Σπανίως μια πολιτική σταδιοδρομία τελειώνει με αίσιο τρόπο. Πολύ λίγοι πολιτικοί διαθέτουν το αισθητήριο ώστε να φύγουν όσο είναι ακόμα λαοφιλείς. Εάν δεν πεθάνουν στις επάλξεις, πρέπει να υποστούν συντριπτική ήττα προκειμένου να αποσυρθούν. Και δεν αναφερόμαστε μόνο σε μέτριους, μετρίως καλούς έστω, του σωρού… Ακόμα και τιτάνες όπως ο Ελευθέριος Βενιζέλος και ο Ουίνστον Τσώρτσιλ, σπρώχτηκαν προς την έξοδο από την εκλογική αποδοκιμασία.
Ο Γιώργος Παπανδρέου ωστόσο αποτελεί μια εξόχως λυπητερή περίπτωση. Στις εκλογές του 1981, στα τριάντα του, δεν είχε -σύμφωνα με διηγήσεις- καμία διάθεση να πολιτευτεί. Τον έπεισε, θρυλείται, η μητέρα του. “Δες το σαν μια εμπειρία, σαν ένα μεταπτυχιακό” τού είπε. Και ο πατέρας του, ο Ανδρέας Παπανδρέου, τον ενέταξε στα ψηφοδέλτια. Καθότι το χωριό Καλέντζι και η Πάτρα και η Αχαΐα ολόκληρη θα ένοιωθε αδικημένη, ορφανή, άμα δεν της δινόταν η ευκαιρία να σταυρώσει έναν Παπανδρέου…
Στην Ελλάδα ρέπουμε προς την υπερβολή. Ανακαλύπτουμε -μεταξύ των άλλων- πολιτικές δυναστείες, κραταιές οικογένειες, προκειμένου να τις λατρεύουμε ή να τις καταριόμαστε. Οι Καραμανλήδες, οι Μητσοτάκηδες, οι Παπανδρέου.
Τι λογής δυναστεία είναι οι Παπανδρέου;
Ένα προικισμένο φτωχόπαιδο, ο γιός του παπά Ανδρέα Σταυρόπουλου, ανέτειλε στις αρχές του 20ου αιώνα. Κατάφερε με την ευφυία και με τη γοητεία του να γίνει το αστέρι του κόμματος των Φιλελευθέρων. (Και να κερδίσει την καρδιά της λαμπερότερης πρωταγωνίστριας, της Κυβέλης.) Διεκδίκησε επιτυχώς να του ανατεθεί η πρωθυπουργία της εξόριστης ελληνικής κυβέρνησης επί Κατοχής. Διαδραμάτισε κρίσιμο ρόλο στο Συνέδριο του Λιβάνου και στα Δεκεμβριανά. Διήλθε στη συνέχεια την πολιτική του έρημο – προκειμένου να επιβιώσει πολιτικά αναγκάστηκε να συμμετάσχει στους συνδυασμούς του Αλέξανδρου Παπάγου. Κι εκεί, στα τέλη της δεκαετίας του 1950, πέτυχε την προσωπική του παλιγγενεσία. Ηγήθηκε του Κέντρου. Έγινε ο “Γέρος της Δημοκρατίας”. Ακόμα και η Αριστερά, την οποίαν είχε λιανίσει -αταλάντευτος γαρ αντικομμουνιστής- τάχθηκε στο πλευρό του.
Ένας ακόμα πιο χαρισματικός νεαρός αστός, με ριζοσπαστικές πεποιθήσεις, ο Ανδρέας Παπανδρέου, μετανάστευσε το 1940 στην Αμερική. Διέπρεψε εκεί ως επιστήμονας. Στα σαράντα του επαναπατρίσθηκε – πληγή που τον μαγνήτιζε η σχέση του με τον πατέρα του και με την Ελλάδα. Εντάχθηκε στην Ένωση Κέντρου, αρνήθηκε την αμερικάνικη υπηκοότητα, εξελέγη βουλευτής, ορίστηκε υπουργός. Διέθετε τέτοια προσωπική ακτινοβολία, ώστε ταχύτατα έπαψαν να τον αντιλαμβάνονται σαν γιό του μπαμπά του. Έγινε ο Ανδρέας. Σφράγισε τρεις δεκαετίες.
“Σήκω Ανδρέα για να δεις το παιδί της Αλλαγής!” επευφημούσαν τον Γιώργο Παπανδρέου οι οπαδοί του το βράδυ του 2009 που εξελέγη πρωθυπουργός. Ακόμα και την ώρα τού μεγαλύτερου θριάμβου του ο ΓΑΠ ετεροπροσδιοριζόταν. “Παιδί” τον έλεγαν στα εξήντα του. Στον Ανδρέα τους παρέπεμπε.
Δεν πιστεύω πως η Ιστορία θα μηδενίσει τον Γιώργο Παπανδρέου. Ιδέες που σήμερα εκλαμβάνονται ως κοινοί τόποι, η “Διαύγεια”, η ψηφιακή διακυβέρνηση, η πράσινη ανάπτυξη, πρωτακούστηκαν στη χώρα μας από τα δικά του χείλη. Η ατζέντα του το 2004 ήταν αληθινά πρωτοποριακή, έφερνε φρέσκο αέρα. Το “Γιώργο Προχώρα, Άλλαξέ τα Όλα!” που είχε τότε κραυγάσει ο Αντώνης Καφετζόπουλος, όσο απλοϊκό και αν ηχεί σήμερα, απέδιδε το κλίμα της εποχής.
Όμως. Κάθε φορά που βρισκόταν στα δύσκολα ο Γιώργος Παπανδρέου, έβγαινε από μέσα του ο χειρότερος εαυτός του. Διατράνωνε αφενός τη δήθεν πριγκιπική του καταγωγή, επικαλούνταν την κληρονομιά του Γεωργίου και του Ανδρέα. Προσέτρεχε αφετέρου, εναγκαλιζόταν το χειρότερο κομμάτι του ΠΑΣΟΚ. Εκείνους που πόρρω απείχαν από τις (μετα)μοντέρνες αντιλήψεις του. Τους καρεκλοκένταυρους, τους κομματάρχες και τους βλαχοδήμαρχους. Όσους έπιναν -κληρονομικώ δικαίω- νερό στο όνομά του.
Θα μπορούσε κανείς να παραθέσει τόσες κι άλλες τόσες αστοχίες, ολισθήματα, ανοησίες του Γιώργου Παπανδρέου. Από την άρνησή του να αντιληφθεί εγκαίρως την κρισιμότητα της κατάστασης το 2009. Μέχρι το “κυβερνώ μια διεφθαρμένη χώρα” που είχε δηλώσει ενώ τα σπρέντς κάλπαζαν και οι αγορές απειλούσαν να κατασπαράξουν την Ελλάδα. Από την κωμικοτραγική παλινωδία του δημοψηφίσματος το 2011. Ως την απαίτησή του να λάβει ψήφο εμπιστοσύνης προκειμένου να παραιτηθεί. Από το αστείο ΚΙΔΗΣΟ, προσωπικό σωσίβιό του για να παραμείνει πρόεδρος της Σοσιαλιστικής Διεθνούς. Μέχρι τη δονικχωτική διεκδίκηση της προεδρίας του ΚΙΝΑΛ. Η οποία κατέληξε σε έναν όλεθρο, σχεδόν πανομοιότυπο αριθμητικά της απόπειρας του Κωνσταντίνου να επανέλθει στον θρόνο. Δύσκολοι καιροί για πρίγκιπες, θα έλεγε κάποιος. Εγώ άλλο πιστεύω ως δίδαγμα της περίπτωσης Γιώργου Παπανδρέου.
Μην αναγκάζετε, μην προτρέπετε καν τα παιδιά σας να ακολουθήσουν τον δρόμο που έχετε χαράξει εσείς. Μην προβάλλετε επάνω τους δικές σας παραδόσεις, φιλοδοξίες, απωθημένα. Κάθε άνθρωπος γεννιέται γυμνός. Άγραφη σελίδα. ΄Αγνωστη -και για αυτό ελπιδοφόρα- προοπτική. Πόσο πιο ευτυχής θα ήταν σήμερα ο Γιώργος εάν το 1981 είχε πατήσει πόδι, είχε αρνηθεί να κοσμήσει με το κληρονομημένο όνομά του τα ψηφοδέλτια της Αχαϊας; “Become yourself because the past is just a goodbye” τραγουδούσαν οι Crosby, Still, Nash and Young το 1970. “Γίνε ο εαυτός σου. Το παρελθόν δεν είναι παρά ένας αποχαιρετισμός”.
Χρήστου Χωμενίδη
