Επαγγελματικός ο στολισμός των Επιταφίων στην εποχή μας – Οι μεγαλύτεροι αναπολούν πιο αυθεντικούς Επιτάφιους
Το έθιμο στολισμού του Επιταφίου σε άλλες εποχές
Μεγάλη κίνηση από χθες Μ. Πέμπτη και σήμερα Μ. Παρασκευή σημειώνεται στα Ανθοπωλεία της πόλης μας. Είναι οι μέρες στολισμού των Επιταφίων, οι μέρες των Νεκρών με τα νεκροταφεία να σφύζουν από …ζωή. Είθισται τα λουλούδια να είναι συνδεδεμένα και με την ζωή αλλά και τον θάνατο. Να ομορφαίνουν τις χαρές αλλά και να συνοδεύουν την θλίψη…
Επαγγελματικός ο στολισμός των Επιταφίων στην εποχή μας
Εδώ και αρκετά χρόνια τον στολισμό των περισσότερων Επιταφίων οι Ενορίες τον αναθέτουν σε ανθοπωλεία, μας αναφέρει ο πρόεδρος των Ανθοπωλών Ξάνθης κ. Κυριάκος Τζέκης. Αυτά επιμελούνται όλη τη διαδικασία καθώς και τα σχέδια και τα χρώματα και τα λουλούδια που θα βάλουν. Υπάρχουν βέβαια και κάποιοι ιερείς που κάνουν τις αισθητικές παρεμβάσεις τους. «Αυτό είναι καλό και το επιζητούμε ώστε να πετύχουμε τα καλύτερα αποτελέσματα» , σημειώνει ο κ. Τζέκης. Υπάρχουν όμως και ενορίες που απλά αγοράζουν τα λουλούδια από τα ανθοπωλεία και τον στολισμό τον επιμελούνται κυρίως ενορίτισσες ή σύλλογοι γυναικών.
Οι μεγαλύτεροι αναπολούν πιο αυθεντικούς Επιτάφιους
Έτσι στο βράδυ της Μ. Παρασκευής με την περιφορά του Επιταφίου κάθε χρόνο γίνεται ένας άτυπος διαγωνισμός για το ποια Ενορία έχει τον ωραιότερο. Κυρίως επικρατεί μια ομοιομορφία στα λουλούδια που είναι μεν καλαίσθητη αλλά είναι πολλοί αυτοί που την αποδοκιμάζουν και αναζητούν την πιο αυθεντική εκδοχή στολισμού και όχι τόσο στιλιζαρισμένη και συνήθως οι μεγαλύτεροι αναπολούν τους Επιτάφιους που θυμούνται όταν ήταν παιδιά!
Το έθιμο στολισμού του Επιταφίου σε άλλες εποχές
Το έθιμο του στολισμού του Επιταφίου γινόταν από τις νέες γυναίκες κυρίως, της κάθε ενορίας, που ξενυχτούσαν στολίζοντας τον ξυλόγλυπτο επιτάφιο με κάθε λογής μυρωδάτα και μη, ανοιξιάτικα λουλούδια. Συνήθως τα λουλούδια μαζεύονταν από το πρωί της Μεγάλης Πέμπτης από τους κήπους και τις αυλές των σπιτιών στα χωριά καθώς και αγριολούλουδα από τα χωράφια. Λουλούδια ταπεινά από τους κήπους και μοσκοβολητά. Πασχαλιές , σιμποχιές, κρινάκια, ζουμπουλάκια και τριαντάφυλλα του Χριστού… Οι νοικοκυρές τα πρόσφεραν απλόχερα για το Χριστό. Έτσι χρησιμοποιούσαν μια μεγάλη γκάμα λουλουδιών αφού την Άνοιξη στη χώρα μας όλη η φύση μοσχοβολάει. Πολλές φορές ο στολισμός του Επιταφίου κατέληγε σε πραγματικά έργα τέχνης με μοτίβα αγγέλων, σταυρών και γραμμάτων που σχεδιάζονταν πρώτα σε χαρτί. Πίσω από τα χρώματα των λουλουδιών κρύβονταν συμβολισμοί, έτσι το κόκκινο συμβολίζει το αίμα, το μωβ το πένθος και το λευκό την αγνότητα.
Τα λουλούδια του Επιτάφιου είχαν και άλλες χρήσεις
Τα λουλούδια που έπαιρναν οι πιστοί από τον Επιτάφιο θεωρούνταν ευλογημένα και τα τοποθετούσαν στο εικονοστάσι του σπιτιού. Οι γυναίκες έφτιαχναν με αυτά φυλαχτά για τους ναυτικούς και άλλοι τα χρησιμοποιούσαν σαν γιατρικό για τον πονοκέφαλο.
Αν οι ανάγκες ήταν διαφορετικές, είχαν και άλλη χρήση:
Τα κορίτσια της Σκοπέλου τα έβαζαν κάτω από το μαξιλάρι τους για να δουν ποιον θα παντρευτούν, ενώ στην Κρήτη τα χρησιμοποιούσαν για το έθιμο της ανανέωσης της ζύμης του ψωμιού. Σύμφωνα με την παράδοση, υπήρχε η αντίληψη ότι το ψωμί χάνει τη δύναμή του και χρειάζεται ανανέωση, άρα η νέα ζύμη έπρεπε να ευλογηθεί. Έτσι τη Μεγάλη Παρασκευή, όταν ο παπάς διάβαζε το πρώτο Ευαγγέλιο, θεωρείται ότι «καινουργιώνεται το προζύμι». Αν μάλιστα τοποθετούνταν και ένα λουλούδι του Επιταφίου μέσα του, τόσο το καλύτερο. Το έθιμο μπορεί να τηρείται ακόμα σε μερικές περιοχές της Κρήτης αλλά ακόμα και σε παραδοσιακούς Κρητικούς φούρνους στην υπόλοιπη Ελλάδα.
Εικόνες, θύμησες και μυρωδιές από Πάσχα!
Πάσχα στο χωριό! Νωπές οι θύμισες από τη μοσκοβολιά της πασχαλιάς και του φρέσκου ασβέστη. Κάτασπρες οι αυλές, τα πλακόστρωτα και η εκκλησιά. Το απομεσήμερο χτυπούσε η καμπάνα προσκαλώντας τους πιστούς στην εκκλησιά. Όλη την Μεγάλη Εβδομάδα και μέχρι την Μ. Παρασκευή οι πετρόκτιστοι κυκλικοί φούρνοι στις αυλές είχαν την τιμητική τους. Πολύβουο μελίσσι οι νοικοκυρές που ανά γειτονιές φούρνιζαν και ξεφούρνιζαν τα τσουρέκια. Τα ζύμωναν σε σκάφες πολλές γειτόνισσες μαζί! Διάχυτη η μυρουδιά του τσουρεκιού παντού όμως κανείς δεν δοκίμαζε γιατί όλοι νήστευαν…
Με το κόκκινο αυγό…σταύρωνε το μέτωπο και τα μάγουλα των παιδιών…
Μ. Πέμπτη βάφονταν τ’ αυγά από νωρίς το πρωί. Η νοικοκυρά έπαιρνε ένα κόκκινο αβγό και μ’ αυτό σταύρωνε το μέτωπο και τα μάγουλα των παιδιών…Για καλή υγεία! Έβαζε ένα αβγό στο εικονοστάσι και μετά κρεμούσε στην αυλή το κόκκινο πανί που βάφτηκε από τη βαφή των αυγών και συμβόλιζε το αίμα του Χριστού.
Η τσουρέκα της νονάς…
Το απόγευμα μικρά παιδιά έτρεχαν στις γειτονιές και έφερναν σε κάθε σπίτι τη λαμπάδα της νονάς: Ένα λευκό κερί για τ’ αγόρια, μια λουλουδιασμένη λαμπάδα με κόκκινες και ροζ κορδέλες για τα κορίτσια. Μαζί ένα καλαθάκι με κόκκινα αυγά και που και που κανένα δωράκι για τα δεξίμια! Οι νοικοκυρές έβαζαν στο καλάθι με την «τσουρέκα της νονάς» και κόκκινα αυγά.
Επιτάφιος με πασχαλιές…
Το βράδυ ο στολισμός του Eπιτάφιου. Μικρά κορίτσια από νωρίς έτρεχαν στις γειτονιές και μάζευαν λουλούδια. Λουδούδια ταπεινά από τους κήπους και μοσκοβολητά. Πασχαλιές , σιμποχιές , κρινάκια, ζουμπουλάκια και τριαντάφυλλα του Χριστού… Όλο το βράδυ τα κορίτσια στόλιζαν και ξενυχτούσαν τον Επιτάφιο. Ξενυχτούσαν το Χριστό και έψαλλαν τα εγκώμια. «Ζωή εν Τάφω», «Άξιον εστί», «Αι γενεαί πάσαι». Γοερός ο θρήνος της Παναγιάς: «Ω γλυκύ μου έαρ»…που έψαλλαν βουρκωμένες οι γυναίκες…
Ημέρα των νεκρών
Τη Μ. Παρασκευή ο πένθιμος ήχος της καμπάνας διαπερνούσε τις ψυχές. Ημέρα του μεγάλου Πένθους , ημέρα των ψυχών. Ήταν η μέρα που ξαναζωντάνευε το Νεκροταφείο και γινόταν ένας τόπος συνάντησης ζωντανών. Ήταν η μέρα που η εκκλησία ήταν ανοιχτή όλη μέρα και όλοι περνούσαν απ’ εκεί να προσκυνήσουν τον Επιτάφιο που δέσποζε ολάνθιστος στην μέση της εκκλησιάς. Μικροί και μεγάλοι μετά το προσκύνημα περνούσαν τρεις φορές σταυρωτά από κάτω…για καλή υγεία! Το βράδυ η περιφορά του Επιταφίου σ’ όλο το χωριό. Μπροστά ο επιτάφιος πλάι ο παπάς και πίσω όλο το χωριό με αναμμένα κεριά. Μια απόκοσμη πένθιμη πομπή που διάβαινε τα στενά δρομάκια…Η μυρωδιά απ’ το θυμίαμα έσμιγε με το αγιόκλημα, την πασχαλιά και τον φρέσκο ασβέστη …
Μοσκοβολούσε ο τόπος δυόσμο…
Το Μεγάλο Σάββατο από το πρωί οι νοικοκυρές ετοίμαζαν την μαγειρίτσα για το πασχαλινό τραπέζι που θα στρώνονταν μετά το «Χριστός Ανέστη». Μοσκοβολούσε ο τόπος δυόσμο…Τα παιδιά έτρεχαν στις γειτονιές και τα κορίτσια ετοίμαζαν τα λαμπριάτικα που θα φορούσαν το βράδυ όταν μαζί με την οικογένειά τους κρατώντας τη λαμπάδα της νονάς θα πήγαιναν στην εκκλησιά. Εικόνες, θύμησες μυρωδιές από Πάσχα! Πάσχα αλλοτινό, στο χωριό…Πάσχα των παιδικών μας χρόνων!
Μαριάννα Ξανθοπούλου
Mxanthopoulou@empros.gr
