Στοιχεία από τη μεγάλη εκστρατεία
Ποια τα λάθη των ηγετών
Συμπληρώνονται 100 χρόνια από την κατάληψη του Εσκί Σεχίρ, του πιο σημαντικού κόμβου των οθωμανικών σιδηροδρόμων, από τον ελληνικό στρατό. Η πόλη έπεσε στα χέρια του ελληνικού στρατού την 21η Ιουλίου 1921 (8 Ιουλίου σύμφωνα με το τότε ισχύον παλαιό ημερολόγιο) μετά από συγκλίνουσες πορείες του Α΄, Β΄ και Γ΄ Σωμάτων Στρατού, γεγονός που τρόμαξε τον Μουσταφά Κεμάλ, ο οποίος έδωσε εντολή υποχώρησης των τουρκικών στρατευμάτων προς τον ποταμό Σαγγάριο, με στόχο την προάσπιση της Άγκυρας. ΄
Όμως, η επίτευξη του αρχικού στόχου των Ελλήνων για αποκοπή της Κεμαλικής «πρωτεύουσας» απ’ όλες τις σιδηροδρομικές συγκοινωνίες «φούσκωσε» την αλαζονεία του υπερφίαλου πρωθυπουργού Δημητρίου Γούναρη, ο οποίος έλαβε την ολέθρια απόφαση να κυνηγήσει τον Κεμαλικό στρατό στα βάθη της Μικρασίας για να τον συντρίψει στην «πρωτεύουσά» του, η οποία απείχε 250 χιλιόμετρα από το Εσκί Σεχίρ, τη νέα βάση εφοδιασμού του ελληνικού στρατού. Επρόκειτο για μια απονενοημένη απόφαση του αλαζόνα Γούναρη, ο οποίος αγνόησε επιδεικτικά τις αρνητικές εισηγήσεις τριών έμπειρων παραγόντων:
1) Του Βασιλιά Κωνσταντίνου, που τήρησε ουδέτερη στάση στο Ανώτατο Πολεμικό Συμβούλιο, που είχε συγκληθεί στην Κιουτάχεια την 15/28 Ιουλίου του 1921, υπό την προεδρία του.
2) Του Αρχιστρατήγου Αναστάσιου Παπούλα, που εξέφρασε τις επιφυλάξεις του για την επιχείρηση, την οποία χαρακτήρισε ακροασφαλή και επικίνδυνη, αλλά έλαβε την επιπόλαιη απάντηση του Γούναρη: «Μην έχεις ενδοιασμούς στρατηγέ, και θα επιτύχωμεν».
3) Του συνταγματάρχη Γιγάντες Σπυρίδωνος, διευθυντή του 4ου επιτελικού γραφείου της Στρατιάς και υπευθύνου εφοδιασμού της, ο οποίος δήλωσε ευθαρσώς, σε σύσκεψη των επιτελών της, ότι δεν υπήρχαν επαρκή μέσα μεταφοράς για τον ανεφοδιασμό της Στρατιάς, σε ενδεχόμενη προέλασή της προς την Άγκυρα. (Ο συνταγματάρχης Σπυρίδωνος αυτοκτόνησε τον Απρίλιο του 1922 κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες).
Μάλιστα, αντί η Στρατιά να κινηθεί παραλλήλως της σιδηροδρομικής γραμμής Εσκί Σεχίρ – Άγκυρας, αποφασίσθηκε ανοήτως και παραλόγως να προβεί σε «παραπλανητικό» δεξιό ελιγμό και να κατευθυνθεί προς την Άγκυρα, μέσω της Αλμυράς Ερήμου. Κατ’ αυτό τον τρόπο, απεμπολήθηκαν τα εξής τρία σημαντικά πλεονεκτήματα, που προσέφερε η ευθεία πορεία της Στρατιάς προς την Άγκυρα:
1) Η καθημερινή βελτίωση των συνθηκών συγκοινωνίας της Στρατιάς με τη βάση ανεφοδιασμού του Εσκί Σεχίρ, ενόσω το ελληνικό μηχανικό θα επιδιόρθωνε τη σιδηροδρομική γραμμή προς Άγκυρα, την οποία είχαν καταστρέψει οι Τούρκοι, κατά την υποχώρησή τους.
2) Ο εφοδιασμός της Στρατιάς με τρόφιμα, τα οποία θα προμηθευόταν από το πιο εύφορο τμήμα της στέπας, που απλωνόταν παράλληλα της σιδηροδρομικής γραμμής.
3) Η συντόμευση, κατά τέσσερις τουλάχιστον ημέρες της διαδρομής και η αποτροπή εμπλοκής της Στρατιάς με τις ακραίες κλιματικές και εδαφολογικές συνθήκες της Αλμυράς Ερήμου.
Προσωπικό σχόλιο:
Για τις ανάγκες των μεταπτυχιακών μου σπουδών για το Μικρασιατικό, έκανα το ταξίδι της ακριβής μετακίνησης του ελληνικού στρατού (Προύσα, Κιουτάχεια, Αφιόν Καραχισάρ, Εσκί Σεχίρ, Πόλατλι και την πορεία προς την Άγκυρα μέσω της αλμυράς ερήμου.
Για πάνω από 500 χιλιόμετρα το μόνο που υπάρχει μέχρι εκεί που φτάνει το μάτι του ανθρώπου, είναι άγονη γη και τίποτα άλλο.
Σημειώσεις – Πηγές
-Διδώς Σωτηρίου «Οι νεκροί περιμένουν» 2014, σελ. 130. «Η κατάληψη της Φιλαδέλφειας, η απόβαση του ελληνικού στρατού στα Μουδανιά, η νίκη του Δορύλαιου και του Αφιόν Καρά – Χισάρ, φούσκωναν ξανά της καρδιές με τ’ όνειρο της Πόλης και της Κόκκινης Μηλιάς. Η αυταπάτη άπλωνε τα χέρια της στα μάτια των ανθρώπων και τους τα ’κλεινε, για να μη βλέπουν την πραγματικότητα. Οι μήνες που ακολούθησαν κατακύλησαν μέσα στο αίμα».
-Ανδρέα Αττάλογλου «Από τη Μεγάλη Ιδέα στη Μικρασιατική καταστροφή», «Ιστορικά Θέματα», τχ. 7ο, σελ. 39. Η ελληνική στρατιωτική ηγεσία δεν είχε προβλέψει την τακτική της «βήμα προς βήμα υποχώρησης» του Μουσταφά Κεμάλ, που απέβλεπε στο να απομακρύνονται από τις βάσεις τους και να κουράζονται οι ελληνικές δυνάμεις.
Από απαντητική επιστολή του Ελευθερίου Βενιζέλου, που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Η Καθημερινή», την 08.12.1934: «Είναι προφανές ότι άλλο δεν επεδίωκεν, παρά μιαν ψυχολογικήν εντύπωσιν δημιουργουμένην εκ της καταλήψεως της εχθρικής πρωτευούσης, η οποία εν τούτοις την εποχήν εκείνην ήτο απλούν χωρίον, με την ελπίδα ότι μετά την εντύπωσιν αυτήν αι Δυνάμεις θα ανεγνώριζαν τον Κωνσταντίνον. Και δεν εδίστασαν να βάψουν με το αφθονώτερον και τιμιώτερον ελληνικόν αίμα την βασιλικήν αλουργίδα του Κωνσταντίνου, δια να επιτύχουν την διεθνή αναγνώρισίν του…».
-Δημ. Φωτιάδη «Σαγγάριος…», σελ. 68. Φαίνεται ότι ο Κωνσταντίνος δεν είχε συμμετοχή στην απόφαση του Δημ. Γούναρη για την εκστρατεία του Σαγγαρίου, διότι όταν ρωτήθηκε επ’ αυτού από τον μητροπολίτη Εφέσου, απάντησε: «Εγώ ουδέν απεφάσισα ! Δεν είμαι αρμόδιος εγώ! Δύνασθε να ερωτήσετε απ’ έξω εκείνους που κυβερνούν!».
-Γ. Σπυρίδωνος «Πόλεμος και Ελευθερία (Η Μικρασιατική Εκστρατεία)», σελ. 162 επ. «Ο Παπούλας υποβάλει έκθεσιν εις την οποίαν εκθέτει την αβεβαιότητα αυτού και αποφεύγει να αναλάβη τας ευθύνας της προσχωρήσεως κατηγορηματικώς. Ομιλεί δι’ ενδεχόμενον δυσμενή καιρόν, δια την προσέγγισιν της εποχής των βροχών. Φρονεί ότι δεν δύναται να διαβή τον Σαγγάριον, εκτός εάν αποκατασταθή η σιδηροδρομική συγκοινωνία. Είναι της γνώμης ότι η τουρκική στρατιά δεν είναι εφικτόν να καταστραφή, παρά μόνον αν δώση μάχην εντεύθεν του Σαγγαρίου (προς το Εσκί Σεχίρ). Επιζητεί να μετριάσει την ευθύνην του, δια την περίπτωσιν ήττης της Ελληνικής στρατιάς και διατάσσει τον παριστάμενον επιτελάρχην του Πάλλην να αναγνώση την έκθεσιν αυτού ενώπιον του Συμβουλίου εις ό παρίσταται ο Βασιλεύς».
– Δημ. Φωτιάδη «Σαγγάριος…», σελ. 73. Σύμφωνα με τον αντιστράτηγο Μπουλαλά «πατήρ του σχεδίου τούτου αναμφιβόλως ήτο ο ερασιτέχνης Ξ. Στρατηγός». Επάνω στον χάρτη, το σχέδιο παρουσίαζε το πλεονέκτημα του αιφνιδιασμού, το οποίο όμως ήταν ανύπαρκτο, καθώς ο εχθρός ήταν αδύνατο να προβλέψει ότι ο ελληνικός στρατός θα διάλεγε τον πιο μακρύ και δύσκολο δρόμο, μέσα από την Αλμυρή έρημο.
-Π. Παναγάκου «Συμβολή στην ιστορία…», σελ. 452. «… και δεν θα διέτρεχε τους κινδύνους εις ους εξετέθη, δια του δεξιού αυτού ελιγμού του, να αποκοπεί ενδεχομένως του εις το Εσκί Σεχίρ κέντρου των εφοδιοπομπών του».
Επιμέλεια Ιστορικής Έρευνας:
Μπατζακίδης Φ. Γεώργιος Απόφοιτος του ΕΑΠ τμήμα ανθρωπιστικών σπουδών με μεταπτυχιακές σπουδές στον Ελληνικό πολιτισμό και Ιστορία. Υποψήφιος Διδάκτωρ της Οθωμανικής ιστορίας.
