Συνέντευξη της Προϊσταμένης της Ε.Φ.Α. Ξάνθης Κ. Καλλιντζή για την συμπλήρωση 20 χρόνων λειτουργίας του Μουσείου «Έτος Μουσείου Αβδήρων», το 2020
Απολογισμός δράσεων και στόχοι για το μέλλον – Μια καλή ιδέα η ίδρυση σωματείου «Φίλων του Μουσείου Αβδήρων»
Το Αρχαιολογικό Μουσείο Αβδήρων γιορτάζει τα 20 χρόνια λειτουργίας του και η Ε.Φ.Α. Ξάνθης έχει ανακηρύξει το 2020 ως «Έτος Μουσείου Αβδήρων», διοργανώνοντας μια σειρά από δράσεις που έχουν ως στόχο να προβάλλουν και να αναδείξουν τα εκθέματα, να «συνομιλήσουν» με το κοινό, να διατηρηθεί αλλά και να διευρυνθεί η σχέση του Μουσείου με την τοπική κοινωνία ώστε να παραμείνει ένα «ζωντανό « μουσείο. Στο πλαίσιο αυτό η Προϊσταμένη της ΕΦΑ Ξάνθης κα Κωνσταντίνα Καλλιντζή σε συνέντευξη που παραχώρησε στο «Ε» επιχειρεί έναν απολογισμό των δράσεων για τα 20 χρόνια αλλά και προδιαγράφει τους στόχους για την επόμενη 20ετία. Παράλληλα αναφέρεται στα προβλήματα που δεν είναι άλλο από την υποστελέχωση και προτείνει τρόπους συμμετοχής του κοινού στην λειτουργία του Μουσείου με την ίδρυση ενός σωματείου «Φίλων του Μουσείου» κατά τα πρότυπα άλλων Μουσείων.
«Ε»: Επιχειρείστε μια αποτίμηση των 20 χρόνων λειτουργίας του Αρχαιολογικού Μουσείου Αβδήρων.
Κ. Καλλιντζή: «Το αρχαιολογικό μουσείο Αβδήρων ήλθε να καλύψει ένα μεγάλο κενό: αυτό της στέγασης και της ανάδειξης των πολυάριθμων ευρημάτων από την πόλη και τα νεκροταφεία των Αβδήρων. Αν σκεφθεί κανείς ότι οι ανασκαφές είχαν ξεκινήσει από το 1950 και ότι διεξάγονταν ανελλιπώς κάθε χρόνο, μπορεί να πάρει μια ιδέα της ποσότητας του αρχαιολογικού υλικού που βρισκόταν διασκορπισμένο στα αρχαιολογικά μουσεία Καβάλας και Κομοτηνής, στην αρχαιολογική αποθήκη Ξάνθης και στην αρχαιολογική συλλογή των Αβδήρων.
Οι πρώτες ενέργειες του Υπουργείου Πολιτισμού για την ανέγερσή του ξεκίνησαν το 1976 και τα εγκαίνια έγιναν στις 20 Ιανουαρίου του 2000. Η έκθεση είναι έτσι σχεδιασμένη, ώστε να απευθύνεται τόσο στο ενήλικο κοινό, όσο και στους μαθητές. Πάνω από 193.000 επισκέπτες έχουν περάσει τις πύλες του, οι οποίοι μπορούν να διακριθούν σε δύο κατηγορίες: σε αυτούς που το επισκέπτονται άπαξ, στο πλαίσιο ευρύτερης τουριστικής περιήγησης και στους κατοίκους της περιοχής. Οι πρώτοι καλύπτονται από τον τρόπο της έκθεσης και την ποιότητα του εποπτικού υλικού. Με τους δεύτερους, όμως, θεωρούμε πρέπει να υπάρχει διαρκής επικοινωνία που κάθε φορά θα έχει να προσφέρει κάτι νέο. Εστιάζοντας περισσότερο σε αυτή την ομάδα, μετατρέψαμε το μουσείο σε ενεργό πολιτιστικό κύτταρο της περιοχής: πραγματοποιήθηκαν ποικίλες εκδηλώσεις για το κοινό (διαλέξεις, στοχευμένες ξεναγήσεις, φωτογραφικές εκθέσεις, παρουσιάσεις έργων τέχνης, μουσικές βραδιές κλπ), ενώ ποικίλα εκπαιδευτικά προγράμματα δίδαξαν στους μαθητές την ιστορία και την καθημερινή ζωή των Αβδηριτών. Οι αρχαιολόγοι έχουν εκπονήσει πλούσιο υλικό μάθησης και προβολής (οδηγούς, CD-ROM, φυλλάδια, αφίσες, banners κλπ). Έχει επίσης ληφθεί μέριμνα για άτομα με κινητικές δυσκολίες και προβλήματα όρασης. Τελειώνοντας, να μην παραλείψουμε τον επιστημονικό τομέα, στον οποίον το μουσείο επέδειξε επίσης αξιόλογη δραστηριότητα με τη φιλοξενία συνεδρίων, μελετητών ποικίλου αρχαιολογικού υλικού, διεξαγωγή αρχαιολογικών προγραμμάτων, εκπαίδευση φοιτητών κλπ.
Σε μια προσπάθεια μεγαλύτερης και ευκολότερης επικοινωνίας με το κοινό εκμεταλλευτήκαμε τα δημοφιλή μέσα κοινωνικής δικτύωσης: η ομάδα Αρχαιολόγοι και Αρχαιολάτρες Αβδήρων και Ξάνθης που διατηρούμε στο facebook αριθμεί 2.100 μέλη τα οποία παρακολουθούν ενεργά και δείχνουν μεγάλο ενδιαφέρον για τις αναρτήσεις που αφορούν τόσο τα τεκταινόμενα του μουσείου, όσο και την παροχή ποικίλων αρχαιολογικών πληροφοριών για τα εκθέματα του μουσείου και τους αρχαιολογικούς χώρους της Ξάνθης».
«Ε»: Ως προϊσταμένη της ΕΦΑ Ξάνθης ποια θεωρείτε ως πιο σημαντική στιγμή και ποια ως την πιο δύσκολη σε σχέση με την λειτουργία του Μουσείου και του αρχαιολογικού χώρου;
Κ. Καλλιντζή: «Μου είναι δύσκολο να ξεχωρίσω μία μόνον σημαντική στιγμή. Βλέπετε, είναι τόσο πολλές. Αν ωστόσο θα έπρεπε να διαλέξω, θα αναφερθώ στη στιγμή που για πρώτη φορά συνεργαστήκαμε με το Σχολείο Τυφλών και Αμβλυώπων Ξάνθης. Ήταν το 2013 και ένιωσα μεγάλη ικανοποίηση βλέποντας αυτά τα παιδιά να υπερβαίνουν τους περιορισμούς που τους έθεσε η φύση και με τη βοήθειά μας να συμμετέχουν στην γνώση του αρχαιολογικού πλούτου της περιοχής τους.
Στις πιο δύσκολες στιγμές συγκαταλέγεται ο πλημμυρισμός του υπογείου του κτηρίου λόγω ανόδου της στάθμης του υδροφόρου ορίζοντα, ενώ μόνιμα μας ταλανίζει το πρόβλημα της έλλειψης προσωπικού».
«Ε»: Ποιοι είναι οι νέοι στόχοι του Μουσείου για την νέα 20ετία;
Κ. Καλλιντζή: «Η ερώτηση περιέχει ένα παράδοξο, την αίσθηση του χρόνου με την φιλοσοφική έννοια: έτσι, ενώ είναι εύκολο να σκύψεις και να κάνεις την αποτίμηση των 20 χρόνων που πέρασαν, τα 20 επόμενα χρόνια φαντάζουν πολύ μακρινά. Επομένως και οι στόχοι μας, παρότι δεν είναι ασαφείς, είναι ακόμη αδιαμόρφωτοι.
Μπορούμε, ωστόσο, να αναφέρουμε ότι σκοπεύουμε να ανταποκριθούμε στην πρόκληση των νέων τεχνολογιών που αναπτύσσονται αλματωδώς, να τις ακολουθήσουμε και να τις χρησιμοποιήσουμε στην παρουσίαση και στην προβολή των εκθεμάτων.
Αναμφίβολα θα επιδιώξουμε να διατηρήσουμε και να καλλιεργήσουμε περισσότερο τη σχέση με το κοινό της περιοχής, τους παροδικούς και τους περιοδικούς επισκέπτες και να επεκταθούμε σε ειδικές και ευαίσθητες ομάδες πληθυσμού. Ήδη, οι τρεις από τις τέσσερις αρχαιολόγους της Εφορείας, οι Μαρία Χρυσάφη, Κυριακή Χατζηπροκοπίου και Δέσποινα Σκουλαρίκη έχουν κάνει μεταπτυχιακές σπουδές σε θέματα εκπαίδευσης, μουσειολογίας και διαχείρισης του πολιτιστικού προϊόντος. Η τελευταία, μάλιστα, έχει αποκτήσει πρόσφατα και την ειδικότητα της μουσειολόγου. Αναμένεται επίσης η έλευση μιας νέας συναδέλφου, της Ελένης Τσιομπίκου, η οποία με την ειδικότητα της βυζαντινής αρχαιολογίας που διαθέτει, θα προσφέρει και σε αυτή την κατεύθυνση.
Θα επιδιώξουμε περισσότερο την υφιστάμενη συνεργασία με τοπικούς πολιτιστικούς και διοικητικούς φορείς καθώς και με ποικίλα επιστημονικά ιδρύματα, τοπικά, εθνικής και διεθνούς εμβέλειας.
Θα επιδιώξουμε διάλογο με τα άλλα μουσεία της περιοχής: μπορούμε εδώ να αναφέρουμε ότι σκοπεύουμε να προτείνουμε να συνεργαστούν όλα τα μουσεία της Περιφερειακής Ενότητας Ξάνθης σχηματίζοντας ένα δίκτυο μουσείων με στόχο την ανάδειξη των θησαυρών που φιλοξενούν.
Για όλα αυτά, απαιτείται συνέργεια της τοπικής κοινωνίας. Παρότι, όμως, είναι δεδομένη η συμπάθεια από μεγάλη μερίδα κοινού, δεν είναι «κωδικοποιημένη». Με αυτό εννοώ ότι θα μπορούσε να συγκροτηθεί σωματείο Φίλων του Μουσείου, κατά το πρότυπο άλλων ελληνικών και ξένων μουσείων. Τα μέλη των σωματείων αυτών συμπαρίστανται στις δραστηριότητες του μουσείου και το ενισχύουν ηθικά και υλικά».
«Ε»: Είναι γνωστό ότι οι εκδηλώσεις της ΕΦΑ έχουν ευρύ κοινωνικό αποτύπωμα, έχουν αποκτήσει ένα μεγάλο κοινό που συμμετέχει σ’ αυτές και τις έχει αγκαλιάσει η τοπική κοινωνία. Ποια είναι τα σχέδιά σας σε σχέση με την συνέχιση αυτού του τρόπου λειτουργίας;
Κ. Καλλιντζή: «Η σχέση μας με το κοινό πρέπει να είναι αμφίδρομη. Για τον λόγο αυτόν θέλουμε να το συμπεριλάβουμε στον σχεδιασμό μας. Θα είχε μεγάλο ενδιαφέρον να ακουστούν οι απόψεις του κόσμου. Προσκαλούμε λοιπόν, όποιον θέλει να μας πει τι προσδοκά στο μέλλον από το μουσείο, τι θα ήθελε να δει να επιτελείται, τι δραστηριότητες θα ήθελε να προστεθούν. Στην εποχή μας, που οι τρόποι επικοινωνίας και πρόσβασης έχουν αυξηθεί κατά πολύ, οι προτάσεις είναι πολύ εύκολο να φθάσουν ως εμάς: από τις παραδοσιακές επιστολές μέχρι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όλοι οι τρόποι μπορούν να επιστρατευθούν ώστε να μάθουμε τις σκέψεις σας και να τις προσθέσουμε στις δικές μας».
«Ε»: Ποια θεωρείτε τα μεγαλύτερα προβλήματα του Μουσείου και του Αρχαιολογικού χώρου των Αβδήρων και τι ενέργειες προγραμματίζετε προς την κατεύθυνση της επίλυσής τους;
Κ. Καλλιντζή: «Αναμφίβολα, το μεγαλύτερο πρόβλημα της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ξάνθης στην οποία ανήκουν το μουσείο και ο αρχαιολογικός χώρος Αβδήρων, είναι η υποστελέχωση. Απουσιάζουν εντελώς βασικές ειδικότητες, όπως είναι αυτή του αρχαιολόγου με ειδίκευση στις βυζαντινή αρχαιολογία και του συντηρητή αρχαιοτήτων, ενώ άλλες, όπως του φυλακτικού προσωπικού, της γραμματειακής υποστήριξης, των αρχαιολόγων, μηχανικών, καθαριότητας έχουν ελλιπέστατο προσωπικό. Αλλά και στην ειδικότητα των εργατοτεχνιτών που αριθμεί περισσότερα μέλη, το προσωπικό γηράσκει χωρίς να ανανεώνεται και να μπορεί να μεταδώσει την εμπειρία του στους νεότερους».
«Ε»: Τι περιλαμβάνουν και πού αποσκοπούν οι εκδηλώσεις για τα 20 χρόνια λειτουργίας του Μουσείου;
Κ. Καλλιντζή: «Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ξάνθης έχει χαρακτηρίσει το 2020 ως «Έτος Μουσείου Αβδήρων». Επετειακά banners και αφίσα που σχεδιάστηκαν για τον σκοπό αυτόν, θα μας το υπενθυμίζουν όλον το χρόνο. Προγραμματίζεται ένα ευρύ φάσμα εκδηλώσεων που αποσκοπούν να το φέρουν στο επίκεντρο της πολιτιστικής ζωής της περιοχής μας. Πρόκειται για μια «συμπύκνωση», αν μου επιτρέπεται η μεταφορά, όλων των δράσεων που πραγματοποιήθηκαν την προηγούμενη 20ετία, μια συμπύκνωση βασισμένη, ωστόσο, στο πνεύμα των νέων τάσεων που διαμορφώνονται και καθορίζουν τη μουσειακή αντίληψη. Η οποία, δεν αφορά μόνον την έκθεση των αρχαιοτήτων αλλά και την συνεχή και με διαφορετικούς τρόπους παρουσίασή τους στο κοινό. Θα μου επιτρέψετε, όμως, να μην αναφερθώ στις δράσεις αυτή τη στιγμή, ώστε να μην ακυρώσω το στοιχείο της έκπληξης.
Όσον αφορά τη «γενέθλιο ημέρα», μετά τους χαιρετισμούς των επισήμων που θα παραστούν και θα δώσουν το στίγμα της αντιμετώπισης του μουσείου από την Πολιτεία, θα ακολουθήσουν δύο παρουσιάσεις με προβολή διαφανειών. Η πρώτη θα γίνει από τον τότε προϊστάμενο της Εφορείας, Επίτιμο σήμερα Έφορο Αρχαιοτήτων, Διαμαντή Τριαντάφυλλο και θα αφορά τη σύλληψη, την οργάνωση και την υλοποίηση του εκθεσιακού προγράμματος. Η δεύτερη θα γίνει από εμένα με την ιδιότητά μου ως Προϊσταμένης της Εφορείας και θα αφορά τη δραστηριότητα του μουσείου κατά την παρελθούσα εικοσαετία. Ως επιστέγασμα, οι μαθητές του Μουσικού Σχολείου Ξάνθης θα μας παρουσιάσουν δείγματα της δουλειάς τους. Τέλος, θα πιούμε όλοι μαζί ένα κρασί, ώστε να μας δοθεί η ευκαιρία να συσφίξουμε τις σχέσεις μας και να συζητήσουμε πιο χαλαρά.
Επισημαίνουμε ότι παράλληλα θα λειτουργήσει φωτογραφική έκθεση με θέμα την ιστορία του μουσείου, η οποία θα παραμείνει ανοιχτή μέχρι τον Μάρτιο».
«Ε»: Είναι στα σχέδια της ΕΦΑ η επέκτασή του Μουσείου, η αναζήτηση προγραμμάτων χρηματοδότησης για νέες ανασκαφές ή εργασίες συντήρησης;
Κ. Καλλιντζή: «Η επέκταση του μουσείου θα ήταν επιθυμητή, ώστε με την ανάπτυξη νέων αιθουσών να μπορέσουν να προγραμματιστούν περιοδικές και μόνιμες εκθέσεις ποικίλου θεματικού περιεχομένου. Παρόλο όμως που το θέμα μας απασχολεί, δεν βρίσκεται στις άμεσες προτεραιότητές μας, καθώς στόχος είναι στην επόμενη προγραμματική περίοδο η ένταξη των αρχαιολογικών αποθηκών Ξάνθης (καπναποθηκών) σε πρόγραμμα αποκατάστασης – επανάχρησης, ώστε να δημιουργηθεί πολιτιστικός πολυχώρος που θα μεταφέρει μέρος των δραστηριοτήτων της Εφορείας στην πόλη της Ξάνθης.
Όσον αφορά τα προγράμματα χρηματοδότησης θα έλεγα ότι βρισκόμαστε σε μια διαρκή αναζήτηση, τόσο μέσω του Υπουργείου μας (αναφέρομαι στον Τακτικό Προϋπολογισμό και τις Δημόσιες Επενδύσεις) όσο και με ευρωπαϊκούς πόρους (ΕΣΠΑ, ΟΧΕ). Συνεργαζόμαστε επίσης με Δήμους και την Περιφέρεια στην σύναψη Προγραμματικών Συμβάσεων για διάφορα μνημεία και χώρους, λαμβάνουμε χρηματοδότηση από το ΙΝΣΤΑΡ, ενώ συμμετέχουμε σε προγράμματα ΕΛΙΔΕΚ, σε συνεργασία με άλλους επιστημονικούς φορείς».
«Ε»: Προσθέστε ότι επιθυμείτε να γνωστοποιηθεί.
Κ. Καλλιντζή: «Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ξάνθης καταβάλει προσπάθεια ώστε να καταστήσει φιλικό και προσβάσιμο το αρχαιολογικό μουσείο Αβδήρων σε ειδικές ομάδες επισκεπτών. Διαθέτει κατάλληλη υποδομή για την υποδοχή ατόμων μειωμένης κινητικότητας: ράμπες, ασανσέρ, χώρους υγιεινής, αναπηρικό αμαξίδιο. Σ’ αυτό το πνεύμα υπάρχει συνεργασία με το Δημοτικό Σχολείο Τυφλών και Αμβλυώπων Ξάνθης για εκπόνηση και υλοποίηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Ο διευθυντής του σχολείου κ. Μποζ Ερσίν, μετάφρασε σε γραφή braille κάποια από τα φυλλάδια του μουσείου, τα οποία είναι διαθέσιμα στον ενδιαφερόμενο επισκέπτη. 
Υπάρχει επίσης η δυνατότητα ψαύσης επιλεγμένων εκθεμάτων και αντικειμένων που φυλάσσονται στις αποθήκες του μουσείου. Τα προπλάσματα αφής (μακέτες) που αναπαριστούν κτίσματα της αρχαίας πόλης πρόκειται άμεσα να αυξηθούν σε αριθμό. Τέλος, πλούσιο εποπτικό υλικό και πληθώρα φυλλαδίων που διανέμονται δωρεάν, διευκολύνουν τα άτομα με προβλήματα ακοής. Οι παροχές αυτές έχουν κοινοποιηθεί στους Συλλόγους των ομάδων αυτών.
Όλες αυτές η δραστηριότητες καθίστανται εφικτές χάρη στην προσπάθεια που καταβάλλει υπερβαίνοντας τον εαυτό του όλο το προσωπικό της Εφορείας. Χωρίς την υποστήριξή του δεν θα είχαμε επιτύχει το αποτέλεσμα που βλέπετε σήμερα».
Μαριάννα Ξανθοπούλου
