Η ιστορία της αλλαγής του ονόματος του ναού. Γιατί συνέβη
Ποιος ήταν ο Μητροπολίτης Ξάνθης Πολύκαρπος Ψωμιάδης
Μια σημαντική προσωπικότητα της ιεροσύνης στην πόλη της Ξάνθης, με πλούσιο κοινωνικό και πολιτιστικό έργο, ήταν ο Μητροπολίτης Ξάνθης και Περιθεωρίου, Πολύκαρπος Ψωμιάδης. Επωμίστηκε το δύσκολο έργο της εγκατάστασης και της περίθαλψης στην ευρύτερη περιοχή της Ξάνθης, των χιλιάδων προσφύγων, που έφταναν από τη Μικρά Ασία, την Ανατολική Θράκη και τον Πόντο, μετά την κατάρρευση του μετώπου και τη διάλυση του ελληνικού στρατού εκεί.
Ένας πολύ δραστήριος άνθρωπος, με έντονες κοινωνικές ευαισθησίες, αλλά και βαθιά πολιτικοποιημένος, καθώς υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής του Ελευθερίου Βενιζέλου. Υπήρξε ποιμενάρχης της Ξάνθης από τον Οκτώβριο του 1922 ( μετά τον θάνατο του Μητροπολίτη Άνθιμου, τον Σεπτέμβριο του 1922 έως την πολιτικά μεθοδευμένη παραίτησή του – κατ’ άλλους λόγω γήρατος – τον Αύγουστο του 1935). Μετά από λίγον καιρό, αφήνει την τελευταία του πνοή στη Νέα Σμύρνη Αττικής, όπου και αρχικά ετάφη.
Αποφασιστική και καταληκτική η συμβολή του στην εύρεση και επαναφορά στην Ελλάδα της θαυματουργής εικόνας της Παναγίας Σουμελά από τον Πόντο, μετά από την αποκάλυψη του μυστικού της απόκρυψής της, αλλά και δύο άλλων συγκλονιστικών κειμηλίων με τεράστια ιστορική και χριστιανική σημασία [ του Σταυρού του Εμμανουήλ Κομνηνού του Γ΄( ο οποίος προέρχεται από το Τίμιο Ξύλο του σταυρού του Εσταυρωμένου ) και του Ευαγγελίου του Ιερομονάχου και Ηγούμενου της Μονής της Παναγίας Σουμελά, Χριστοφόρου, ( γραμμένο σε περγαμηνή και χρονολογούμενο το 643 μ.Χ.)], στον τότε πρωθυπουργό της χώρας και ενθέρμως υποστηριζόμενον από τον Πολύκαρπο, Ελευθέριο Βενιζέλο ( κατά τη γιορτή του Δεκαπενταύγουστου στο Μέγα Σπήλαιο Καλαβρύτων), ζητώντας τη μεσολάβηση του τελευταίου, για να επανέλθουν τα κειμήλια αυτά σε ελληνικά χέρια.
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος δεσμεύτηκε να πράξει ό,τι ήταν δυνατόν για την επιστροφή των κειμηλίων , ζητώντας τη σχετική άδεια από τον Ισμέτ Ινονού, ο οποίος θα επισκεπτόταν τη χώρα μας τον Οκτώβριο του 1931, όπερ και εγένετο.
Ένας προσφυγικός συνοικισμός, από τους πολλούς που δημιουργήθηκαν μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή στην πόλη μας, ήταν και ο συνοικισμός του Γυμναστηρίου ή Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης, από τον ομώνυμο ναό. Από προσφυγική οικογένεια του συνοικισμού αυτού προέρχομαι κι εγώ. Μετά τη δημιουργία του συνοικισμού και τη σταδιακή εγκατάσταση των προσφύγων σ’ αυτόν, ανηγέρθη και ο ναός, το 1927, επί Μητροπολίτου Πολυκάρπου, ο οποίος έδωσε το όνομά του αρχικά στον ναό (Εγκαινιάστηκε στις 18/9/1955, επί Μητροπολίτου Αντωνίου Κλαουδάτου ).
Δυστυχώς, όμως, τις πολιτικές πεποιθήσεις του Μητροπολίτη Πολυκάρπου «πλήρωσε» ο άγιος Πολύκαρπος, όταν ο πρώτος, κατά την επίσκεψη του Ελευθερίου Βενιζέλου στην Ξάνθη, τον φιλοξένησε στο σπίτι του, εκφράζοντας ανοιχτά την υποστήριξή του προς αυτόν. Με την πάροδο του χρόνου και την παλινόρθωση της μοναρχίας, την παραίτηση του Πολυκάρπου (1935), αλλά και τον θάνατο του Ελευθερίου Βενιζέλου έναν χρόνο αργότερα (1936), οι φιλοβασιλικοί υποστηρικτές του Κωνσταντίνου και της μοναρχίας δεν το ξέχασαν και δεν του το συγχώρησαν, αλλάζοντας το όνομα της εκκλησίας σε Ιερό ναό Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης, προς τιμήν του στρατηλάτη βασιλέως Κωνσταντίνου. Έτσι, άλλαξε θέση και η εικόνα του μέχρι πρότινος τιμωμένου Αγίου Πολυκάρπου, από δεύτερη δίπλα στην Παναγία στο ιερό τέμπλο του ναού, να πάει τελευταία!
Αυτή είναι η ενδιαφέρουσα ιστορία του Αγίου Πολυκάρπου στον ιερό ναό των Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης, η οποία μας δείχνει πόσο βαθιά διχασμένη ήταν η ελληνική κοινωνία τότε, τόσο πολιτικά όσο και κοινωνικά.
Χρόνια Πολλά στους εορτάζοντες και τις εορτάζουσες!
( Οι φωτογραφίες προέρχονται από το αρχείο του Κώστα Μαυρομάτη )
Κώστας Μαυρομάτης
Συλλέκτης – Ερευνητής
