Ιδιαίτερα εκτιμώ τον αρχαιολόγο Διαμαντή Τριαντάφυλλο για το ήθος, το μεράκι και την εργατικότητά του. Εδώ και πολλές δεκαετίες αλώνισε τη Θράκη και οι καρποί των ερευνών του αποτυπώνονται στο υψηλό επίπεδο των αρχαιολογικών και ως εκ τούτου ιστορικών επιδόσεων της περιοχής μας. Και μετά τη συνταξιοδότησή του, όμως, η προσφορά του είναι αμείωτη και – θα τολμούσα να πω – μεγαλύτερη από πριν. Ο επιστήμονας, όταν έχει αποδεχτεί το ρόλο του «δασκάλου» στην κοινωνία στην οποία ζει – του πνευματικού ανθρώπου – δεν καταθέτει τα όπλα. Δεν αποσβήνεται η πείρα και η όρεξη για δουλειά – προσφορά στην κοινωνία.
Αυτά τα εισαγωγικά σχόλια τα θεώρησα απαραίτητα, για να παρουσιάσω ένα εξαιρετικό βιβλίο, που είχα τη χαρά και τιμή να μου χαρίσει ο Διαμαντής Τριαντάφυλλος, με τίτλο «Επιγράμματα», Κομοτηνή 2019, σελ. 73.
Στο παρελθόν, συγκεκριμένα το 2016, σε μια εκδήλωση τιμής στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αβδήρων για τον φίλο Στέφανο Ιωαννίδη, όπου μιλήσαμε ο Διαμαντής και εγώ, στην ομιλία του περιέλαβε και διάβασε κλείνοντας ένα επίγραμμα γραμμένο στα αρχαία ελληνικά με τίτλο: Στεφάνω Ιωαννίδη – Μνείας Χάριν.
Η έκδοση περιλαμβάνει επιγράμματα στα αρχαία ελληνικά και νεοελληνικές μεταφράσεις. Πρόκειται για 19 επιγράμματα, στο δεύτερο μέρος του βιβλίου υπάρχουν 7 αρχαία επιγράμματα και οι μεταφράσεις τους επίσης. Όλα τα κείμενα έχουν στενή σχέση με τη Θράκη και τους ανθρώπους της.
Τα επιγράμματα του Διαμαντή Τριαντάφυλλου είναι πεζά – θα έλεγα πεζοτράγουδα, οι λέξεις είναι ποιητικές από όλο το φάσμα της αρχαιοελληνικής παράδοσης, ενώ οι νεοελληνικές μεταφράσεις διακρίνονται για ζωντανή δημοτική γλώσσα.
Θα αναφέρω αποσπάσματα στα αρχαία και νέα στο μονοτονικό και τα αρχαία κείμενα, παρόλο που στην έκδοση ο αναγνώστης / η αναγνώστρια θα χάρει (αν τα αποθύμησε) πολυτονικά και πνευματοφόρα κείμενα.
Από το επίγραμμα του Στέφανου Ιωαννίδη:
– «στεφανώσαι Στέφανον δρυός στεφάνω, ευεργετήσαντα φιλολόγοις γράμμασιν Ξανθείους τε, ετέρους τε Θρήικας» [= για να στεφανώσετε τον Στέφανο με δρύινο στεφάνι, γιατί ευεργέτησε με έργα λογοτεχνικά τους Ξανθιώτες και τους άλλους τους Θρακιώτες].
– «Δαμασίππη η καλλίπυγος, ουκέτι εν ακμή ούσα, την από της ήβης ουκ απέθηκε χάριν […] Η μελανθής γυνή αναζητεί νυν ηιθέους, ίνα αυτούς εν λέκτροις ιμερόεσσι δαμάση. Ο γέρων φίλος εν αδυναμία ων, αναμιμνήσκεται παλαιάς συμμείξεις και ζηλοτυπεί. Άλλοι γαρ αμέλγουσι νυν ηδύ νέκταρ εκ μελικήρου Δαμασίππης» [= Η Δαμασίππη με τους ωραίους γλουτούς δεν είναι πια νέα, διατηρεί όμως τη χάρη της νεότητας […] Η μελαχρινή γυναίκα αναζητεί τώρα νεαρούς άνδρες για να τους δαμάσει στο ποθητό κρεβάτι της. Ο γέρος εραστής, αδύναμος, θυμάται τα παλιά ζευγαρώματα και ζηλεύει, γιατί άλλοι αρμέγουν τώρα το νέκταρ το γλυκό απ’ την κηρήθρα της Δαμασίππης].
Από τα θαυμάσια επιγράμματα του Διαμαντή Τριαντάφυλλου, ξεχωρίζω αυτό που αφιερώνεται στον εκ Χηλής του Ευξείνου Πόντου Γεώργιο Μπακαλάκη (1908 – 1991) που τόσα πρόσφερε στην αρχαιολογία, και δη της Θράκης. Τον παρακολουθούσα στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο με πολλή προσοχή (παρόλο δεν ήμουν του Αρχαιολογικού αλλά του Φιλοσοφικού τμήματος), έχουμε και ένα άρθρο του στα «Θρακικά Χρονικά».
Το επίγραμμα για τον Μπακαλάκη κλείνει ως εξής:
«φερτέρου πάντων αρχαιολόγων σοφίη, γνώσει, ευβουλία, αγαθοσύνη, αριστείη, ευκλείη τε, ός ήδη αθάνατον τάξιν έχει μακάρων» [= διακρίθηκε μεταξύ των αρχαιολόγων για τη σοφία, τη γνώση, τη σύνεση, την καλοσύνη, την αριστεία και το κύρος και ο οποίος βρίσκεται πια στη χώρα των μακάρων».
Είναι πολύ δύσκολο σε ένα μικρό κείμενο, εισαγωγικό, να καλύψω τον πλούτο, την ευαισθησία και τη χάρη του λόγου του Διαμαντή Τριαντάφυλλου. Μάλιστα, μου άρεσε πολύ το λεπτό χιούμορ του, που μου θύμισε τα κείμενα – ποιητικά κυρίως – των ύστερων κλασικών και ελληνιστικών χρόνων.
Θα πρότεινα μάλιστα στην Ντίνα Καλλιντζή, να οργανωθεί μια παρουσίαση των «Επιγραμμάτων». Είμαι ιδιαίτερα πρόθυμος να συνδράμω.
Παραθέτω ένα μικρό βιογραφικό σημείωμα του Διαμαντή Τριαντάφυλλου.
Γεννήθηκε το 1942 στις Λεύκες Πάρου. Σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία τη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έφτασε στη Θράκη το 1965 ως έφεδρος αξιωματικός, για να υπηρετήσει στον Έβρο. Σε νεαρή ακόμα ηλικία γνωρίζοντας την ιστορία της Θράκης, θα επιλέξει να την κάνει πατρίδα του. Θα προσληφθεί ως καθηγητής μέσης εκπαίδευσης τα πρώτα χρόνια και πολύ γρήγορα θα γίνει αρχαιολόγος, κάνοντας το επάγγελμα που τελικά του ταιριάζει και του αρέσει. Μεταπτυχιακές σπουδές και σχετικά σεμινάρια παρακολούθησε στο Παρίσι, όπου πήρε το δίπλωμα Diplome d’ Etudes Approfondies (D.E.A).
Θα διατελέσει προϊστάμενος Εφορίας Αρχαιοτήτων στην Ξάνθη. Έχει ανασκάψει ταφικούς τύμβους, οικισμούς, φρούρια και έχει εντοπίσει πληθώρα αρχαιολογικών θέσεων. Χάρη σε αυτόν ανακαλύφθηκαν και αναδείχθηκαν τα φρούρια της ορεινής Ροδόπης. Ασχολήθηκε με την προστασία και την ανάδειξη του σημαντικής σημασίας Μακεδονικού Τάφου Σταυρούπολης και την επανέκθεση στο Μουσείο των Αβδήρων, όπως και στο Βυζαντινό Τείχος της Κομοτηνής. Η σημαντικότερη ανακάλυψη της καριέρας του ο εντυπωσιακός ταφικός τύμβος της Μικρής Δοξιπάρας Ζώνης στον Έβρο, προκάλεσε παγκόσμιο ενδιαφέρον. Το 2015 έγινε η αναγόρευση του Διαμαντή Τριαντάφυλλου επίτιμου έφορου αρχαιοτήτων σε επίτιμο διδάκτορα του τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας της Σχολής Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών. Το 2017 στο Δημαρχείο Πάρου στην πατρίδα του ο Διαμαντής Τριαντάφυλλος, τέκνο της Πάρου με καταγωγή από τις Λεύκες, ανακηρύχθηκε σε επίτιμο δημότη του νησιού.
Είναι μέλος εθνικών και διεθνών οργάνων και οργανώσεων.
Θανάσης Μουσόπουλος
Φιλόλογος-συγγραφέας-ποιητής
