Του Ανδρέα Ματζάκου*
Ο πόλεμος στην Συρία ξεκίνησε τον Μάρτιο του 2011. Στον πόλεμο αυτό ενεπλάκησαν πολλοί δρώντες: Οι κυβερνητικές δυνάμεις με τον Ασαντ, οι αντιφρονούντες γνωστοί ως Free Syrian Army (FSA), το Ισλαμικό Κράτος (ΙΚ), η Ρωσία, οι ΗΠΑ, το Ιράν, οι Κούρδοι της Συρίας (YPG) σε συμμαχία με τις ΗΠΑ. Η Τουρκία ενεπλάκη στον πόλεμο τον Αύγουστο του 2016 με την επιχείρηση ‘’Ασπίδα του Ευφράτη’’, ενώ συνέχισε με μια δεύτερη επιχείρηση τον ‘’Κλάδο Ελαίας’’, τον Μάρτιο του 2018. Εκτοτε διατηρεί στρατιωτικές δυνάμεις στο έδαφος της Συρίας.
Το ερώτημα που τίθεται είναι, τι πέτυχε η Τουρκία με την εμπλοκή της σ’ αυτόν τον πόλεμο; Ήταν απαραίτητο να διακινδυνεύσει προσωπικό και υλικά σε μια τέτοια περιπέτεια;
Η θέση του άρθρου είναι ότι η Τουρκία ήταν καταδικασμένη να μπει σ’ αυτόν τον πόλεμο άπαξ και ξέσπασε. Μέχρι σήμερα, έχει πετύχει μερικώς μόνο τους σκοπούς που είχε θέσει προ της εμπλοκής της. Στην πρώτη παράγραφο, θα δούμε ποιος ήταν ο πολιτικός σκοπός του πολέμου για την Τουρκία, στη συνέχεια θα δούμε τον στρατιωτικό σκοπό, θα αναλυθεί γιατί επιθυμεί δημιουργία ζώνης ασφαλείας στα σύνορα με την Συρία και το άρθρο θα κλείσει με επίλογο.
ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΣΚΟΠΟΣ ΠΟΛΕΜΟΥ
Η Τουρκία είδε ότι οι Κούρδοι της Συρίας, εκμεταλλευόμενοι τον πόλεμο και έχοντας αφορμή την δεινή κατάσταση κάτω από την οποία ζούσε μεγάλο τμήμα του πληθυσμού τους επί Ασαντ, θα προσπαθούσαν να πετύχουν τουλάχιστον αυτονομία. Έτσι λοιπόν, μπαίνοντας στον πόλεμο, είχε θέσει δυο βασικούς στόχους:
– Να μην επιτρέψει την ίδρυση ανεξαρτήτου κουρδικού κράτους στα σύνορα της με την Συρία.
– Να δείξει στο διεθνές περιβάλλον ότι πρέπει να λογίζεται ως περιφερειακή δύναμη. Ένα κράτος για να θεωρείται ως περιφερειακή δύναμη, πρέπει να έχει δυνατότητα να διαμορφώνει την ατζέντα ασφαλείας της περιοχής του.
Οι πολιτικοί σκοποί που καθορίζονται από την πολιτική ηγεσία κάθε κράτους, μετατρέπονται σε στρατιωτικούς από την στρατιωτική ηγεσία. Ας δούμε λοιπόν, πως αυτοί οι πολιτικοί σκοποί, μεταφράστηκαν σε στρατιωτικούς.
ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΣ ΣΚΟΠΟΣ ΠΟΛΕΜΟΥ
Οι Κούρδοι της Συρίας, δημιούργησαν, εν μέσω του πολέμου, 3 καντόνια στα σύνορα με την Τουρκία, έχοντας αποκοπεί στην ουσία από την κεντρική κυβέρνηση της Συρίας. (Βλέπε Χάρτη 1- Κουρδικά Καντόνια). Από αριστερά προς τα δεξιά, το Αφρίν, το Κομπάνι και το Τζίσρε.
Με την πρώτη επιχείρηση η Τουρκία, κατέλαβε το έδαφος μεταξύ των καντονιών Αφρίν και Κομπάνι (Βλέπε Χάρτη 1), ώστε να απαγορεύσει την συνένωση των καντονιών. Με την επιχείρηση ‘’Κλάδος Ελαίας’’ τον Μάρτιο του 2018, κατέλαβε το αριστερό καντόνι, ώστε να μην επιτρέψει στους Κούρδους να κάνουν όνειρα για πρόσβαση στην θάλασσα, μειώνοντας έτσι την στρατηγική αξία της κουρδικής περιοχής.
Έχοντας λοιπόν χρησιμοποιήσει την στρατιωτική της ισχύ, η Τουρκία είναι παρούσα στα τεκταινόμενα στην Συρία. Έτσι, συμμετέχει μαζί με την Ρωσία και το Ιράν, στις συνομιλίες για την επίλυση της συριακής κρίσης που γίνονται ανά τακτά χρονικά διαστήματα στην Αστάνα του Καζκστάν, υλοποιώντας σε μεγάλο βαθμό τους πολιτικούς της στόχους. Όταν συνδιαμορφώνεις την τάξη στην περιοχή σου, σημαίνει ότι όλοι σε υπολογίζουν.
ΖΩΝΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ
Στο τέλος Δεκεμβρίου του περασμένου έτους, ο πρόεδρος Trump ανακοίνωσε νίκη επί του Ισλαμικού Κράτους (ΙΚ) και διέταξε την πλήρη αποχώρηση των 2.000 Αμερικανών στρατιωτικών από την Συρία, εντός των επομένων 60-100 ημερών. Η δήλωση αυτή χαροποίησε την Τουρκία η οποία νόμιζε ότι άνοιξε ο δρόμος για να επεκτείνει την επιρροή της και ανατολικώς του Ευφράτη ποταμού μέχρι τα σύνορα με το Ιράκ, με την δημιουργία ζώνης ασφαλείας στις περιοχές που ελέγχουν οι Αμερικανοί. Η ζώνη αυτή θα εκτείνονταν σε βάθος 30-40 Χλμ από τα σύνορα της με την Συρία και σε μήκος σχεδόν 800 Χλμ. (Βλέπε Χάρτη 2 – Πιθανή Ζώνη Ασφαλείας)
Όμως στο ενδεχόμενο αυτό, αντιδρούν για διαφορετικούς λόγους οι ΗΠΑ, η Ρωσία, το Ισραήλ και τα αραβικά κράτη της περιοχής με προεξάρχουσα την Σαουδική Αραβία.
Γιατί θέλει την ζώνη ασφαλείας η Τουρκία; Διότι σχεδιάζει να μεταφέρει εντός αυτής σουνίτες άραβες που κατέληξαν πρόσφυγες στο έδαφος της λόγω του πολέμου, η Τουρκία φιλοξενεί 3,5 εκατ πρόσφυγες, ώστε να αλλοιώσει την πληθυσμιακή σύνθεση των κουρδικών καντονιών και με αυτόν τον τρόπο, να καταπνίξει τα αιτήματα για αυτονομία της κουρδικής περιοχής.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Η Τουρκία με την εμπλοκή της στον πόλεμο της Συρίας, έχει πετύχει να έχει λόγο στους σχεδιασμούς Ρωσίας και ΗΠΑ, για την μεταπολεμική Συρία. Την ενδιαφέρει η διαμόρφωση του συντάγματος που θα περιγράφει την πολιτική υπόσταση της Συρίας όταν σιγήσουν τα όπλα και κυρίως, το καθεστώς και τα δικαιώματα που θα εξασφαλίσουν οι Κούρδοι. Για την Τουρκία είναι ζωτικό εθνικό συμφέρον να μην υπάρξει ανεξάρτητη κουρδική οντότητα στα σύνορα της με την Συρία, κατάσταση που αν συμβεί, θέτει τις βάσεις για ανάλογη εξέλιξη και στο εσωτερικό της. Και αφού αυτό το ενδεχόμενο δεν μπορούσε να το επιτύχει με διπλωματικά και πολιτικά μέσα, μπήκε στον πόλεμο. Μόνο που με την στρατιωτική ισχύ και μόνον, δεν μπορούν να λυθούν πολύπλοκα πολιτικά προβλήματα. Και εκεί ακριβώς ευρίσκεται η μερική επιτυχία της Τουρκίας.
* Ο Ανδρέας Ματζάκος είναι Απόστρατος Αξκος του ΣΞ και κατέχει MSc στις Διεθνείς Σχέσεις και Στρατηγικές Σπουδές. Είναι δόκιμος ερευνητής στον Τομέα Αμυντικών Θεμάτων του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων του Παντείου Πανεπιστημίου και μέλος του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών.
