«… όταν γυρεύεις το θαύμα πρέπει να σπείρεις το αίμα σου στις οχτώ γωνιές των ανέμων
γιατί το θαύμα δεν είναι πουθενά παρά κυκλοφορεί μέσα στις φλέβες του ανθρώπου»
Γιώργος Σεφέρης
Κι όταν γυρεύεις μια πόλη τι πρέπει να κάνεις;
Όταν γυρεύεις την ιστορία της;
Όταν αναζητάς τα κτίρια, τους ανθρώπους της πόλης, «ανώνυμους» κι επώνυμους, και τις δικές τους μικρο-ιστορίες;
Μα γιατί να τα γυρεύει κανείς όλα αυτά εξαρχής; Όταν έχει τόσα πολλά με τα οποία να απασχοληθεί – πανδημίες, δουλειές, συμφέροντα και τόσα άλλα – γιατί να ψάχνει κανείς παλιές ιστορίες; Γιατί να αναζητούν τα μάτια του σημάδια παλιά, μισογκρεμισμένα χαλάσματα και κρυμμένες γωνιές; Γιατί να ψάχνει το θαύμα του ποιητή στις φλέβες ανθρώπων, τωρινών και περασμένων;
Ίσως είναι μια λόξα προσωπική, μια περιέργεια που μπορεί να γίνει κι επάγγελμα, ίσως είναι πάλι η απλή ανάγκη του κάθε παιδιού (άρα και του παιδιού μέσα μας) να βλέπει φωτογραφίες απ’ όταν ήταν μωρό και να ακούει ιστορίες για τους γονείς του, όταν ήταν κι αυτοί παιδιά.
Αυτή η ανάγκη, αν επεκταθεί προς τα πίσω, ακουμπά γενεές δεκατέσσερις κι ακόμα παραπάνω. Η προσωπική ή οικογενειακή ιστορία μπλέκεται με την ευρύτερη κοινωνία και τις ιστορικές συνθήκες μια πόλης, μιας περιοχής, μιας χώρας ή περισσότερων.
Τα δικά μας παλιά αντικείμενα, που δε θέλουμε να αποχωριστούμε, επειδή μας δένουν με ανθρώπους, εμπειρίες και μέρη, μας οδηγούν σε μονοπάτια ιστορίας, σε μονοπάτια αναζήτησης κι απορίας, τελικά σε μονοπάτια αυτογνωσίας.
Ποιος και γιατί άφησε το σημάδι του εδώ; Τι μου προσφέρει εμένα σήμερα, από πλευρά πρακτική, αισθητική, μακροπρόθεσμη; Τι έχω να μάθω από την ιστορία και την εμπειρία αυτού του ανθρώπου;
Και σιγά-σιγά οι κρίκοι ενώνονται, έστω και λειψοί, η αλυσίδα συνεχίζεται και το θαύμα αρχίζει να αχνοφαίνεται, με τρόπο απλό, μπροστά στα μάτια μας. Άνθρωποι που δε γνωρίσαμε ποτέ, που νομίζουμε ότι δεν έχουμε τίποτα κοινό μαζί τους, που έχουν πεθάνει εδώ και χρόνια, ζωντανεύουν μπροστά μας, διαφορετικά και μοναδικά για τον καθένα μας. «Συνομιλούν» μαζί μας, μας λένε τα μεράκια τους και τα βάσανά τους.
Και το θαύμα ολοκληρώνεται: ασυναίσθητα ίσως, σκεφτόμαστε πια και τα δικά μας μεράκια και βάσανα, τι κάνουμε, τι άλλο μπορούμε να κάνουμε, τι θέλουμε!
Κι όταν τα «θέλω» βρίσκουν τον δρόμο τους, ο λόγος περί πόλης γίνεται πια πράξη.
Αυτές οι σκέψεις γεννήθηκαν από την επαφή με τους Ξανθιώτες, τις Ξανθιώτισσες αλλά και τους επισκέπτες, που πήραν μέρος στις ξεναγήσεις που οργανώθηκαν από το Κέντρο Πολιτισμού του Δήμου Ξάνθης στις Γιορτές Παλιάς Πόλης. Είδαμε μαζί τα σημάδια του παρελθόντος και του παρόντος στην παλιά Ξάνθη, αναζητήσαμε γωνιές σκέψης στην πόλη, σκεφτήκαμε σαν κάτοικοι και σαν επισκέπτες. Ταξιδέψαμε με τη βοήθεια ποιημάτων, επιγραφών και διηγημάτων, που μπλέχτηκαν με τα βήματά μας.
Σε οχτώ ή παραπάνω γωνιές της παλιάς Ξάνθης…
Νατάσα Μιχαηλίδου
αρχαιολόγος-μουσειολόγος-ξεναγός
