Γ΄ Ο εβραίος ιστορικός Χαράρι και οι απόψεις του για το παλαιστινιακό
Θα δώσω τον λόγο στον εβραίο ιστορικό Γιουβάλ Νώαχ Χαράρι. Στο τελευταίο του βιβλίο «21 μαθήματα για τον 21ο αιώνα», 2018, αναφέρεται στην πατρίδα του και στη στάση απέναντι στις Παλαιστινίους. Τρία μόνο, χαρακτηριστικά παραδείγματα.
Στο 3ο μάθημα για την Ελευθερία:
«Ήδη σήμερα, όποτε οι Παλαιστίνιοι κάνουν ένα τηλεφώνημα, ανεβάζουν κάτι στο facebook ή ταξιδεύουν από τη μία πόλη στην άλλη, είναι πολύ πιθανό να παρακολουθούνται από ισραηλινά μικρόφωνα, κάμερες, drone ή λογισμικό παρακολούθησης. Τα δεδομένα που συγκεντρώνονται αναλύονται με τη βοήθεια αλγόριθμων Μεγάλων Δεδομένων. Αυτό βοηθάει στις ισραηλινές δυνάμεις ασφαλείας να εντοπίζουν και να εξουδετερώνουν πιθανές απειλές χωρίς να χρειάζεται να χρησιμοποιούν πολύ ανθρώπινο δυναμικό επιτόπου. Οι Παλαιστίνιοι μπορεί να διοικούν κάποιες πόλεις και χωριά στη Δυτική Όχθη, αλλά οι Ισραηλινοί ελέγχουν τον ουρανό, τα ραδιοκύματα και τον κυβερνοχώρο. Έτσι απαιτούνται ελάχιστοι ισραηλινοί στρατιώτες για να ελέγχουν αποτελεσματικά περίπου 2,5 εκατομμύρια Παλαιστινίους στη Δυτική Όχθη».
Στο 17ο μάθημα για την Μετα-αλήθεια / «κάποια fake news κρατάνε για πάντα»:
«Στις αρχές του 20ου αιώνα, ένα από τα αγαπημένα συνθήματα του Σιωνισμού μιλούσε για την επιστροφή ‘του λαού χωρίς γη [των Εβραίων] στη γη χωρίς λαό [την Παλαιστίνη]’. Η ύπαρξη του ντόπιου αραβικού πληθυσμού πολύ βολικά αγνοήθηκε». Αναφέρεται σε δηλώσεις στις πρωθυπουργού Γκόλντα Μέιρ το 1969 και στις βουλευτίνας Ανάτ Μπέρκο το 2016 ότι δεν υπάρχει παλαιστινιακός λαός.
Στο 20ο μάθημα με τίτλο Νόημα:
Αναφέρεται στη μυωπική οπτική που έχει σοβαρές επιπτώσεις. «Ένα από τα κύρια εμπόδια σε οποιαδήποτε συνθήκη ειρήνης ανάμεσα στις Ισραηλινούς και στις Παλαιστινίους είναι ότι οι Ισραηλινοί δεν δέχονται να διχοτομηθεί η Ιερουσαλήμ. Υποστηρίζουν ότι η πόλη αυτή είναι ‘η αιώνια πρωτεύουσα του εβραϊκού λαού’ – και βέβαια δεν μπορείς να κάνεις συμβιβασμούς για κάτι αιώνιο. Τι είναι μερικοί νεκροί μπροστά στην αιωνιότητα; Πρόκειται, βέβαια, για ανοησίες. Η αιωνιότητα είναι τουλάχιστον 13,8 δισεκατομμύρια χρόνια – αυτή είναι η τωρινή ηλικία του σύμπαντος […] Η πόλη στις Ιερουσαλήμ ιδρύθηκε πριν από μόλις 5.000 χρόνια και ο εβραϊκός λαός έχει ηλικία 3.000 ετών το πολύ. Δεν το λες κι αιωνιότητα αυτό».
Ο Χαράρι έχει διαρκή παρουσία στα Μέσα Ενημέρωσης και το Διαδίκτυο με καθαρές θέσεις. Μόλις χθες, 13/5/21, δύο σχόλια:
«Λυπάμαι βαθιά για τη βία που κατακλύζει το μέρος του κόσμου που εγώ λογίζω για σπίτι μου. Αυτή η βία δεν είναι φυσική καταστροφή ή αυθόρμητη συναισθηματική έκρηξη. Το μίσος είναι ένα φυτό που πρέπει να σπέρνεται και να ποτίζεται για χρόνια και η βία μεγάλης κλίμακας είναι πάντα το αποτέλεσμα υπολογισμένων ανθρώπινων αποφάσεων. Μερικοί άνθρωποι πιστεύουν ότι μπορούν να προωθήσουν τα δικά στις συμφέροντα μέσω του μίσους, στις βίας και του θανάτου. Το αποκαλούν πολιτική. Μπορεί να αποκληθεί στις ανθρώπινη θυσία».
«Μάλλον δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι το τρέχον κύμα βίας ξέσπασε μόλις μια κυβέρνηση ήταν έτοιμη να ξεσηκωθεί που στηρίζεται στη συνεργασία μεταξύ Εβραίων και Αράβων. Υπάρχουν παράγοντες και από στις δύο πλευρές που τρέφονται με μίσος και θα κάνουν τα πάντα για να αποτρέψουν τη συνύπαρξη Δεν μπορούμε να στις αφήσουμε να νικήσουν. Είναι επιβεβλημένο να βιαστεί και να σχηματιστεί κυβέρνηση σε συνεργασία με τα Αραβικά κόμματα. Στις είναι ο τρόπος να σταματήσουμε τον κύκλο του μίσους, να σώσουμε το ύφασμα στις κοινής στις ζωής, και να καταστήσουμε σαφές στις εξτρεμιστές και στις δύο πλευρές ότι δεν θα μπορέσουν να καταστρέψουν τη χώρα στις».
Δ΄ Σύγχρονη Παλαιστινιακή ποίηση
Θα ολοκληρώσουμε το κείμενό μας παραθέτοντας αποσπάσματα από τους παλαιστίνιους ποιητές που πρωτοδιάβασα πριν από σαράντα χρόνια, αλλά και άλλους.
Ο Taufik Zayad (1932-1994) γεννήθηκε στη Γαλιλαία και σπούδασε φιλολογία στη Μόσχα. Είχε αναπτύξει πολιτική δράση και υπήρξε ηγέτης του κομμουνιστικού παλαιστινιακού κόμματος Ρακά, ενώ διετέλεσε και δήμαρχος της Ναζαρέτ. Η ποίησή του διακρίνεται για τον ισχυρό ρητορικό λυρισμό της. Ο Zayad πέθανε το 1994 σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα στην κοιλάδα της Ιορδανίας, ενώ επέστρεφε από την Ιεριχώ, όπου είχε μεταβεί για να καλωσορίσει τον Γιάσερ Αραφάτ, ο οποίος μόλις είχε επιστρέψει από την εξορία.
Πάνω στον κορμό μιας ελιάς (απόσπασμα)
…επειδή δεν μπορώ ν’ αγοράσω χαρτί
θα χαράξω αυτά που τραβάω
τα μυστικά μου όλα θα χαράξω
πάνω στον κορμό μιας ελιάς
στην αυλή του σπιτιού μου.
Θα χαράξω την ιστορία μου
Τις πράξεις της τραγωδίας
Τους αναστεναγμούς για τα περιβόλια
Κι όλα τα αχ πάνω στους τάφους των προγόνων μου.
Θα χαράξω
Την κάθε πίκρα που γεύτηκα
Την πίκρα που με τόνο δέκατο
Απ’ τη μελλούμενη ευτυχία θα σβήσει.
Taufik Zayad (μτφρ.: Kamal Kattan)
Ο Samih al Qasim (1939-2014) γεννήθηκε στη Γαλιλαία. Όντας ακτιβιστής, κρατήθηκε υπό κατ’ οίκον περιορισμό και φυλακίστηκε από τις ισραηλινές δυνάμεις κατοχής πολλές φορές για τη δράση του. Έχει εκδώσει αναρίθμητες ποιητικές συλλογές και πολλές από αυτές έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, όπως επίσης πολλά από τα πατριωτικά του ποιήματα έχουν μελοποιηθεί. Διηύθυνε την παλαιστινιακή εφημερίδα Kul el-Arab.
Λόγος στην αγορά της ανεργίας (απόσπασμα)
Ίσως να στερηθώ και το ψωμί μου.
Ίσως το στρώμα ξεπουλήσω και τα ρούχα μου.
Ίσως δουλέψω σκουπιδιάρης, πετροκόπος και χαμάλης.
Ίσως να σωριαστώ γυμνός και πεινασμένος, εχθρέ του ήλιου
Αλλά δεν παζαρεύω
Κι ως τον ύστατο χτύπο της καρδιάς μου θ’ αντιστέκομαι!
Ίσως αρπάξεις απ’ τη γη μου και την τελευταία σπιθαμή.
Ίσως ταΐσεις στις φυλακές τη νιότη μου.
Ίσως μου κλέψεις την κληρονομιά του παππού μου
– πιθάρια, έπιπλα και σκεύη -.
Ίσως καθίσεις πάν’ απ’ το χωριό μας σαν εφιάλτης τρόμου
Εχθρέ του ήλιου
Αλλά δεν παζαρεύω
Κι ως τον ύστατο χτύπο της καρδιάς μου θ’ αντιστέκομαι.
Samih al Qasim (μτφρ.: Kamal Kattan)
Ο Chassan Zaqtan (1954-) γεννήθηκε κοντά στη Βηθλεέμ και έζησε στην Ιορδανία, τον Λίβανο, τη Συρία και την Τυνησία. Το όνομά του εμφανίστηκε δύο φορές στη βραχεία λίστα των υποψηφίων για το Neustadt International Prize for Literature του Πανεπιστημίου της Οκλαχόμα, καθώς και για το Νόμπελ. Έλαβε το Εθνικό Μετάλλιο Τιμής της Παλαιστίνης τον Ιούνιο του 2013. Το έργο του έχει μεταφραστεί στα αγγλικά, γαλλικά, ιταλικά, νορβηγικά και άλλες ακόμη γλώσσες.
Ήρεμη μέρα
Δεν έχει νεκρούς στους δρόμους σήμερα
Είναι μια ήσυχη μέρα,
Η κίνηση είναι κανονική,
Υπάρχει αρκετός χώρος για την πομπή
Των χθεσινών νεκρών
Χώρος για να προστεθεί
ένα όνειρο, μια ιδέα, ένα μικρό αγόρι,
μια ακόμη ώθηση στην αγαπημένη βάρκα,
ένα ψεύτικο όνομα για το κύτταρο,
ένα τριαντάφυλλο για τη νέα αγάπη,
ένα χέρι στον σύντροφο
Λίγος χώρος για να μείνεις ζωντανός για λίγο ακόμη
Αρκετός χρόνος για να σφίξεις τα χέρια
Και να φτάσεις τον ήλιο
[…]Μια ήρεμη μέρα,
Η γειτόνισσα θα βγει από το νυχτικό της
Για να κρεμάσει λίγη υπνηλία γύρω μας,
Κάποιο νωθρό ξύπνημα
Είναι πολύ ληθαργική για να μαζέψει γράμματα σε λέξεις
Πού είναι η ζωή αυτό το απέραντο πρωινό του περιπάτου;
Δεν θα φύγουμε
Απ’ την ασπράδα του φορέματός της ένας λόγος
Θα έρθει να μας μεταφέρει στους δρόμους
Μόλις εκείνη πέσει νεκρή λέγοντας «καλημέρα»
Chassan Zaqtan (μτφρ. από τα αγγλικά: Χριστίνα Λιναρδάκη)
Ο Mahmud Darwish (1942-2008), θεωρείται ο εθνικός ποιητής της Παλαιστίνης, αλλά και από τους σημαντικότερους ποιητές του αραβικού κόσμου. Οι δημόσιες αναγνώσεις του γέμιζαν γήπεδα ποδοσφαίρου και τα ποιήματά του μελοποιήθηκαν από τους καλύτερους Άραβες μουσικούς. Γεννήθηκε στην Μπέρουε και ήταν πολύ μικρός όταν ο ίδιος και η οικογένειά του αναγκάστηκαν να γίνουν πρόσφυγες. Ο Darwish εργάστηκε ως δημοσιογράφος, εκδίδοντας για κάποιο διάστημα και την εφημερίδα του ΚΚΠ, Al Itihad. Εκείνη την εποχή βίωσε τον εγκλεισμό στη φυλακή και τον κατ’ οίκον περιορισμό. Το 1970 μετέβη στη Μόσχα για σπουδές. Το 1971 εγκαταστάθηκε στον Λίβανο, όπου διηύθυνε το λογοτεχνικό περιοδικό Al Karmel. Το 1982, όταν οι Ισραηλινοί εισέβαλαν στον Λίβανο, μετακόμισε στην Κύπρο. Έχει τιμηθεί με πολλά βραβεία, μεταξύ αυτών και το Βραβείο Λένιν το 1983.
Κατάσταση πολιορκίας (αποσπάσματα)
Όταν σε πολιορκούν, / Η ζωή είναι μια στιγμή
Ανάμεσα στην ανάμνηση / Της πρώτης στιγμής
Και στη λήθη / Της τελευταίας
Οι στρατιώτες μετρούν την απόσταση
Ανάμεσα στο είναι και το μηδέν με κιάλια,
Κρυμμένοι πίσω απ’ τα τανκς.
Εμείς μετράμε την απόσταση
Ανάμεσα στο σώμα μας και τις ρουκέτες
Μονάχα με τις έξι μας αισθήσεις.
Σ’ ένα σοκάκι φωτισμένο από εξόριστο φανάρι…
Να, ένα στρατόπεδο προσφύγων
Στους τέσσερεις ανέμους.
Ο Νότος του χιμάει στον άνεμο.
Η Ανατολή του: μια θρησκεία στραμμένη δυτικά.
Η Δύση του: μια αιματηρή εκεχειρία,
Που εκδίδει το κόστος της ειρήνης.
Όσο για τον Βορρά του, τον μακρινό Βορρά,
Δεν είναι τόπος, δεν είναι σύνορο στον χάρτη.
Μια σύναξη είναι ουράνιας μαγείας.
Και μία γυναίκα ποιήτρια η Maya Abu Al-Hayyat, που ζει στην Ιερουσαλήμ και είναι ποιήτρια, συγγραφέας παιδικών βιβλίων και ηθοποιός.
Διαίσθηση
Περιμένω την κόρη ενός γενναίου μάρτυρα
Να σηκωθεί και να φωνάξει
Πάρε την πατρίδα σου
Και δώσε μου πίσω τον μπαμπά μου
Το μπουμπούκι της αμυγδαλιάς ξέρει πως η ζωή του θα ‘ναι μικρή
Μα το μπουμπούκι σκάει και ανοίγει
Και μόνο όταν πέφτει στους δρόμους του σχολείου
Ανθίζει η ευτυχία
Όλα τα δευτερόλεπτα σιωπής
Δεν μπορούν να φέρουν μια φωνή πίσω
Έζησα μια ζωή γεμάτη ήρωες
Και τέλειους μπάσταρδους
Πλέον δεν μπορώ να τους ξεχωρίσω
Είδα παιδιά
Που έδωσαν τους γονείς τους στην πατρίδα
Μα δεν είδα ποτέ πατρίδα
Να δώσει έναν πατέρα σε ορφανό
Θέλω όλους να ζουν και κανείς να μην πέφτει
Ούτε καν οι δαίμονές μου
Ούτε καν οι δαίμονές σου
Ίσως αν κανείς μας δεν πέσει
Να σηκωθούμε όλοι
Πάνω απ’ αυτή την κόλαση
Maya Abu Al-Hayyat (μτφρ. από τα αγγλικά: Χριστίνα Λιναρδάκη)
Θανάσης Μουσόπουλος
Φιλόλογος, συγγραφέας, ποιητής
