Στα καλοκαιρινά μου διαβάσματα επιλέγω έλληνες ή ξένους συγγραφείς όχι σύγχρονους και μάλιστα του συρμού, αλλά παλιότερους. Οι εκδοτικοί οίκοι και τα μέσα ενημέρωσης προβάλλουν τις πρόσφατες εκδόσεις και τους νέους συγγραφείς, κάνουν τη δουλειά τους. Αν θέλεις όμως να γνωρίσεις τη λογοτεχνία μας, τους «κλασικούς», οφείλεις να στραφείς προς τα πίσω. Οι νέοι / οι νέες δε θα διαβάσουν Καζαντζάκη, Λουντέμη, Βιζυηνό, Παπαδιαμάντη; Δε θα συνεχίζω, όμως, την γκρίνια.
Θα μιλήσω για έναν σημαντικό και συναρπαστικό μας συγγραφέα, που τον είχα πρωτοδιαβάσει έφηβος, ύστερα από σύσταση του Στέφανου Ιωαννίδη στη Δημοτική Βιβλιοθήκη – γιατί αυτή την αποστολή εκτελούσε συνειδητά ως προϊστάμενός της. Να διαβάζει ο ίδιος και στη συνέχεια να συστήνει στους νέους/νέες βιβλία. Τότε διάβασα Λιλίκα Νάκου, Γιάννη Μπεράτη, Γιάννη Μαγκλή και άλλους.
Το μυθιστόρημα του Γιάννη Μαγκλή «Τα παιδιά του Άρχοντα» (εκδ. Νέα Σύνορα – Α. Α. Λιβάνη), 1992, σελ. 446, εκτυλίσσεται στις αρχές του 20ου αιώνα στα νησιά του νότιου Αιγαίου, στην πατρίδα του Μαγκλή Κάλυμνο, και στις απέναντι μικρασιατικές περιοχές.
Το αφήγημα ξεκινά με τον θάνατο του άρχοντα Ηρακλή Μάντακα. Παρακολουθούμε την πορεία της οικογένειας, της χήρας και των παιδιών του Μάντακα, τη δημιουργία των νέων οικογενειών, παιδιά, εγγόνια, γαμπροί και νύφες, επαγγελματική και συναισθηματική εξέλιξη.
Βασικό σημείο του μυθιστορήματος η άποψη του συγγραφέα: «Δύσκολος ο δρόμος στα παιδιά, όταν έχουν πατέρα τρανό» (σελ. 287). Διαρκής απορία / πρόβλημα: τι μεταδίδει ο πατέρας στα παιδιά; Το κάθε παιδί άλλο παίρνει από τον ίδιο πατέρα. Κυρίαρχο θέμα η απόκτηση παιδιού, μάλλον για την ικανοποίηση των γονέων.
Ο Γιάννης Μαγκλής παρουσιάζει διαχρονικά θέματα, όπως η εσωτερική ανασφάλεια του σκληρού ανθρώπου, αντιπαράθεση Χριστιανισμού – Νίτσε, συνύπαρξη Χριστιανών – Μουσουλμάνων. Ο συγγραφέας δεν διστάζει να παρουσιάζει όλες τις πλευρές της ζωής του κλήρου, αγάμων και εγγάμων. Σημαντική η αναφορά στα πολιτικά δρώμενα της περιοχής με το κίνημα των Νεοτούρκων και το Σύνταγμα.
Θα παραθέσουμε, ολοκληρώνοντας, στοιχεία για τη ζωή και το έργο του Γιάννη Μαγκλή.
Ο συγγραφέας (1909 – 2006) γεννήθηκε στην Κάλυμνο το 1909. Ο πατέρας του, άλλοτε κτηματίας στη Μικρά Ασία, ήταν υποδιευθυντής μίας ελληνοαγγλικής εταιρείας εμπορίας σφουγγαριών. Όταν τελείωσε το Γυμνάσιο στη γενέτειρά του άρχισε να εργάζεται σε νεανική ηλικία στα σφουγγαράδικα. Από το 1926 και επί δυόμισι χρόνια εργάστηκε σε αποθήκη επεξεργασίας σφουγγαριών. Δημιούργησε καλές εντυπώσεις, γι’ αυτό και η εργοδότρια εταιρεία τον έστειλε σε λύκειο της Χάβρης στη Γαλλία, για να συμπληρώσει τις σπουδές του. Όταν τελείωσε τις σπουδές, έγινε υποδιευθυντής του υποκαταστήματος στο Παρίσι. Όντας στη γαλλική πρωτεύουσα, μελέτησε ιστορία, φιλοσοφία και λογοτεχνία. Το 1933 μετατέθηκε στην ιδιαίτερη πατρίδα του. Αρρώστησε από φυματίωση, επειδή οι συνθήκες εργασίας ήταν πολύ ανθυγιεινές. Επί πολλά χρόνια ταλαιπωρήθηκε η υγεία του. Μετατέθηκε στην Αίγινα το 1937, όπου είχε την ευκαιρία να γνωρίσει τον Νίκο Καζαντζάκη, ο οποίος έγινε πνευματικός οδηγός του. Ο Νίκος Καζαντζάκης ήταν αυτός που τον ενθάρρυνε να συνεχίσει το γράψιμο και μάλιστα του ζήτησε να μεταφράσει στα ελληνικά το έργο του «Τόντα – Ράμπα», το οποίο ο Καζαντζάκης είχε γράψει στα γαλλικά. Στα χρόνια της Κατοχής εντάχθηκε στο ΕΑΜ. Στον Εμφύλιο, ανέβηκε στο βουνό με τους αντάρτες. Μετά το τέλος του γύρισε στην Κάλυμνο, όπου έπιασε και πάλι δουλειά στα σφουγγαράδικα. Ο Γιάννης Μαγκλής εμφανίστηκε στα γράμματα το 1940, ενώ συνεργάστηκε με περιοδικά και εφημερίδες. Τιμήθηκε από την Ακαδημία Κλασικών Ποιητών της Γαλλίας, καθώς έλαβε τέσσερα χρυσά μετάλλια σε διεθνείς διαγωνισμούς που είχαν σχέση με τη θάλασσα. Έγραψε πολλά έργα, μερικά από τα οποία βραβεύτηκαν με κρατικά βραβεία. Το έργο του εντάσσεται στην παράδοση της ελληνικής ρεαλιστικής Ηθογραφίας. Δέχτηκε αρκετές επιρροές από το έργο και τον Ιδεολογικό προσανατολισμό του Καζαντζάκη.
Η Μαρία Καρυτινού σημειώνει: «Τα έργα του έχουν καθαρά ανθρωποκεντρικό και αυτοβιογραφικό χαρακτήρα, καθώς ο συγγραφέας αγωνίζεται να σκιαγραφήσει τον αγώνα του ανθρώπου για επιβίωση. Οι ήρωες του είναι απλοί που συναντούν δυσκολίες αλλά δεν καταθέτουν τα όπλα. Έτσι, ο Μαγκλής πετυχαίνει να ανυψώσει την ανθρώπινη ύπαρξη, καθώς αυτή παίζει καταλυτικό ρόλο στην πίστη της αξίας της ζωής».
Εργογραφία (πρώτες αυτοτελείς εκδόσεις)
Ι.Πεζογραφία
- Οι κολασμένοι της θάλασσας · Διηγήματα. Αθήνα, Ζαχαράκης, 1940.
- Οι βάρβαροι. Αθήνα, 1944.
- Πορεία στο βούρκο. Αθήνα, 1948.
- Κοντραμπατζήδες του Αιγαίου · Μυθιστόρημα. Αθήνα, Βιβλιοδετική, 1953.
- Δεν υπάρχουν αμαρτωλοί. Αθήνα, 1956.
- Τ’ αδέρφια μου οι άνθρωποι. Αθήνα, Δίφρος,1953.
- Το ανθρώπινο πάθος. Αθήνα, 1961.
- Ο ήλιος δε βασίλεψε ακόμα. Αθήνα, Φέξης, 1962.
- Τα παιδιά του ήλιου και της θάλασσας. Αθήνα, Δωρικός, 1963.
- Ο αγέρας χτύπαγε την πόρτα μας· Διηγήματα. Αθήνα, Alvin Redman Hellas, 1966.
- Ο άρχοντας. Αθήνα, Δωρικός, 1971.
- Ο κύριος κόμης. Αθήνα, 1974.
- Οι σημαδεμένοι. Αθήνα, Κολλάρος, 1973.
- Ερωτικά. Αθήνα, Κολλάρος, 1973.
- Ματωμένη πορεία. Αθήνα, 1976.
- Κριματισμένοι και ακριμάτιστοι. Αθήνα, 1978.
- Στην κολόνα της Αφροδίτης. Αθήνα, Δωρικός, 1978.
- Τα παιδιά του άρχοντα · Μυθιστόρημα. Αθήνα, Δωρικός, 1979.
- Σταυραδέρφια· Μυθιστόρημα. Αθήνα, Δωρικός, 1981.
- Το στοίχημα· Νουβέλες. Αθήνα, Δωρικός, 1982.
- Το τραγούδι της ζωής και του θανάτου· Νουβέλες. Αθήνα, Δωρικός, 1983.
- Η ανάσα της γης μου. Αθήνα, Δωρικός, 1986.
- Ταξιδιώτες της ζωής. Αθήνα, 1989.
ΙΙ.Θέατρο.
- Σαμουήλ. Αθήνα, 1948.
- Θεατρικά Α΄. Αθήνα, 1976.
- Θεατρικά Β΄. Αθήνα, 1986.
ΙΙΙ.Μεταφράσεις
- Καζαντζάκη Νίκου, Τόντα Ράμπα. Αθήνα, Δίφρος, 1956.
- Ζαν Πωλ Σαρτρ, Τα γρανάζια.
- Παναΐτ Ιστράτι, Ο μπαρμπα Αγγελής, Κυρα-Κυραλίνα, Κωνσταντής.
- Ιβάν Τουργκένιεφ, Πρώτη αγάπη· Αντσάρ. Αθήνα, Ζαχαρόπουλος, 1979.
Θανάσης Μουσόπουλος
Φιλόλογος-συγγραφέας-ποιητής
