Γράφει ο Θανάσης Μουσόπουλος
φιλόλογος-συγγραφέας-ποιητής
Κάθε χρόνο, από το 1989, στις 4 του Οκτώβρη – εκτός από τα Ελευθέρια της Ξάνθης – έρχεται στη μνήμη μια γυναίκα που φεύγοντας από τούτη τη ζωή εκείνη τη μέρα, άφησε πίσω της τα πολύτιμα χνάρια της επίγειας παρουσίας της. Μιλώ για την Κατίνα Βέικου Σεραμέτη μια δημιουργό που διδάσκει με τη ζωή και το έργο της. Η ποιήτρια, πεζογράφος και λαογράφος είναι πανθρακικής εμβέλειας και εύρους δημιουργός. Έζησε στην Ξάνθη τα περισσότερα χρόνια της ζωής της, το έργο της όμως αγκαλιάζει την ενιαία Θράκη.
Η Κατίνα Βέικου γεννήθηκε στους Επιβάτες της Ανατολικής Θράκης το 1912. Για την ιδιαίτερη πατρίδα της γράφει: «Οι κάτοικοι των Επιβατών ήταν φιλήσυχοι, πράοι, εργατικοί. Αμιγείς Έλληνες και Χριστιανοί Ορθόδοξοι, με υψηλό φρόνημα πατριωτισμού που έμπρακτα εκδηλωνόταν, γιατί έρχονταν εθελοντικά να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στην αγωνιζόμενη Μητέρα-Ελλάδα. Ασχολούνταν στη γεωργία – άλλωστε η Ανατολική Θράκη δεν ήταν ένας μεγάλος σιτοβολώνας; – ασχολούνταν στην αμπελουργία, ασχολούνταν στη κτηνοτροφία. Και ήταν φημισμένο το γιαούρτι τους, το περίφημο και γνωστό με το όνομα Σηλυβριανό γιαούρτι. Ακόμα οι Επιβατινοί ήταν ψαράδες. Ήταν ναυτικοί, μεγάλοι καραβοκύρηδες που τ άρμενά τους όργωναν Ανατολή και Δύση. Και είχαν μεγάλη εμπορική επικοινωνία με την Πόλη. Ήταν ακόμη επιστήμονες. Κυρίως γιατροί που σπουδάζανε στην Αθήνα ή στην Ευρώπη».
Η Κατίνα Βέικου στα περίφημα Αρχιγένεια Εκπαιδευτήρια ξεκινά το σχολείο, ενώ με την ακούσια προσφυγιά βρίσκεται στο Βόλο, το 1924 δημιουργούνται οι Νέοι Επιβάτες στη Θεσσαλονίκη, στο Θερμαϊκό, όπου εγκαθίστανται και εκεί ολοκληρώνει το σχολείο. Στο διάστημα 1926-1932 φοιτά στο «εξατάξιο διδασκαλείο Θεσσαλονίκης» και τυχαίνει στην «ιερή τριετία» με τον πρωτοπόρο παιδαγωγό Μίλτο Κουντουρά. Όταν αποφοιτά, για λίγους μήνες, 1932-33, διδάσκει στη Μύκη, το πομακοχώρι των ορεινών της Ξάνθης. Παντρεύεται το Νίκο Σεραμέτη και μένει μόνιμα στην Ξάνθη ως το θάνατό της, στις 4 Οκτωβρίου 1989.
Από τα εφηβικά της χρόνια γράφει κυρίως ποίηση. Ήδη, το 1930, σε παιδικά μαθητικά περιοδικά υπάρχουν δημοσιευμένα ποιήματά της. Δε σταμάτησε να μελετά, να ερευνά και να γράφει. Στα δύσκολα μεταπολεμικά χρόνια υπάρχουν μερικές δημοσιεύσεις σε έντυπα της Ξάνθης, ενώ η «πρώτη επίσημη εμφάνιση στον πνευματικό στίβο» πραγματοποιείται με την υποβολή εργασίας της στη Γλωσσική Εταιρεία για τους Επιβάτες, την πατρίδα της. Η εργασία βραβεύεται, αλλά μόνο ύστερα από δέκα (10) χρόνια δημοσιεύεται στο «Αρχείο Θράκης».
Το 1952 η κριτική του Μάριου Βαγιάνου εύστοχα και προβλεπτικά σημειώνει: «… Εργάζεται με σεμνότητα και πίστη, τόσο για τη λαογραφία του τόπου, όσο και για την ποίηση». Το 1955 παρουσιάζεται η πρώτη ποιητική της συλλογή «Κύματα και ψίθυροι» και ως το θάνατό της δημοσίευσε άλλες δέκα έξι (16) ποιητικές συλλογές, πολλές από τις οποίες βραβεύτηκαν.
Το 1965 κυκλοφορεί η μυθιστορηματική Βιογραφία: «Ο δρόμος απ’ το Ξάστερο». Στο χώρο του πεζού λόγου έχει βραβευτεί για την ανέκδοτη ακόμη συλλογή διηγημάτων «Οδοιπόροι», ενώ έχουν δημοσιευθεί τέσσερα (4) βιβλία με διηγήματα και μια νουβέλα. Ακόμη, δημοσίευσε σε βιβλίο τρία μονόπρακτα με τον τίτλο «Η Λίμνη», μεταφράσεις ποιημάτων και πεζών από τα γερμανικά «Δανεισμένα φτερά». Το έργο της συμπληρώνουν λαογραφικές και ιστορικές μελέτες που αναφέρονται στους Επιβάτες της Ανατολικής Θράκης, στην Ξάνθη («Λαογραφικά και γλωσσικά στοιχεία της παλιάς Ξάνθης»), στη Θράκη («Θράκη, στιγμές στην πορεία της», Θρακική Επετηρίδα, 1980). Ακόμη: μελέτη δημοτικών τραγουδιών, μελέτη για κεντήματα καμωμένα από τρίχα κεφαλής ανθρώπου, επιπλέον άρθρα για πνευματικούς ανθρώπους, συνεργασίες σε περιοδικά – κυρίως τα «Θρακικά Χρονικά».
Να προσθέσουμε τη μεγάλη της προσφορά στα πολιτιστικά πράγματα της Ξάνθης, κύρια μέσα από τη Φιλοπρόοδη Ένωση Ξάνθης, από την ίδρυσή της, το 1952. Επίσης σημαντική ήταν η εθελοντική προσφορά της σε πολλούς συλλόγους και δομές στα δύσκολα μεταπολεμικά χρόνια. Ήταν μια γυναίκα πρωτοπόρα στο χώρο της Θράκης, της Ξάνθης ειδικότερα. Ένας ολοκληρωμένος άνθρωπος και δημιουργός με έργο που αξίζει προσοχή και προβολή πανελλήνια.
Πεποίθηση εδραία μου είναι ότι η Κατίνα Βέικου-Σεραμέτη αποτελεί ποιήτρια σημαντική όχι μόνο της Θράκης, αλλά του μεταπολεμικού ελληνικού χώρου. Πάντρεψε τον παραδοσιακό με τον ελεύθερο στίχο. Ο εσωτερικός ρυθμός στα ποιήματά της μας δονεί, μας ευχαριστεί (…) Πολλές φορές χρησιμοποιεί και διαλεκτολογικά στοιχεία, για να παρουσιάσει καλύτερα τη Χαμένη της Πατρίδα. Ώρες ώρες αναρωτιέσαι αν η πατρίδα αυτή δε διευρύνεται και δεν παίρνει περισσότερο καθολικό χαρακτήρα. Να είναι ο ανθρωπισμός, η ευτυχία, η ψυχική γαλήνη για τα οποία παλεύει ο άνθρωπος. Περισσότερο σήμερα μοιάζει με ξεριζωμένος· τότε η Χαμένη Πατρίδα, γίνεται η χαμένη ζωή, ενός βασανισμένου ανθρώπου, ενός αγωνιστή που παλεύει σαν τον Οδυσσέα να βρει την Ιθάκη του.
Κάθε πνευματικός δημιουργός, ανεξάρτητα από τα πολλά ενδιαφέροντα και ασχολίες του/της, θέλει με ένα τομέα να συνδεθεί το όνομά του/της. Και η Κατίνα Βέικου-Σεραμέτη επιλέγει την ποίηση. Είναι πολύ σαφής στους σκοπούς της ποίησής της, που είναι αισθητικοί και συνάμα κοινωνικοί. (α) Με το τραγούδι μου, τη ζωή ομορφαίνω, (β)Με το τραγούδι μου, τον πόνο τον εξαϋλώνω, (γ) Είμαι υμνητής και πλαστουργός μες στη ζωή.
Η δημιουργία, η ποίηση και η τέχνη, δεν είναι μόνο κοινωνική είναι συμπαντική: « Η ποίηση δε βηματίζει μόνη της / Ωραΐζεται, όπως είναι πνοή και ψηφίδα, / στον καθρέφτη του σύμπαντος». Η ίδια η δημιουργός με τα ποιήματά της γίνεται άλλος άνθρωπος, απελευθερώνεται, ολοκληρώνεται: «Αποδεσμεύομαι / από τη γήινη έλξη μου / Νιώθω τόσο ελεύθερη». Βέβαια, αυτό δεν αναφέρεται μόνο στην ίδια, αλλά και σε κάθε ποιητή και δημιουργό: «Μια παγκόσμια συνείδηση / ο ποιητής. / Πρώτ’ απ’ όλα, / μια ευαίσθητη, / πανανθρώπινη / καρδιά».
Κλείνουμε το αφιερωματικό τούτο κείμενο στην Κατίνα Βέικου Σεραμέτη με ένα ποίημά της ενδεικτικό του πνεύματός της:
ΣΤΗ ΣΚΙΑ ΤΟΥ ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗ
Άδολε εραστή της Αλήθειας, / κορφολόγησες, / στης φλόγας την κόψη, / ό,τι σου υπαγόρευε η καρδιά· / και μίλησες, / μ’ απλά σύμβολα, / την απαράμιλλη γλώσσα, / που σου γνώρισε η σύνεση.
