Θα έλεγα ότι μια δημιουργική έκρηξη χαρακτηρίζει εσχάτως την παρουσία στου Πασχάλη Κατσίκα στα λογοτεχνικά πράγματα της Θράκης, και όχι μόνο. Εκτός από τις δύο ποιητικές του συλλογές «Τεταρτημόρια», 2019, σελ. 80, εκδ. Παρατηρητής της Θράκης και «Ρετάλια», 2020, σελ. 61, εκδ. Γράφημα, σε διάφορα έντυπα και ηλεκτρονικές φωλιές, συναντά ο αναγνώστης και η αναγνώστρια ποικίλα πεζά και ποιήματα.
Τα «Ρετάλια» είναι πολύ φρέσκια συλλογή. Με την ευκαιρία, όμως, της νέας δουλειάς του Πασχάλη Κατσίκα θα κάνουμε ένα περίπατο στην ωστώρα πορεία του, ξεκινώντας από ένα σύντομο εργοβιογραφικό σημείωμα.
Ο Πασχάλης Κατσίκας (Reutlingen Γερμανίας 1971), ζει στην Κομοτηνή από το 1977. Τμήμα Βιβλιοθηκονομίας και συστημάτων Πληροφόρησης του ΑΤΕΙ Θεσσαλονίκης. Εργάζεται στη Βιβλιοθήκη του Τμήματος Ελληνικής Φιλολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης. Ποιήματα και πεζά του έχουν δημοσιευθεί στα ηλεκτρονικά περιοδικά: *Ποιείν, **P**oeticanet**, Εξιτήριον, Φρέαρ, Θράκα, Νότες Λογοτεχνίας, Λόγω Γραφής, Φτερά Χήνας, * *Fractal**, Χάρτης, Ιστορίες Μπονζάι (Πλανόδιον), Ατέχνως, Περί Ου, Μονόκλ. *Στα λογοτεχνικά περιοδικά: *Μανδραγόρας (τεύχ. 58/2018 &60/2019)*, *Οροπέδιο* (*τεύχ. 22/2019*), *Λογοτεχνικό Δελτίο* (*Υπερρεαλιστικής Ομάδας Θεσσαλονίκης, τεύχ.3/2019 & 8-9/2020*) και στην εφημερίδα *Παρατηρητής της Θράκης*.
Ο ίδιος ο δημιουργός μιλώντας για την ποίησή του ομολογεί άμεσα: «Οδηγήθηκα στην ποίηση μέσα από θανατηφόρες, στην κυριολεξία, διαδικασίες που διακυβεύουν την ανθρώπινη ζωή και τη φέρνουν αντιμέτωπη με τη πραγματικότητα του θανάτου, καθώς και τους καθημερινούς θανάτους συναισθημάτων που οδηγούν σε υπαρξιακές αναθεωρήσεις, αφήνοντας πάντοτε προοπτική στην ελπίδα και τον έρωτα».
Σε άλλη συνέντευξή του λέγει κάτι που μου έφερε στο μυαλό ανάλογα προ πολλών ετών δικά μου συναισθήματα, όταν πήρα στα χέρια μου το πρώτο μου ποιητικό βιβλίο: «H αίσθηση του να κρατάς στα χέρια σου ένα βιβλίο, που ουσιαστικά αντικατοπτρίζει τον πνευματικό σου κόπο, είναι πολύ διαφορετική από την αίσθηση του να το βλέπεις τμηματικά δημοσιευμένο σε ηλεκτρονικά και έντυπα περιοδικά. Η μεγαλύτερη χαρά έγκειται στο ότι μέσω του βιβλίου, μπορείς να επικοινωνήσεις καλύτερα τα ποιήματά σου με τον κόσμο».
Το πρώτο βιβλίο του κυκλοφόρησε το 2019 από τις εκδόσεις του «Παρατηρητή της Θράκης» με τον τίτλο «Τεταρτημόρια».
Για τη συλλογή αυτή στο οπισθόφυλλο διαβάζουμε ένα «συστατικό» κείμενο της καθηγήτριας Νεοελληνικής Λογοτεχνίας του Δ.Π.Θ. Ελισάβετ Αρσενίου, η οποία ανάμεσα στα άλλα σημειώνει: «Ποιήματα σαν τα “Τεταρτημόρια” γράφονται μέσα μας, στη λυρική αποθήκη του αρχετυπικού μας βίου. Από κει ο δημιουργός τους, Πασχάλης Κατσίκας, άντλησε και δημιούργησε τη δική του λογοτεχνική αφήγηση. Οι ποιητικές πράξεις που αποδίδονται στο βιβλίο αυτό είναι συγχρόνως εκρηκτικές και στοχαστικές και μας καλούν η καθεμιά τους σε αναγνωστικές συναντήσεις γόνιμες, απολαυστικές, συγκινητικές ή και αποκαλυπτικές».
Για την ίδια συλλογή ο, επίσης καθηγητής του ΔΠΘ, Χάρης Μιχαλόπουλος παρατηρεί: «*Ο έρωτας, ο θάνατος, οι μνήμες (ειδικότερα οι παιδικές), η θάλασσα, η ανάγκη για λύτρωση και η συνεχής και ψυχοφθόρα συνομιλία και διαπραγμάτευση με το παρελθόν αποτελούν βασικούς θεματικούς πυλώνες της συλλογής. Στο ποίημα **Η* *Αγάπη** (σελ. 42) ο ποιητής κατορθώνει με ποιητική δραστικότητα να συμπυκνώσει σε λίγους στίχους κάποιες από τις θεματικές αυτές: «[Η αγάπη] Μετριέται σε προσκέφαλα / Στο συγχρονισμό των αναπνοών το ξημέρωμα / Στον εναγκαλισμένο ύπνο / που δεν τον ταράζει το ροχαλητό / Αποδεικνύεται σε δημόσια νοσοκομεία / με ξενυχτισμένα μάτια / να τον κοιτούν σαράντα ημέρες / απ’ την καρέκλα του συνοδού».*
Η δεύτερη συλλογή που πολύ πρόσφατα κυκλοφόρησε, τα «Ρετάλια» ξεκινά με ένα ποίημα του δημιουργού:
«Εισέπνευσα τη ζωή / Εισέπνευσα και θάνατο / Στα δυο πνευμόνια μου κατοικούν / Νυχθημερόν κονταροχτυπιούνται / Μα εγώ ο ειρηνιστής / Φουσκώνω πολύχρωμα μπαλόνια / Να υψώνονται / στη στρατόσφαιρα / Σε καταφύγια παιχνιδότοπων / σας μεταφέρω / Που ο κρότος τους δεν φτάνει».
Στη συνέχεια υπάρχει μια ευαίσθητη εισαγωγή / ματιά του Αντώνη Χαριστού, που ανάμεσα στα άλλα σημειώνει:
«[…] Ο έρως, ο θάνατος, η ζωή εν κινήσει, οι στιγμές ως χρόνος και ως χώρος, η άρνηση και η θέση σκιαγράφησης μίας απάντησης στα ερωτήματα που ταλανίζουν τον εσωτερικό αθέατο κόσμο του καλλιτέχνη αναμετρώνται σε αντιπα-ράθεση με το Εγώ και με το Εμείς. Μία διαπάλη η οποία ατομικοποιεί το συλλογικό και αντίστροφα, συλλογικοποιεί το ατομικό έχοντας διασχίσει μία πορεία πρακτικής επαφής με τα διαδραματιζόμενα περιστατικά. Διότι, η συλλογή «Ρετάλια» αναγιγνώσκει εαυτόν ως περιστατικά μίας ανόθευτης αρμονίας συνειδήσεως και ηθικής. Η τελευταία μεταμφιέζεται σε πολλαπλούς ρόλους και ανταπαντά σε αντίστοιχες αφορμές εγχάραξης των αισθήσεων […] ».
«Όλα μια μάζα αναμνήσεις»…
Διάβασα με πολλή, θα έλεγα, ένταση τα ποιήματα της δεύτερης συλλογής. Προσπάθησα να ομαδοποιήσω τους άξονες της ευαίσθητης ποιητικής προσέγγισης του Πασχάλη. Λόγω Ξάνθης, προτάσσω το ποίημα: *Στο παζάρι της Ξάνθης*
«Σε ρυθμό κηδείας / χωρίς να κρατούν τα προσχήματα / διέρχονται από τους πάγκους / οι επίδοξοι αγοραστές.
[…] Περνάμε από τη γέννηση στην / αποσύνθεση με αποφόρια / ό,τι πάρεις πέντε ευρώ / ή σάρκα θάφτηκε / ώσπου να πεις μπες».(μπες = πέντε στα τούρκικα).
Από κει και πέρα πλούσια θεματολογία / άξονες:
– *Η εποχή μας – γεμάτος απορίες και ερωτήσεις ο ποιητής:*
«Στο ράφι με την επανάσταση; / Στους καταυλισμούς υποδοχής / με την αλληλεγγύη που μας απέμεινε; / Ταπεινός ή ταπεινωμένος;»
– Παιδικές αναμνήσεις:
«Δεν πήγα για αναρρίχηση / μπάντιμιντον ή τέχνες του πολέμου / Ολημερίς έπαιζα κυνηγητό τα καλοκαίρια / κρυφτό στο φως της μέρας / κι άκουγα παραμύθια απ’ τον παππού / για φίδια και φαντάσματα».
– *Σύγχρονη ζωή / Θρακικές αναμνήσεις:*
«Πάντοτε στη ζωή περπάταγες σκυφτή, / όχι από υποταγή, από τον πόνο λύγιζες / που σου ’τρωγε τη μέση […]Τώρα που ίσιωσαν τα κόκαλα / κι απέκτησες σπίτι φορητό, / μαζί μου θα σε πάρω / *ολημερίς ν’ ακούς *Θρακιώτικα κλαρίνα. / Θα ανοίγεις με τη βέργα φύλλο παραδοσιακό, / να γεύονται τα δισέγγονα τη νόστιμη μηλίνα».
«Η Κερασιά – Δεν με αγάπησε, τότε, στην αρχή, / υπομονετικά την περίμενα ν’ ανθίσει […] Τόσο την έραινα με δάκρυα / πεισματικά αρνείται να βλαστήσει»
– *Ο αρχαίος λόγος στο υποσυνείδητο ή στο συνειδητό του ποιητή:*
«Σε άκουσα / σαν Ύμνο Ορφικό προς τον Απόλλωνα / όρχηση στις τραγικές του Αισχύλου παραστάσεις […]
Θα γίνει Μινώταυρος κι Εφιάλτης / να σε ξυπνήσει / κάθιδρη με ταχυπαλμία / ή σαν Θησέας / το μίτο θ’ ακολουθήσει πίσω στην Αριάδνη / να μοσχοβολήσει ο ιδρώτας έρωτα».
– *Ο ποιητής παλεύει με την ποίηση, με τις διαστάσεις του χρόνου: *«Σήμερα, είναι αύριο / Αύριο, είναι αργά για δάκρυα / Χθες, δεν έζησα».
Κλείνοντας τον περίπατό μας στα ‘Ρετάλια» ευχαριστώ και συγχαίρω το νέο Θρακιώτη ποιητή τεχνίτη του λόγου Πασχάλη Κατσίκα. Λέγω ότι ο καλός ποιητής κρίνεται από το δεύτερο βιβλίο. Αυτό το κριτήριο το πέρασε επιτυχώς. Ένα δείγμα:
*ΥΣΤΕΡΟΦΗΜΙΑ*
«Αρθούροι άνευ εξκάλιμπερ
σ’ ένα Κάμελοτ που υμνεί τον Ρεμπώ
τραγουδώντας Νταλάρα
με ανθοστόλιστα στιχάκια
για κατανάλωση πριν το ζευγάρωμα
Σε γκανιότα στημένη του «μικτού»
κακοζυγιασμένα ζάρια
κολλημένα στη λούπα της κληρωτίδας
που ζητούν να ξεχαρμανιάσουν το αλκοολίκι τους
κυλάμε ενίοτε προς το στραπόν
Με τα θηλυκά να γεννούν ασκούς από αίμα και κόκκαλα
ενώ τ’ αρσενικά μόνον άχρηστα περιττώματα
όσοι από εμάς φοβούνται το σκοτάδι
σαν σεφ που δεν γεύτηκαν τα πιάτα τους
θα ορέγονται μόνο την αθανασία».
Θανάσης Μουσόπουλος
Φιλόλογος-συγγραφέας-ποιητής
