Τι θυμούνται οι παλαιοί Ξανθιώτες που έζησαν το θεσμό στην γέννησή του – Τι γράφει ο Τύπος της εποχής
«Η ομάς» του Στέργιου Στάθη – Πως η αντίδραση του μακαριστού μητροπολίτη Αντώνιου γέννησε τις «Αποκρηάτικες Λαογραφικές Εορτές» – Όλη η πόλη παραληρούσε από κέφι και ενθουσιασμό για τις γιορτές – «Χρυσές» δουλειές στην αγορά
Α π ο κ ρ η έ ς – «Απουκριές» – « Γλεντούσαν τα παληά τα χρόνια και ντυνότανε καρναβάλια όλες τις μέρες της Απόκρηας. Τόπος, για τέτοιες συγκεντρώσεις ήταν η τωρινή οδός Ορφέως, που τότε λεγότανε «στου Μόνου το καφενείο», αναφέρει η Ξανθιώτισα συγγραφέας Κατίνα Βέικου Σεραμέτη στο βιβλίο της «Μικρές ιστορίες της Ξάνθης – Λαογραφικά στοιχεία Ξάνθης» και αυτό βεβαιώνουν με διηγήσεις τους παλαιοί Ξανθιώτες που πρόλαβαν να γνωρίσουν το θεσμό από τα πρώτα του βήματα.
Όταν οι παρέες γράφουν ιστορία…
Σύμφωνα λοιπόν μ’ αυτές πριν το 1966 το καρναβάλι στην Ξάνθη ήταν στα χέρια της …παρέας. Υπήρχε η παρέα που συγκεντρώνονταν στην οδό Αν. Θράκης και η παρέα της Κυψέλης που ονομάζονταν και Κρύο Νερό. «Χθές – τελευταίαν Κυριακήν των Απόκρεω, είχαμε ζωηροτάτην και την μεγάλην ετήσιαν μάχην του χαρτοπόλεμου, η οποία από πρόπερισυ …διεξάγεται εις την λεωφόρον Ανατολικής Θράκης. Το τι έγινε δεν περιγράφεται!!’. (Ο.π., αρ. φ. 1239,2/3/1928, σ.3).», διαβάζουμε στον Τύπο της εποχής. Τις μέρες της Αποκριάς ντύνονταν καρναβάλια με στολές αυτοσχέδιες που είτε έραβαν είτε φορούσαν παλιές παραδοσιακές και πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι. Τα πειράγματα, τα γέλια, οι χοροί και τα τραγούδια ήταν το διονυσιακό στοιχείο των δρώμενων που στην βάση του είχε την διάθεση για ένα ξεφάντωμα με ελευθεριότητα που γίνεται εφικτό με την ασφάλεια της μάσκας όπως απαιτεί το καρναβάλι. «Οι δρόμοι γεμάτοι από τα παρδαλότερα κουρέλια, περιφερόμενα ζωηρώς και θορυβωδέστατα….αληθινό πανδαιμόνιον, ανακατάπαυστον δε καθ’ όλον το εικοσιτετράωρον!».
Η ομάς του Στέργιου Στάθη – Πως η αντίδραση του μακαριστού μητροπολίτη Αντώνιου γέννησε τις «Αποκρηάτικες Λαογραφικές Εορτές»
Η πρώτη απόπειρα να οργανωθεί κάτι πιο στέρεο και μαζικό ήταν το 1966. Η ιδέα ανήκει στο γιατρό Στέργιο Στάθη που οργανώνει μια Επιτροπή με την επωνυμία Τοπική Επιτροπή Τουρισμού. Σ’ αυτή συμμετέχουν οι γνωστοί Ξανθιώτες της εποχής Ασημομύτης που θεωρείται ο ιθύνων νους και ο Βασίλης Παρασχίδης. Επιχειρούν λοιπόν να οργανώσουν το πρώτο Καρναβάλι όμως βρίσκουν σθεναρή αντίδραση από τον μακαριστό Μητροπολίτη Αντώνιο ο οποίος προβάλλει θρησκευτικούς λόγους περί ειδωλολατρίας και ματαιώνει την προσπάθεια. Έτσι η Επιτροπή στράφηκε στην λαογραφία και πρότεινε ως συμβιβαστική λύση να επιτραπεί η διοργάνωση γιορτών Λαογραφίας που θα αναπαριστούν παλιά έθιμα όπως το γαϊτανάκι, ο Θρακιώτικος γάμος κ.ά. Έτσι γεννήθηκαν οι Θρακικές Λαογραφικές Γιορτές!
Στις 14/2/1966 βρίσκουμε στην εφημερίδα ‘Προοδευτική’ ανακοίνωση της Τοπικής Επιτροπής Τουρισμού που αφορά την ‘ οργάνωσιν «Αποκρηάτικων Θρακικών Εορτών» διαρκείας μιας εβδομάδας από 13-20 Φεβρουαρίου’, απόφαση που συντελείτε ‘…..εν τη προσπαθεία της [επιτροπής] να βοηθήση εις βελτίωσιν της οικονομίας του τόπου, αλλά συγχρόνως να συμβάλη και εις την εθνικήν, πνευματικήν ανέλιξιν του Νομού Ξάνθης’. Πρώτη απόπειρα λοιπόν και η επιτροπή πιστεύει ειλικρινώς εις τους επιδιωκώμενους σκοπούς των εορτών καθώς και εις την απόλυτον επιτυχίαν των από της πλευράς της οργανώσεώς των, δια την οποίαν οργάνωσιν κατέβαλεν υπεράνθρωπους προσπαθείας. Η πίστις όμως της επιτροπής και ο ενθουσιασμός της δεν είναι αρκετά δια την πλήρην επιτυχίαν των εορτών, επιτυχίαν εκ της οποίας εξαρτάται η συνέχισις καθ’ έκαστον έτος τούτων ή η ματαίωσίς των. Απευθύνεται λοιπόν με έκκλησή της ‘ προς πάντα δυνάμενον να βοηθήση εις την επιτυχίαν των και καλεί όλον τον λαόν του Νομού Ξάνθης να αγκαλιάση την προσπάθειαν αυτήν θεωρώντας την δική του υπόθεσιν’. Ιδιαίτερα αναφέρεται στους νέους, οι οποίοι μπορούν ‘ να συμβάλλουν εις την καλυτέραν επιτυχίαν των εορτών’. (Εφημ. ‘Προοδευτική’, αρ.φ. 1544, 14/2/1966, σ.1).
Όλη η πόλη παραληρούσε από κέφι και ενθουσιασμό για τις γιορτές – «Χρυσές» δουλειές στην αγορά
Οι γιορτές διοργανώθηκαν στην κεντρική πλατεία και σημείωσαν πολύ μεγάλη επιτυχία. Τις γιορτές άνοιξε παρέλαση των μελών της επιτροπής με τον Στέργιο Στάθη πάνω σε παϊτόνι να ανακοινώσει την έναρξη των γιορτών. Πλήθος κόσμου τις παρακολουθούσε και συμμετείχε με κέφι και χαρά. Σύμφωνα με περιγραφές ήταν τόσος ο κόσμος που όσοι είχαν μαγαζιά γύρω από την πλατεία προσπαθούσαν να τα προφυλάξουν στήνοντας ασπίδα προστασίας με τα σώματά τους για να μην σπάσουν οι βιτρίνες τους από την πίεση που ασκούσε το πλήθος. Στην πόλη επικρατούσε μια αποκριάτικη διάθεση και όλος ο κόσμος μιλούσε με ενθουσιασμό για αυτές τις Γιορτές. Εκείνοι δε που ήταν ακόμη πιο ενθουσιασμένοι ήταν οι καταστηματάρχες που έτριβαν τα χέρια τους. Παρότι η πληροφορία δεν μεταδίδονταν με την σημερινή ταχύτητα… φωτός γρήγορα έγινε γνωστό ότι στην Ξάνθη διοργανώνονται γιορτές και ήρθαν και οι πρώτοι επισκέπτες. Γέμισε η αγορά και οι ταβέρνες αυτή του Λευκού Πύργου ή του Κουμαρέλα (σημερινή πιάτσα) όπου γινόταν ολονύχτια γλέντια συνοδεία ποτού και μουσικής. Όλη η αγορά περνούσε μέρες δόξης καθώς ελλείψει ξενοδοχείων, σχεδόν κάθε σπίτι είχε κάποιον φιλοξενούμενο έτσι οι νοικοκυρές έκαναν αγορές για να ανανεώσουν τα είδη σπιτιού, για να εξυπηρετήσουν τους φιλοξενούμενους και έτσι έκαναν μεγάλους τζίρους και άλλοι εμπορικοί κλάδοι όπως τα υαλοπωλεία, είδη σπιτιού κ.λ.π.
Διαγωνισμός αποκριάτικης βιτρίνας
Η αρχή έγινε και η επιτυχία ήταν τόσο μεγάλη γιατί ο κόσμος αγκάλιασε την προσπάθεια και συμμετείχε και έτσι συνεχίστηκε και τον άλλο χρόνο πιο οργανωμένα απλά με τον ίδιο ενθουσιασμό. Μάλιστα όλη η αγορά ντύθηκε αποκριάτικα και οργανώθηκε διαγωνισμός και με έπαινο αλλά και χρηματικό έπαθλο για την καλύτερα στολισμένη αποκριάτικη βιτρίνα.
Η διοργάνωση περνά στα χέρια του δήμου από το 1968
Την Οργάνωση των Θρακικών Λαογραφικών Εορτών έχει αναλάβει ήδη ο Δήμος Ξάνθης από το 1968. Στην επιτροπή προεδρεύει ο δήμαρχος Κωνσταντίνος Μπέκιος, ενώ εξακολουθούν να συμμετέχουν τα μέλη του πρώτου χρόνου. Το πλαίσιο ορίζεται ως ‘ εθνικό, καλλιτεχνικό, ψυχαγωγικό και ειδικά λαογραφικό’ (Εφημ. ‘Προοδ.’, αρ.φ. 1702, 3/3/1969, σ.1), ως προς τον χαρακτήρα διαφοροποιούνται από τις γιορτές του Καρνάβαλου και της Αποκριάς που λαμβάνουν χώρα σε άλλα μέρη, μια και εδώ θεωρούνται ως ‘ ένα λαϊκό πανηγύρι, ένα σύνολο λαογραφικών εκδηλώσεων, μέσα σ’ ένα πλαίσιο κεφιού και χαράς’ (Πρόγραμμα ΘΛΕ, 16-23/2/1969, Πρόλογος, σ.1). Εξάλλου στον τίτλο έχει ήδη τοποθετηθεί το ‘ Λαογραφικές’ αντί του ‘Αποκρηάτικες’ και στην προσπάθεια των οργανωτών – σύμφωνα άλλωστε με τις τάσεις της εποχής, εξακολουθεί η διπολική σύνδεση των γιορτών, από τη μια με τον παραδοσιακό πολιτισμό και από την άλλη με την αρχαία ιστορία της Θράκης, ‘των Ορφικών και των Διονυσιακών’. Τώρα στο σκεπτικό τίθεται ανοιχτά το ότι ‘μπορεί να προβλέψη κανείς και πιο πέρα Να γίνουν οι Θρακικές Λαογραφικές Εορτές, πόλος έλξεως και για τους αλλοδαπούς επισκέπτες’. (Πρόγραμμα ΘΛΕ, ο.π. Πρόλογος, σ.1).
Μαριάννα Ξανθοπούλου
