Σε καθαρισμό του οικοπέδου προχώρησε η ΠΕ Ξάνθης. Σχεδιασμός για την κατάρτιση μελέτης αποκατάστασης των δύο κτιρίων
Κ. Κουρτίδης: Σε πρώτο στάδιο θα προβούμε σε ενέργειες για να αποτραπεί ο κίνδυνος καταστροφής από πυρκαγιά ή κατάρρευσης της στέγης και στη συνέχεια θα αναζητήσουμε τρόπο αναστήλωσης και αξιοποίησης»
Σε εκτεταμένες ενέργειες καθαρισμού του οικοπέδου Γκαίρυ, απέναντι από το υποκατάστημα του ΕΟΠΥΥ (πρώην ΙΚΑ) Ξάνθης, προχώρησε η Περιφερειακή Ενότητα Ξάνθης, προκειμένου να αποτραπεί ο κίνδυνος πυρκαγιάς, από τη σωρεία από ξερά δέντρα, πευκοβελόνες και υλικά που είχαν σωρευτεί στο οικόπεδο από το 2016 όταν και απαγορεύτηκε η χρήση του ως άτυπου πάρκινγκ από την Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων, λόγω κινδύνου κατάρρευσης.
Το οικόπεδο 9 συνολικών στρεμμάτων που περιλαμβάνει δύο κτίσματα, τα οποία εξυπηρετούσαν κατά την τελευταία τους χρήση ως κατοικία και γραφεία διευθυντή, καθώς και καπναποθήκη, έχουν καθαριστεί πλήρως.
Επόμενος στόχος, σύμφωνα με τον αντιπεριφερειάρχη Ξάνθης Κώστα Κουρτίδη, είναι να γίνει από τις Τεχνικές Υπηρεσίες της ΠΕ μελέτη για τις άμεσες ενέργειες αποκατάστασης, προκειμένου για αποφευχθεί ο κίνδυνος κατάρρευσης της στέγης.
«Υπάρχει μελέτη από καθηγητή του πανεπιστημίου, πριν το 1990, όταν και εντάχθηκε το συγκρότημα στα διατηρητέα, για δημιουργία Κέντρου Βαλκανικών Μελετών, ωστόσο εκεί προβλέπονται παρεμβάσεις, που πλέον δεν επιτρέπεται να γίνουν», σημειώνει στο ‘Ε» ο κ. Κουρτίδης, ενημερώνοντας ότι: «αφού προβούμε σε ενέργειες για να αρθεί η επικινδυνότητα, θα αναζητήσουμε τρόπους για την αναστήλωση και ανάδειξη του συγκροτήματος, ώστε να αξιοποιηθεί ως χώρος πολιτισμού ή ότι άλλο προταθεί από αρχιτεκτονική ομάδα που θα κληθεί να αναλάβει τη μελέτη».
Ο χώρος της καπναποθήκης δυστυχώς, δεν προβλέπεται για διοργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων καθώς περιλαμβάνει πλειάδα από ξύλινες κολώνες στον κεντρικό χώρο του κτηρίου, ωστόσο θα μπορούσε να εξυπηρετεί άλλες δράσεις και διοργανώσεις, όπως λειτουργία ως εκθεσιακός χώρος κ.ά.
Η ιστορική διαδρομή του συγκροτήματος
Όπως αναφέρει σε παλαιότερο ρεπορτάζ του το «Ε» (31/7/2017), τα κτήρια που περικλείονται στον πέτρινο μαντρότοιχο είχαν διάφορες χρήσεις, με το κεντρικό να αποτελεί αρχικά το αρχοντικό του Μεχμέτ Νιαζή Μπέη, ο οποίος κατέφυγε στην Τουρκία μετά την είσοδο των Βουλγάρων στην Ξάνθη το 1912. Το ακίνητο περιήλθε μετά το 1919 στο ελληνικό δημόσιο, ως διαδόχου των βουλγαρικών δυνάμεων.
Παρότι οι Ξανθιώτες γνωρίζουν τον χώρο ως Γκαίρυ, η Εφορία Νεωτέρων Μνημείων αναφέρει τις καπναποθήκες ως Σπήρερ. Ο Χέρμαν Σπήρερ, ελβετικής καταγωγής Εβραίος καπνέμπορος, ήταν ένας από τους ανθρώπους που βίωσαν τον πόνο των κατατρεγμένων Μικρασιατών. Διατηρούσε εργοστάσια τόσο στη Σμύρνη, όσο και σε διάφορες περιοχές του ελλαδικού χώρου (Ξάνθη, Βόλο, Δράμα, Θεσσαλονίκη) και του εξωτερικού. Μέσα σε συνθήκες διάλυσης, τον Αύγουστο του 1922, ο Σπήρερ κατέβαλε κάθε δυνατή προσπάθεια να διασώσει τους καταδιωκόμενους Έλληνες, προσφέροντας σε εκατοντάδες από αυτούς καταφύγιο στις καπναποθήκες του, υπό την προστασία της ελβετικής σημαίας. Μία από τις τρεις μεγάλες καπνικές εταιρίες Εβραίων στην Ξάνθη, μαζί με την «Κομέρσιαλ» και εκείνη του Δαβίδ Αρδίτη, με την τελευταία να ασχολείται κυρίως με την παραγωγή τσιγάρων. Μια αμερικανική εταιρεία που αγοράζει καπνά Ξάνθης, τα επεξεργάζεται στην πόλη και προβαίνει στην εξαγωγή του είναι η Gary Tobacco Company, η οποία έχει έδρα στις ΗΠΑ, όπου ιδρύθηκε το 1915. Από το 1921 δραστηριοποιείται στην Ξάνθη και καθώς στερείται αποθηκών επεξεργασίας καπνού, προβαίνει στην ενοικίαση δύο αποθηκών, επί της οδού Ανδρέου Δημητρίου. Αργότερα, το 1931, προβαίνει στην αγορά των αποθηκών αλλά και του κεντρικού κτηρίου, το πάλαι ποτέ αρχοντικού του Νιαζή Μπέη, ως οίκημα διαμονής του διευθυντή και γραφείων της εταιρείας.
Η πανύψηλη πέτρινη περίφραξη είχε κτιστεί από τον Νιαζή Μπέη, προκειμένου να μην βλέπουν οι περαστικοί τις γυναίκες που ζούσαν και κινούνταν στον χώρο. Ουσιαστικά ήταν μια εξοχική έπαυλη στο άκρο της τότε πόλης, στην δεξιά όχθη του χειμάρρου, με κήπους, στάβλους και άλλα χρειώδη. Μια τέτοια έπαυλη δεν θα μπορούσε να μην τραβήξει την προσοχή των κατοχικών δυνάμεων που μπήκαν στην χώρα και στην πόλη κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Έτσι, το 1941 το άλλοτε αρχοντικό του Νιαζή Μπέη και η έδρα του εκάστοτε διευθυντή της καπνοβιομηχανίας Gary γίνεται η έδρα του Γερμανού τοποτηρητή. Στο πλούσιο αρχείο του Κώστα Μαυρομάτη υπάρχουν πολλές φωτογραφίες από την εποχή εκείνη, με την σημαία του Γ’ Ράιχ και την σβάστικα να κυματίζουν στην είσοδο επί της σημερινής οδού Ανδρέου Δημητρίου, ενώ οι Γερμανοί αξιωματικοί και στρατιώτες είχαν βγάλει πολλές αναμνηστικές φωτογραφίες από την αυλή και το εσωτερικό του κτηρίου.
