Ίσως φταίει η φύση μας, ίσως το ανήσυχό μας πνεύμα, ίσως ακόμη και το κοινό μας πάθος για ανακαλύψεις δίχως τέλος. Έτσι και πάλι η μοίρα μας έφερε μπροστά σ’ ένα υπέροχο μυστήριο αίνιγμα που έπρεπε να λυθεί. Όπερ και εγένετο.
Σύμφωνα με τις πηγές, τέσσερα ήταν τα υποπροξενεία στην Ξάνθη: της Αυστροουγγαρίας, της Ελλάδας, της Γαλλίας και της Ιταλίας. Για τα πρώτα δύο γνωρίζουμε, όπως έχει ταυτοποιηθεί, τα κτίρια όπου στεγάζονταν. Συγκεκριμένα το αυστροουγγρικό υποπροξενικό κτίριο βρισκόταν στην πλατεία Ματσίνη και ανήκε αρχικά στον Μένανδρο Χασιρτζόγλου (σήμερα ανήκει στον Δήμο Ξάνθης) ενώ το ελληνικό τοποθετείται στην πλατεία Μητροπόλεως και επί της συμβολής των οδών Στάλιου και Λευκάδος. Εφόσον τα παραπάνω υποπροξενεία στεγάζονταν σε κτίρια εντός της περιοχής του Μητροπολιτικού Μεγάρου, εντελώς σχηματικά θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι και τα υπόλοιπα θα πρέπει να στεγάζονταν επίσης στην ίδια περιοχή.
Η ανακάλυψη του κτιρίου και η διαδικασία
Ύστερα από επιτόπια έρευνα και αυτοψία σε κτίριο που εμφανίστηκε μετά από αποψίλωση του χώρου πέριξ της οικίας στην πάροδο Αντίκα 21 πίσω από το εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής, εμφανίστηκε ένα επιβλητικό κονάκι το οποίο σίγουρα ανήκε σε κάποιον σπουδαίο και εύπορο ιδιοκτήτη.
Μελετώντας παράλληλα με τις έρευνες και τις πηγές, καταλήξαμε στο ασφαλές συμπέρασμα πως ακόμη ένα υποπροξενείο της Ξάνθης ταυτοποιήθηκε μετά από πολύ κοπιαστική δουλειά.
Το επιβλητικό κτίριο
Το κτίριο αυτό λοιπόν που φαίνεται ότι είναι χτισμένο γύρω στο 1870 και ανήκει στην οικογένεια Ιταλών φιλελλήνων, ονόματι İsandor (Ισανδώρ) και στέγαζε ως έδρα το Ιταλικό υποπροξενείο από το 1893 έως το 1898 με υποπρόξενο τον İsidor İsandor (Ισίδωρο Ισανδώρου).
Στοιχεία που προκύπτουν από τα Οθωμανικά αρχεία (Edirne Vilayet Salnamesi sene 1311,1312,1313, 1314,1315 και 1316) που μελετάμε μαζί με τον κ. Σεντάτ Καράνταη (απόφοιτο με υποτροφία του İslamik University of Medina της Σαουδικής Αραβίας) και είναι άριστος γνώστης της Οθωμανικής γλώσσας.
Σύμφωνα με τον Θωμά Εξάρχου στο βιβλίο του “Ξάνθη 1861-1911 Στοιχεία Ιστορίας” στη σελ.215-216, η οικογένεια είχε χαρακτηριστεί (με ερωτηματικό από τον αείμνηστο ιστοριοδίφη) ως καθολική.
Και είχε δίκιο να διατηρεί αμφιβολίες, αφού τελικά η οικογένεια του Ισανδώρου δεν ήταν καθολική, διότι στα Οθωμανικά αρχεία του 1311/1893, στη στήλη των Καθολικών στην Ξάνθη δεν υπάρχει κανείς καταγεγραμμένος κάτοικος, καθώς επίσης και στη στήλη των Λατίνων.
Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει όμως το γεγονός, πως στην στήλη των Προτεσταντών, υπάρχουν καταγεγραμμένοι 33 κάτοικοι (ξένοι) σύμφωνα πάντοτε με τις πληθυσμιακές καταγραφές των αρχείων της Ξάνθης εκείνη την εποχή, από τα εγκυρότατα Οθωμανικά αρχεία.
Επίσης, σημαντικό είναι το γεγονός πως και η σύζυγος του Νικολάου Ισανδώρου αλλά και ο ίδιος, θάφτηκαν με το τελετουργικό των Ορθοδόξων Χριστιανών στην αυλή του Ακαθίστου Ύμνου.
Ποιος ήταν ο Isidor Isador
Όπως μας πληροφορεί ο Θωμάς Εξάρχου στο βιβλίο του Ξάνθη 1861-1911 Στοιχεία Ιστορίας σελ. 17, ο Ισίδωρος Ισανδώρου ήταν προξενικός πράκτωρ στο Πόρτο Λάγος διορισμένος από το Υποπροξενείο της Αυστρίας σύμφωνα με το έγγραφο της 18/9/1872, πληροφορία που επιβεβαιώνεται και από τα Οθωμανικά αρχεία.
Ο ίδιος δραστηριοποιείτο εκεί ως πράκτορας ατμοπλοίων. Επίσης, ο πρώτος του γιός ο Κάρολος γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη σύμφωνα με τα αρχεία της οικογένειας Ισανδώρου. Άρα, εντελώς συμπερασματικά, θα τολμούσαμε να υποθέσουμε πως ο Ισίδωρος Ισανδώρου συμμετείχε ως μέλος της διπλωματικής αποστολής στην Ιταλική Πρεσβεία της Κωνσταντινουπόλεως.
Φαίνεται ότι εκτός από τον Κάρολο, είχε ακόμη έναν γιό, τον μικρότερο Νικόλαο.
Ο Κάρολος που όπως προαναφέραμε γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη στις 24/03/1875 και σύμφωνα με τις πηγές ήρθε στην Ξάνθη με την σύζυγό του Μαρία – Χριστίνα από το Βερολίνο (όπου διέμενε μόνιμα) τον Μάιο του 1908, την ίδια χρονιά που ήρθε στη ζωή και η κόρη του Έλενα.
Το επεισόδιο στην «Ωραία Θέα»
Επιπροσθέτως, αξιοσημείωτο γεγονός είναι, ότι την ίδια ακριβώς χρόνια το 1908, σώζεται μια απίθανη καταγεγραμμένη ιστορία που εξελίχθηκε στο οικογενειακό κέντρο της εποχής, “Ωραία Θέα” όπου συμμετέχει και ο Κάρολος Ισανδώρος δείχνοντας την φιλοπατρία του με την στάση του απέναντι στους Βούλγαρους. Είναι η περίφημη ιστορία με πρωταγωνιστή τον Βούλγαρο Κομιτατζή Χατζηγεώργη ο οποίος προκάλεσε τους χριστιανούς θαμώνες του μαγαζιού. Συνέβησαν κάποια γεγονότα, τα οποία ο Κάρολος Ισανδώρος στο τέλος, τα εξιστορεί στον γιατρό Γεώργιο Μαλετσίδη και στον μεγαλοκαπνέμπορο Παντελή Κουγιουμτζόγλου φεύγοντας όλοι μαζί πάνω στην άμαξά του (μαζί και ο προσωπικός του φρουρός) και έχει μεγάλη αξία να την διαβάσετε ολόκληρη, διότι μας δίνει μοναδικές πληροφορίες τις οποίες θα βρείτε ακριβώς εδώ: Ιωαννίδης Ευάγγελος, «Ένα επεισόδιο του 1908 στην Ωραία Θέα Ξάνθης», Θρακικά Χρονικά, τχ. 33 ( 1977), σ. 10-11.
Επίσης, ο γιος του Νικόλαος που γεννήθηκε στην Ξάνθη στις 09/10/1878 φαίνεται ότι ζει μόνιμα στην Ξάνθη ως καπνέμπορος, τουλάχιστον μέχρι τον Ιούνιο του 1911, όπου κήδευσε την νεαρή (22 ετών) σύζυγό του Σοφία, μένοντας πίσω με τα τρία παιδιά τους.
Η κηδεία της γυναίκας ήταν μεγαλοπρεπής και λόγω του ότι η θανούσα ήταν προσφιλής, παρευρέθησαν πλήθος εκλεκτού κόσμου αλλά και της διεθνούς υψηλής κοινωνίας που συνόδευσαν την εκφορά της.
Μάλιστα προΐστατο ο Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης τότε, Ιωακείμ Σγουρός, ο οποίος γνώριζε τον Νικόλαο Ισανδώρο από όταν ήταν ακόμη Μητροπολίτης Ξάνθης και Περιθεωρίου, όπως μας πληροφορεί η εφημερίδα της εποχής “Νέα αλήθεια” στις 24/6/1911.
Ο Νικόλαος Ισανδώρου φαίνεται ότι φεύγει οριστικά από την Ξάνθη (άγνωστο ακριβώς πότε) και εμφανίζεται ξανά, όταν επισκέπτεται την πόλη ύστερα από πολλά χρόνια) τον Σεπτέμβριο του 1938 από την Γερμανία που ζούσε και δραστηριοποιούνταν ως καπνέμπορος. Ήρθε στην Ξάνθη με την δεύτερη σύζυγός του, (Δώρα) και παρέμεινε στο ξενοδοχείο Λουξ της Ξάνθης για 15 ημέρες. Ξαφνικά και ενώ ετοιμάζεται να επιστρέψει στην Γερμανία, πεθαίνει μέσα στο δωμάτιο του ξενοδοχείου στις 27 Σεπτεμβρίου του 1938.
Η κηδεία του έγινε στον Ιερό Ναό του Ακαθίστου Ύμνου μιας και εκεί πέρασε τα παιδικά του χρόνια. Στεφάνι κατέθεσε και ο Δήμαρχος Ξάνθης Πυγμαλίων Χρηστίδης καθώς και σύντομο επικήδειο λόγο.
Η κατάληξη του κτιρίου
Τέλος, το σπίτι δόθηκε ως κατοικία στην οικιακή βοηθό της οικογένειας, επισφραγίζοντας έτσι το τέλος αυτής της μάλλον περίεργης ιστορίας.
Το κτίριο κάποια στιγμή λειτούργησε ως χάνι και ξενοδοχείο. Σήμερα, ο απόγονος της οικιακής βοηθού, νομίμως κατέχει το επιβλητικό αυτό σπίτι λόγω πολυετούς χρησικτησίας.
Τελικά αγαπητοί μας φίλοι και αναγνώστες, η “παλιά πόλη” της Ξάνθης κρατά και φυλάει ακόμη πολλά κρυμμένα μυστικά, που περιμένει με υπομονή τους μελλοντικούς ερευνητές μέσα στο πέρασμα των χρόνων να τα ανακαλύψουν.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ:
Μπατζακίδης Φ. Γιώργος: Ιστορικός Ερευνητής
Μαυρομάτης Κώστας: Συλλέκτης – Ερευνητής
