Ένας Ιταλός Μηχανικός  κατασκεύασε την Γέφυρα «Χαμιντιέ» στην Ξάνθη

Η γέφυρα Χαμιντιέ όπως είναι σήμερα

Ποιος ήτανε, ποιες οι εκδοχές με βάση τα ιστορικά δεδομένα και στοιχεία

Η γέφυρα βρίσκεται στο 4^ο χλμ Ξάνθης- Σταυρούπολης και ανατινάχτηκε από τον ελληνικό στρατό το 1941 μετά την μάχη των οχυρών

Στο 4^ο χλμ Ξάνθης-Σταυρούπολης, μέσα στο ποτάμι αν προσέξει κανείς, θα διαπιστώσει να στέκει ακόμη αν και «τραυματισμένη», η γέφυρα «Χαμιντιέ» (ανατινάχτηκε κατά την οπισθοχώρηση του ελληνικού στρατού μετά την πτώση των οχυρών του Εχίνου, τον Απρίλιο του 1941). Ένα Οθωμανικό μνημείο, το οποίο μας θυμίζει το πέρασμα των Οθωμανών από την πόλη μας. Έργο  του 1903, βάση των κτητορικών μαρμάρινων επιγραφών με την Ημισέληνο και χρονολογία στην Αραβική – Οθωμανική αρίθμηση 1318 (+583=1903).

Φτιάχτηκε επί βασιλείας του Σουλτάνου Αβδούλ Χαμίντ Β΄ (1876-1909), ο οποίος ήταν ο 35^ος Σουλτάνος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Μια γέφυρα υψηλής ποιότητας και αρχιτεκτονικής, η οποία φέρει έντονα «δυτικά» στοιχεία και όχι Οθωμανικά!

Μας θυμίζει έντονα ιταλικές γέφυρες. Ο λόγος είναι απλός. Ο κατασκευαστής της ήταν Ιταλός! Στο βιβλίο του Αριστοτέλη Ε. Αλεξόπουλου με τίτλο «Η Οργάνωση και το έργο της Δημογεροντίας Ξάνθης κατά την περίοδο 1892-1912» όπου είναι καταγεγραμμένα όλα τα πρακτικά και οι αποφάσεις της Δημογεροντίας Ξάνθης εκείνης της περιόδου, στη σελ. 180 διαβάζουμε: «Ο Μητροπολίτης Ξάνθης Ιωακείμ (Σγουρός)  είχε φιλοξενήσει στη Μονή Ταξιαρχών έναν Ιταλό Μηχανικό, που είχε αναλάβει την κατασκευή της γέφυρας στο 4^ο χλμ του δρόμου Ξάνθης-Εχίνου. Ο μηχανικός αυτός αναρωτήθηκε γιατί δεν υπάρχει δρόμος που να ενώνει την πόλη της Ξάνθης με τη Μονή και ο Μητροπολίτης τον πληροφόρησε ότι δεν υπήρχε κατάλληλος μηχανικός για να τον σχεδιάσει. Τότε ο Ιταλός ανέλαβε χωρίς μισθό τη σχεδίαση και την επίβλεψη της κατασκευής του δρόμου, τα εγκαίνια του οποίου τελέσθηκαν την Κυριακή των Βαΐων του 1902».

Ποιος μπορεί να ήταν τελικά αυτός ο Ιταλός μηχανικός-κατασκευαστής της γέφυρας «Χαμιντιέ»; Ο συνειρμός είναι αναπόφευκτος. Μπορεί ο Ιταλός αυτός μηχανικός να είναι ο Βιταλιάνο Ποζέλι (Vitaliano Poselli) ή ο Πιέρο Αριγκόνι (Pierro Arrigoni); Οι πιθανότητες πάρα πολλές. Στα τέλη του 19^ου αιώνα με αρχές του 20^ου, έρχονται και εγκαθίστανται μόνιμα στην πόλη της Θεσσαλονίκης οι δύο αυτοί εξαιρετικοί Ιταλοί αρχιτέκτονες, οι οποίοι άφησαν εξαιρετικά αρχιτεκτονήματα και κατασκευές στην πόλη.

Ο Βιταλιάνο Ποζέλι (1838-1918), σχεδίασε τα σημαντικότερα δημόσια κτίρια στην Οθωμανική Θεσσαλονίκη, στα τέλη του 19^ου αιώνα. Το Διοικητήριο (Υπ. Μακεδονίας-Θράκης), οι στρατώνες του Γ΄ Σώματος Στρατού, η σχολή Idadie (παλιό κτήριο της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ). Έχτισε το Τέμενος των Ντολμέδων (Εξισλαμισμένων Εβραίων) της πόλης, το γνωστό «Γιενί Τζαμί» (Yeni Camiil) και μετέπειτα Αρχαιολογικό Μουσείο, τις Εκκλησίες των Καθολικών και των Αρμενίων, την Τράπεζα Θεσσαλονίκης της οικογένειας Αλλατίνι, την Εβραϊκή Συναγωγή «Μπετ Σαούλ», η οποία ανατινάχτηκε από τους Ναζί το 1943, τους Μύλους και τη βίλα Αλλατίνι, όπου «φυλακίστηκε» αργότερα ο Σουλτάνος Αβδούλ Χαμίντ Β΄ως όμηρος των Νεότουρκων (πρώην έδρα της Περιφερειακής διοίκησης Θεσσαλονίκης).

Ο Βιταλιάνο Ποζέλι εγκαταστάθηκε μόνιμα στη Θεσσαλονίκη το 1888, παντρεύτηκε Ιταλίδα και απέκτησε πολλά παιδιά, των οποίων απόγονοι ζουν ακόμη στην πόλη. Πέθανε το 1918, σε ηλικία 80 χρόνων και ενταφιάστηκε στο Καθολικό Κοιμητήριο της πόλης.

Ο Πιέρο Αριγκόνι (1856-1940), ο έτερος Ιταλός πολύ σημαντικός αρχιτέκτονας της Οθωμανικής Θεσσαλονίκης, έχει συνδέσει το όνομά του με τις υποδομές του Τραμ και του σιδηρόδρομου καθώς και τον σχεδιασμό πολλών ιδιωτικών κατοικιών στην Θεσσαλονίκη. Ήρθε στην πόλη το 1890, ως διευθυντής της Βελγικής εταιρείας που είχε αναλάβει την εκμετάλλευση των τροχιοδρόμων της πόλης. Στη συνέχεια προσλήφθηκε από την “Compagnie-Francaise de chemins de Fer” – “ Jonction Salonique – Constantinople “, για την κατασκευή του σιδηροδρομικού δικτύου Θεσσαλονίκης – Κωνσταντινούπολης. Η Casa Bianca στην περιοχή του Ντεπό (σημερινή Δημοτική Βιβλιοθήκη) και η βίλα Μεχμέτ-Αχμέτ Καπαντζή, σχεδιάστηκαν από τον ίδιο.

Παντρεύτηκε Ελληνίδα και απέκτησε έξι παιδιά (είχε άλλα τρία από τον πρώτο του γάμο). Η κόρη του Αμίνα, παντρεύτηκε τον καπνέμπορο Ηρακλή Μοσκώφ και παιδί τους είναι ο ιστορικός της πόλης, Κωστής Μοσκώφ. Ο Πιέρο Αριγκόνι δολοφονήθηκε το 1940, σε ηλικία 84 χρόνων, από κλέφτες που εισέβαλαν στο σπίτι του. Ενταφιάστηκε και αυτός στο Καθολικό Κοιμητήριο της πόλης.

Δεδομένου λοιπόν ότι εκείνη την περίοδο της Βασιλείας του Αβδούλ Χαμίντ Β΄, αυτοί οι δύο Ιταλοί αρχιτέκτονες ήταν οι κύριοι ανάδοχοι εργολάβοι όλων των Οθωμανικών δημόσιων έργων και δεδομένου της μαρτυρίας από τα πρακτικά της Δημογεροντίας Ξάνθης εκείνης της περιόδου, ότι ο μηχανικός της γέφυρας στο 4^ο χλμ Ξάνθης-Εχίνου ήταν Ιταλός, γεννάται το ερώτημα: Ποιος είναι ο μηχανικός που κατασκεύασε τη γέφυρα; Ο Vitalliano Poselli ή ο Piero Arrigοni;

Ένα άλλο ερώτημα που επίσης γεννάται είναι, το κατά πόσο θα μπορούσαμε να συντηρήσουμε και να αναδείξομε αυτό το μοναδικό μνημείο της Οθωμανικής περιόδου της πόλης μας, μέσα από κοινοτικά προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πώς θα μπορούσαμε τελικά να εκμεταλλευτούμε τουριστικά το μνημείο και να το καταστήσουμε πόλο έλξης κυρίως των γειτόνων μας Τούρκων τουριστών. Βλέπουμε ήδη ότι οι γείτονες προσπερνούν την πόλη μας και προτιμούν την Καβάλα την οποία επισκέπτονται κατά χιλιάδες. Είναι ένα στοίχημα που πρέπει να κερδίσει η Τοπική Αυτοδιοίκηση και όχι μόνο. Ο χρόνος θα δείξει…

Κώστας Μαυρομάτης – συλλέκτης