Η έρευνα ξεκίνησε το 2015 και θα ολοκληρωθεί το 2023. Το 2021 η ερευνητική περίοδος είχε διάρκεια τριών εβδομάδων και πραγματοποιήθηκε στις 18/7-8/8
Διεξάγεται σε τέσσερις περιοχές, συνολικής έκτασης 13.860 στρεμμάτων
Στο πλαίσιο της προώθησης της συστηματικής αρχαιολογικής έρευνας στα παράλια της Αιγαιακής Θράκης εκπονήθηκε το «Αρχαιολογικό Πρόγραμμα Αβδήρων και Ξάνθης» (ΑΠΑΞ) που αποσκοπεί στην πραγματοποίηση επιφανειακών, ανασκαφικών, γεωφυσικών και γεωαρχαιολογικών ερευνών στην περιοχή των αρχαίων Αβδήρων και σε άλλες θέσεις της Π.Ε. Ξάνθης. Το πρόγραμμα υλοποιείται από την ΕΦΑ Ξάνθης (αρχαιολόγοι: Κωνσταντίνα Καλλιντζή, Μαρία Χρυσάφη, Κυριακή Χατζηπροκοπίου, Δέσποινα Σκουλαρίκη) με τη συνεργασία της Ευρυδίκης Κεφαλίδου, Επίκουρης καθηγήτριας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και του Μερκούρη Γεωργιάδη, μεταδιδακτορικού ερευνητή στο Ινστιτούτο Κλασσικής Αρχαιολογίας της Καταλωνίας Ισπανίας, με τη συμμετοχή φοιτητών του ΕΚΠΑ. Περιλαμβάνει τη διεξαγωγή εντατικής επιφανειακής έρευνας (κύριος τομέας) και έρευνας υπεδάφους (επικουρικός τομέας) με ηλεκτρομαγνητική διασκόπηση, πυρηνοληψία και δοκιμαστικές ανασκαφικές τομές.
Στοιχεία για τις έρευνες
Η έρευνα ξεκίνησε το 2015 και θα ολοκληρωθεί το 2023. Το 2021 η ερευνητική περίοδος είχε διάρκεια τριών εβδομάδων και πραγματοποιήθηκε στο διάστημα 18 Ιουλίου – 8 Αυγούστου 2021.
Διεξάγεται σε τέσσερις περιοχές, συνολικής έκτασης 13.860 στρεμμάτων.
Η περιοχή Α είναι ο βόρειος περίβολος της πόλης των Αβδήρων. Η έρευνα εκεί ξεκίνησε με την έναρξη του προγράμματος. Περισυλλέχθηκε μεγάλη ποσότητα ευρημάτων, που πιστοποιούν την χρήση του χώρου και την διάρκειά της.
Η περιοχή Β αποτελεί το κεντρικό τμήμα της εκτεταμένης νεκρόπολης των Αβδήρων, ορισμένες περιοχές της οποίας είχαν κατά την αρχαιότητα αγροτική χρήση. Καταγράφηκαν τύμβοι και αγροικίες και περισυλλέχθηκαν τμήματα τάφων και ποικίλων αντικειμένων, κυρίως αγγείων.
Η περιοχή Γ βρίσκεται στο βόρειο άκρο της πεδιάδας της Ξάνθης, κάτω από τους πρόποδες της οροσειράς της Ροδόπης. Υπήρξε χώρος δραστηριοποίησης των θρακικών φύλων. Από εκεί διερχόταν η Βασιλική Οδός και η διάδοχός της κατά τους Αυτοκρατορικούς Χρόνους Εγνατία Οδός. Αποτελούσε επίσης τμήμα της χώρας της Τοπείρου. Σήμερα οι χρήσεις γης είναι ποικίλες, καθώς βρίσκεται εγγύτατα στον αστικό ιστό της Ξάνθης και ανάμεσα στους σύγχρονους οικισμούς Κιμμέρια, Άκαρπο και Λευκόπετρα. Τα ευρήματα, συγκρινόμενα με αυτά των περιοχών Α και Β, είναι πολύ περιορισμένα σε αριθμό και υποδεικνύουν διαφορετικές δραστηριότητες κατά την αρχαιότητα. Περισυλλέχθηκε χειροποίητη κεραμική Προϊστορικών και Ιστορικών Χρόνων, ενώ περισσότερα είναι τα όστρακα Αυτοκρατορικών Χρόνων. Στα ανατολικά και δυτικά όρια αναγνωρίστηκαν κατάλοιπα του 18ου και 19ου αιώνα.
Η περιοχή Δ βρίσκεται στο εσωτερικό της οροσειράς, κοντά στον οικισμό Κομνηνά και τον γνωστό Μακεδονικό Τάφο, και σχετίζεται με τους Θράκες, τους Μακεδόνες και τους Ρωμαίους. Εντοπίστηκε εκτεταμένη αρχαιολογική θέση στο ανατολικό τμήμα. Περισυλλέχθηκαν τμήματα αγγείων και κεραμίδες στέγης Αυτοκρατορικών Χρόνων, καθώς και θραύσματα χειροποίητων αγγείων της 1ης χιλιετίας π.Χ. που δηλώνουν την παρουσία θρακικών φύλων. Στο νοτιότερο τμήμα της περιοχής εντοπίστηκε χειροποίητη κεραμική των προϊστορικών χρόνων.
Το 2021 οι εργασίες πεδίου είχαν επικεφαλής τους Μερκούρη Γεωργιάδη και Arnau Garcia. Περιορίστηκαν σε τμήμα της Περιοχής Β, και συγκεκριμένα στην περιοχή που φέρει το τοπωνύμιο Παλιόχωρα.
Παράλληλα με τις εργασίες πεδίου, όπως κάθε χρόνο, στο αρχαιολογικό μουσείο Αβδήρων γινόταν καθημερινά επεξεργασία του υλικού από ομάδα μεταπτυχιακών φοιτητών με την καθοδήγηση της Ευρυδίκης Κεφαλίδου και τη συμμετοχή αρχαιολόγων και εργατοτεχνικού προσωπικού της Εφορείας. Συνεχίστηκε, επίσης, η μελέτη του υλικού από τους ειδικούς συνεργάτες μας Δρ. Χρυσάνθη Καλλίνη (κεραμική του 4ου αιώνα π.Χ. και των ελληνιστικών χρόνων), τον Δρ. Chavdar Tzochev (εμπορικοί αμφορείς του 6ου – 4ου αιώνα π.Χ.), την Bella Dimova (υφαντικά βάρη) Petya Ilieva (θρακική κεραμική Εποχής Σιδήρου), Daniela Stoyanova (ακροκέραμα και κέραμοι στέγης), Γιάννη Μούρθο (μαγειρικά σκεύη) και Παρασκευή Μότσιου (μικροσκοπικά αγγεία). Η μελέτη του αρχαιομεταλλουργικού υλικού συνεχίζεται από τον Δρ. Νεραντζή Νεραντζή. Ο Γιάννης Ξυδόπουλος, Επίκουρος καθηγητής Αρχαίας Ελληνικής Ιστορίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης μελετά το ιστορικό πλαίσιο.
Ευχαριστίες για τη συνεργασία των ιδιοκτητών των αγρών
Όπως επισημαίνει η Προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ξάνθης, Κωνσταντίνα Καλλιντζή, η έρευνα είναι ακόμη σε εξέλιξη. Η ολοκλήρωσή της θα δώσει νέα σημαντικά στοιχεία για την ιστορία και τις δραστηριότητες των πληθυσμών που κατοίκησαν στην πεδιάδα της Ξάνθης και θα αποσαφηνίσει τοπογραφικά προβλήματα του αρχαίου κατοικημένου χώρου. Η συμβολή της στη διάσωση και την προστασία του αρχαιολογικού πλούτου σήμερα, αλλά και από μελλοντικές παρεμβάσεις κάθε είδους είναι ανυπολόγιστη. «Αισθανόμαστε την ανάγκη να ευχαριστήσουμε και από τη θέση αυτή τους ιδιοκτήτες των αγρών, οι οποίοι με μεγάλη προθυμία συνεργάστηκαν με τους ερευνητές και επέτρεψαν την διέλευση των ομάδων από την ιδιοκτησία τους. Χωρίς τη συγκατάθεσή τους δεν θα είχαμε τα σημαντικά αυτά αποτελέσματα», σημειώνει καταληκτικά η ίδια εκ μέρους της ΕΦΑ.
