Όρους και αυστηρές προϋποθέσεις στην πολιτική επικοινωνία είτε μέσω κλήσεων είτε με ηλεκτρονικό τρόπο, θέτει το νέο πλαίσιο για την προστασία των προσωπικών δεδομένων
Κατευθυντήριες οδηγίες προς κόμματα και υποψήφιους εξέδωσε η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, με το βλέμμα στο σεβασμό της ιδιωτικότητας ενόψει της προεκλογικής περιόδου
Μία ακόμη παράμετρο ουσιαστική και εξαιρετικά σημαντική, πρέπει να λάβουν υπόψη τους κόμματα και υποψήφιοι για τις επερχόμενες αυτοδιοικητικές και ευρωπαϊκές εκλογές, η οποία αναπόφευκτα και –ενδεχομένως- καταλυτικά επηρεάζει όλο το πλαίσιο της προεκλογικής επικοινωνίας υποψήφιων κομμάτων, συνδυασμών και προσώπων. Ο νέος Γενικός Κανονισμός για την Προστασία των Προσωπικών Δεδομένων, που έγινε ευρέως γνωστός ως GDPR και μετρά ήδη 10 μήνες εφαρμογής σε όλες της χώρες της ΕΕ, και αγγίζει όλο το φάσμα της δραστηριότητας δημόσιων και ιδιωτικών φορέων ως προς την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, πρέπει υποχρεωτικά να εφαρμοστεί και στο πλαίσιο της πολιτικής επικοινωνίας. Μάλιστα, λόγω της αυξημένης βαρύτητας που δίνεται από την πλευρά της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην ανάληψη πρωτοβουλιών για την προστασία της ιδιωτικότητας (με κορυφαία την εφαρμογή του Γενικού Κανονισμού) το βλέμμα των αρμόδιων ευρωπαϊκών και εθνικών οργάνων είναι στραμμένο στον τρόπο που υποψήφιοι και κόμματα θα διαχειριστούν την επικοινωνία τους με τους ψηφοφόρους, ώστε στο διάστημα της προεκλογικής περιόδου (και όχι μόνο, βέβαια), η επαφή με τους εκλογείς να διεξάγεται με τρόπο που δε θα θίγει την προστασία των προσωπικών τους δεδομένων. Για το λόγο αυτό, τόσο το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για την Προστασία Δεδομένων, όσο και η Ελληνική Ανεξάρτητη Αρχή για την Προστασία Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα προχώρησαν στην έκδοση κατευθύνσεων και οδηγιών για τον τρόπο διαχείρισης, αφενός της πολιτικής επικοινωνίας μέσω τηλεφωνικών κλήσεων με ανθρώπινη παρέμβαση και αφετέρου της Πολιτικής επικοινωνίας μέσω ηλεκτρονικών μέσων χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση, ενώ υπό το βάρος των αποκαλύψεων της Cambridge Analytica, δίνονται αυστηρές οδηγίες και για την κατάρτιση προφίλ με σκοπό τις στοχευμένες ενέργειες επικοινωνίας.
ΑΠΔΠΧ: Θεμιτή αλλά υπό όρους η πολιτική επικοινωνία
Πιο απλά, κόμματα, συνδυασμοί και υποψήφιοι καλούνται να σεβαστούν τις βασικές αρχές της νόμιμης επεξεργασίες, είτε όταν προβαίνουν σε τηλεφωνικές επαφές με εν δυνάμει ψηφοφόρους, είτε στις περιπτώσεις που επιλέγουν να απευθυνθούν σε αυτούς με ηλεκτρονικά μέσα, όπως sms, mms, e-mail, και ηλεκτρονικά μηνύματα που αποστέλλονται μέσω εφαρμογών ανταλλαγής μηνυμάτων υπηρεσιών «της κοινωνίας των πληροφοριών» π.χ Viber, Whatsapp,Skype, Facebook Messenger, FaceΤime, κτλ.
Όπως εξηγεί η ΑΠΔΠΧ, η πολιτική επικοινωνία είναι μια θεμιτή δραστηριότητα για τη λειτουργία των πολιτικών κομμάτων και της δημοκρατίας και επιτρέπεται υπό προϋποθέσεις. Η τήρηση των προϋποθέσεων που περιλαμβάνονται στις εκδοθείσες κατευθυντήριες οδηγίες έχει ως στόχο τη διατήρηση της ισορροπίας ανάμεσα στο έννομο συμφέρον των πολιτικών κομμάτων και στο δικαίωμα στην προστασία των προσωπικών δεδομένων. Βέβαια, οι προϋποθέσεις διαφέρουν ανάλογα με το μέσο, ηλεκτρονικό ή μη ηλεκτρονικό (παραδοσιακό ταχυδρομείο), που επιλέγεται για την πραγματοποίηση της πολιτικής επικοινωνίας.
Πότε επιτρέπεται στους υποψήφιους η τηλεφωνική επικοινωνία με τους ψηφοφόρους
Κάνοντας μία πολύ συνοπτική παρουσίαση των βασικών προϋποθέσεων νόμιμης επεξεργασίας, δηλαδή σύννομης πολιτικής επικοινωνίας, σύμφωνα με τις οδηγίες της ΑΠΔΠΧ, στις περίπτωση των τηλεφωνικών κλήσεων πολιτικού περιεχομένου με ανθρώπινη παρέμβαση που πραγματοποιούνται μέσω δημοσίων δικτύων επικοινωνιών επιτρέπονται και χωρίς συγκατάθεση του υποκειμένου, εκτός αν ο καλούμενος έχει προηγουμένως δηλώσει ότι δεν επιθυμεί να δέχεται τέτοιες κλήσεις (σύστημα «opt-out»), σύμφωνα με το άρθρο 11 παρ. 2 του ν. 3471/2006, εφόσον όμως ο αποδέκτης της κλήσης ενημερώνεται πάντα για την ταυτότητα του υπεύθυνου επεξεργασίας (ή του εκτελούντα, αν υπάρχει).
Αυστηρές προϋποθέσεις στην επικοινωνία με sms, mms, e-mail και εφαρμογές ανταλλαγής μηνυμάτων
Πιο περίπλοκη είναι η κατάσταση, στην περίπτωση της επικοινωνίας με ηλεκτρονικά μέσα χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση, όπου η προηγούμενη συγκατάθεση του υποκειμένου είναι απαραίτητη. Όπως επισημαίνεται, η λήψη της συγκατάθεσης είναι απαραίτητη ακόμα και όταν ο υπεύθυνος επεξεργασίας έχει στη διάθεσή του τα ηλεκτρονικά στοιχεία επικοινωνίας από νόμιμες πηγές, όπως για παράδειγμα τους τηλεφωνικούς αριθμούς από τον τηλεφωνικό κατάλογο. Παρέκκλιση επιτρέπεται μόνο κάτω από σαφείς και αυστηρές προϋποθέσεις, αλλά σε κάθε περίπτωση η λήψη της συγκατάθεσης πρέπει να αποδεικνύεται, ενώ η δυνατότητα ανάκλησής της πρέπει να είναι εύκολη και ρητά προβλεπόμενη σε κάθε επικοινωνία.
Μπορούν οι υποψήφιοι να χρησιμοποιήσουν λίστες από τα κόμματα;
Σαφή αναφορά κάνει η ΑΠΔΠΧ στην επικοινωνία του πολιτικού κόμματος με τα μέλη του ή με τους «φίλους» που έχουν δικαιώματα μέλους, όπου αναφέρει ότι, σύμφωνα με τις διατάξεις του καταστατικού του κόμματος, η συγκατάθεση προκύπτει από τη γενική συγκατάθεση του μέλους να συμμετέχει στο πολιτικό κόμμα.
Ωστόσο, στην περίπτωση χορήγησης λίστας στους υποψήφιους, συνδυασμούς ή πρόσωπα, η κατάσταση είναι πιο θολή, αφού αφενός πρέπει να μελετηθεί το καταστατικό του κόμματος ως προς τις διαβιβάσεις και αφετέρου δεν διευκρινίζεται επαρκώς αν η διαβίβαση περιλαμβάνει μόνο τις περιπτώσεις που έχει δοθεί επίσημο χρίσμα από το κόμμα. Και σε περίπτωση χορήγησης λίστας μελών υπόλογοι θα είναι τόσο το ίδιο το κόμμα, όσο και ο κατά περίπτωση υποψήφιος.
Τι σημαίνουν όλα αυτά;
Οι όροι αυτοί για την πολιτική επικοινωνία τίθενται σε αυτές τις εκλογές με μεγαλύτερη αυστηρότητα. «Η συμμόρφωση με τους κανόνες προστασίας των δεδομένων, στο πλαίσιο των εκλογικών δραστηριοτήτων και των πολιτικών εκστρατειών μεταξύ άλλων, είναι ουσιαστικής σημασίας για την προστασία της δημοκρατίας. Αποτελεί επίσης ένα μέσο για τη διατήρηση της εμπιστοσύνης των πολιτών και της ακεραιότητας των εκλογών. Ενόψει των προσεχών εκλογών, οι Αρχές προστασίας δεδομένων δεσμεύονται να παρακολουθούν και, εάν είναι απαραίτητο, να επιβάλλουν την εφαρμογή των αρχών της προστασίας δεδομένων στο πλαίσιο των εκλογών και των πολιτικών εκστρατειών, όπως τη διαφάνεια, τον περιορισμό του σκοπού, την αναλογικότητα και την ασφάλεια, καθώς και την άσκηση των δικαιωμάτων των υποκειμένων των δεδομένων», αναφέρει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο προστασίας προσωπικών δεδομένων, κάνοντας σαφές ότι δε θα δείξει ανοχή σε ηχηρές παρεκκλίσεις.
Κόμματα, συνδυασμοί και υποψήφιοι, πρέπει να λάβουν σοβαρά υπόψη τον τρόπο που θα διαχειριστούν την πολιτική επικοινωνία, καθώς η φύση των εκλογών ευνοεί τις κακόβουλες ενέργειες (πχ καταγγελία στην ΑΠΔΠΧ) και την εκμετάλλευση ευκαιριών να πληγεί ο αντίπαλος. Επομένως, το κύριο διακύβευμα δεν είναι ο φόβος της επιβολής προστίμου ή άλλης κύρωσης από την ΑΠΔΠΧ, αλλά κυρίως το πλήγμα στη φήμη και το κύρος στην περίπτωση που προεκλογικά η αρμόδια εποπτική αρχή κληθεί να διερευνήσει περιπτώσεις παραβιάσεων στην προστασία των προσωπικών δεδομένων.
Ελένη Διαφωνίδου
ediafonidou@empros.gr
