«Η πολεοδομική ιστορία των Αβδήρων» είναι το θέμα που επελέγη από τους διοργανωτές του συνεδρίου ως κορυφαίο των ανακοινώσεων
Εισηγήτρια η Αρχαιολόγος Προϊσταμένη της ΕΦΑ Ξάνθης Κ. Καλλιντζή μίλησε για την ιστορική πορεία των Αβδήρων
Τα αρχαία Άβδηρα έχουν την τιμητική τους στο φετινό συνέδριο των Αρχαιολόγων που διεξάγεται στην Θεσσαλονίκη στην Φιλοσοφική Σχολή του ΑΠΘ. Ειδικότερα, «Η πολεοδομική ιστορία των Αβδήρων»- ανακοίνωση σειράς μελετών και συμπερασμάτων που αντλούνται με βάση τις ανασκαφικές έρευνες 70 και πλέον ετών στην περιοχή είναι το θέμα που επελέγη από τους διοργανωτές του συνεδρίου ως κορυφαίο των ανακοινώσεων και κοσμεί την αφίσα του θεματικά διαφοροποιημένου από φέτος συνεδρίου των αρχαιολόγων!
Η ιστορική πορεία των Αβδήρων
Η αρχαιολόγος Κωνσταντίνα Καλλιντζή, προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ξάνθης και εισηγήτρια του θέματος στη πρωινή -πρώτη συνεδρία της 32ης Επιστημονικής Συνάντησης ανέφερε μεταξύ άλλων: «Η πολεοδομική εξέλιξη των Αβδήρων στον χώρο και στον χρόνο σχετίζεται με τις ιστορικές τύχες και την πολιτική υπόσταση της πόλης, αλλά και με γεωμορφολογικούς παράγοντες που μετέβαλλαν κατά περιόδους τις διαθέσιμες ή κατάλληλες για ανάπτυξη του αστικού ιστού περιοχές. Από την ίδρυση της αποικίας στα μέσα του 7ου αι. π.Χ., μέχρι τον μετασχηματισμό της πόλης στο βυζαντινό πολίχνιον με το όνομα Πολύστυλον, ο δομημένος ιστός μεταβλήθηκε, επεκτάθηκε, συρρικνώθηκε, μετατοπίστηκε, άλλαξε χρήση. Οι συνεχείς μεταφορές της πόλης στην ενδοχώρα λόγω των προβλημάτων που δημιουργούσαν και στο λιμάνι οι επιχωματώσεις του ποταμού είναι και η αιτία για την δημιουργία -ανά τους αιώνες λειτουργίας της πόλης- πέντε τουλάχιστον λιμενικών κατασκευών (οι τρεις σύμφωνα με τους ερευνητές -αρχαιολόγους είναι επιχωματωμένες (Σήμερα λειτουργούν ως καλλιεργήσιμοι αγροί) και οι δυο βρίσκονται στη θάλασσα (η μία μάλιστα είναι και σήμερα ορατή). Στην ανακοίνωση αυτή θα επιχειρήσουμε να συνθέσουμε τα διαθέσιμα στοιχεία, αλλά και να καταθέσουμε τον γενικότερο προβληματισμό μας».
Η ελονοσία «θέριζε» στην αρχαία εποχή
Η πορεία της αποικίας ήταν φθίνουσα όχι μόνο λόγω των συγκρούσεων με τους Θράκες, τους παλαιότερους κατοίκους της περιοχής, αλλά, κυρίως, λόγω των κακών κλιματολογικών συνθηκών. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι περισσότεροι τάφοι αυτής της περιόδου ανήκουν σε βρέφη, γεγονός που οδήγησε τους αρχαιολόγους στο συμπέρασμα ότι οι πρώτοι άποικοι κινδύνευσαν σοβαρά από την ελονοσία. Η θάλασσα ήταν η αιτία της παρακμής των Αβδήρων όταν οι πλημμύρες του Νέστου ελοποίησαν την περιοχή της νότιας πόλης μεταβάλλοντας τις συνθήκες διαβίωσης, ενώ παράλληλα η Ρώμη άρχισε να ευνοεί τις χερσαίες συγκοινωνίες. Η θάλασσα ήταν όμως και η αιτία της επιβίωσης των Αβδήρων, καθώς στα μεταχριστιανικά χρόνια η παρουσία του λιμανιού συνετέλεσε στο να διατηρηθεί επί μια χιλιετία ο μικρός οικισμός που διαδέχθηκε την πόλη .Τα λιμάνια -κατασκευασμένα με ολοένα και πιο εξειδικευμένη τεχνογνωσία- συγκαταλέγονται στα αρτιότερα τεχνικά έργα της αρχαιότητας».
Ερωτηθείσα από το ΑΠΕ-ΜΠΕ για τον «Αβδηριτισμό» η κα Καλλιντζή τόνισε: « «Όσον αφορά τον Αβδηριτισμό, είναι μεγάλο κεφάλαιο που δεν εξαντλείται! Άποψή μου είναι ότι τα έλη ευθύνονταν για την κακή κατάσταση της υγείας του πληθυσμού”. παρόλο που κατά την αρχαιότητα υπήρξαν περιβόητα για τη μωρία και την υποχονδρία των κατοίκων τους (το λεγόμενο αβδηριτισμό) – που αποδόθηκαν κατά καιρούς στις κακές συνθήκες υγιεινής αλλά κυρίως στις κλιματολογικές συνθήκες της περιοχής, που οδήγησαν στην αύξηση της νοσηρότητας.
Η συστηματική ανασκαφική έρευνά της ξεκίνησε το 1950 από το Δημήτριο Λαζαρίδη
Όπως ανέφερε στην εισήγησή της η κα Καλιντζή: «Οι γνώσεις μας για την ιστορική φυσιογνωμία της πόλης των αρχαίων Αβδήρων προέρχονται από τις αρχαίες ιστορικές πηγές και από την αρχαιολογική έρευνα. Αρχαίοι συγγραφείς, όπως ο Πίνδαρος, ο Ηρόδοτος, ο Θουκυδίδης, ο Διόδωρος Σικελιώτης, ο Ιπποκράτης, ο Ξενοφών, ο Πλίνιος μας έχουν δώσει αρκετά στοιχεία για να αναπαραστήσουμε την ιστορική εξέλιξη της πόλης και τον τρόπο ζωής των αρχαίων Αβδηριτών. Στη νεότερη εποχή η αρχαία πόλη ταυτίσθηκε από τον Αυστριακό αρχαιολόγο Regel το 1887. Η συστηματική ανασκαφική έρευνά της ξεκίνησε το 1950 από το Δημήτριο Λαζαρίδη και συνεχίζεται μέχρι σήμερα από τη ΙΘ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων. Παράλληλα, στο χώρο πραγματοποιούνται εργασίες υποδομής, ανάπλασης, διαμόρφωσης και ανάδειξης, καθώς και ολοκληρωμένο πρόγραμμα συντήρησης, στερέωσης και αποκατάστασης των αρχαίων κτισμάτων.
Μαριάννα Ξανθοπούλου
mxanthopoulou@empros.gr
