Αφιέρωμα σ’έναν άγνωστο δημιουργό
Στοιχεία από τη ζωή και το έργο του
Με την ευκαιρία της πρόσφατης απόκτησης πριν λίγο καιρό δύο φωτογραφιών από οίκο δημοπρασιών με την έντυπη διαφημιστική λεζάντα του Φωτογραφείου του Μιχαήλ Ευαγγελίδη, μου γεννήθηκε η ιδέα να γράψω λίγα λόγια γι’αυτόν τον μεγάλο καλλιτέχνη, ο οποίος έζησε, δραστηριοποιήθηκε και πέθανε στην πόλη μας.
Ο Μιχαήλ Ευαγγελίδης γεννήθηκε το 1847 στο Μεγάλο Καζαβήτι (σημερινό Πρίνο) της Θάσου, με καταγωγή από την πλευρά του πατέρα του, τον Μανταμάδο της Μυτιλήνης. Το 1882 έρχεται στην Ξάνθη και παντρεύεται κάποια κοπέλα ονόματι Φεβρωνία, με την οποία απέκτησε τρία παιδιά: Την Θέκλα, την Ευτέρπη και τον Ευάγγελο.
Στην Ξάνθη δραστηριοποιείται ως ζωγράφος-Αγιογράφος. Ενώ παράλληλα ασκεί και το επάγγελμα του φωτογράφου ανοίγοντας δικό του φωτογραφείο το 1889, όπως φαίνεται και από το διαφημιστικό του λογότυπο. Αρχικά μαθήτευσε στο Άγιον Όρος. Τη μαθητεία του και τη μεταγενέστερη εργασία του στον Άθωνα, οφείλει όπως συμπεραίνεται από τις επιστολές του, στη στήριξη του βατοπεδινού Προηγούμενου Νικάνδρου, ο οποίος ήταν και συμπατριώτης του. Ο επόμενος σταθμός στην «καριέρα» του ήταν η Ξάνθη, μια πόλη που στα τέλη του 19ου αιώνα αποτελούσε σημαντικό εμπορικό και οικονομικό κέντρο στην ευρύτερη περιοχή, λόγω της καλλιέργειας, επεξεργασίας και εμπορίας του καπνού.
Παράλληλα με τις επαγγελματικές του δραστηριότητες, ο Μιχαήλ Ευαγγελίδης έχει και κοινοτική και κοινωνική δράση, αφού εκλέγεται το 1892-1913 στους εκπροσώπους της ενορίας του Ακάθιστου Ύμνου όπου και διέμενε (Ουζούν σοκάκ). Επίσης, το Μάιο του 1912, τον βρίσκουμε ως επίτροπο του Μητροπολιτικού Ναού Ξάνθης. Πολύ πλούσιο και παραγωγικό έργο, τόσο στο Άγιον Όρος, όσο στην Ξάνθη, στην Καβάλα, στη Στρύμη Ροδόπης, στη Χρυσούπολη, στην Αθήνα, στην Βουλγαρία.
Τα εικονογραφικά και τεχνοτροπικά στοιχεία δείχνουν ότι ο ζωγράφος Μ. Ευαγγελίδης, κινείται από καλλιτεχνική άποψη, στα πλαίσια της Ναζαρινής και Ρωσίζουσας Εκκλησιαστικής Ζωγραφικής. Συνήθως ζωγραφίζει σε ξύλο, σπανιότερα δε σε μάρμαρο. Ζωγραφίζει επίσης και σε ύφασμα, το οποίο προσαρμόζει σε ξύλινο υπόστρωμα. Ακολουθεί τη βυζαντινή εικαστική παράδοση ως προς την απόδοση των μορφών των Αγίων. Πάρα πολλά ακόμη θα μπορούσαμε να γράψουμε για το ύφος και τα έργα του, αλλά δεν φθάνει το μικρό αυτό αφιέρωμα.
Το 1911 ο Μιχαήλ Ευαγγελίδης υπογράφει, την τελευταία γνωστή μέχρι σήμερα, εικόνα του. Από τότε, δεν ξαναεμφανίζεται καλλιτεχνικά. Δεν γνωρίζουμε το ακριβές έτος θανάτου του. Εικάζεται ότι ο ζωγράφος πέθανε μεταξύ των ετών 1913-1916. Η σημασία αυτή, στηρίζεται σε πληροφορία που είχε διασωθεί στους απογόνους του, ότι αυτός και η γυναίκα του Φεβρωνία, ασθένησαν από χολέρα και πέθαναν στην Ξάνθη. Δηλαδή μέσα, χρονικά, στη δεύτερη βουλγαρική κατοχή του 1913-1919.
Είναι γνωστό επίσης ότι στο σημερινό Δημοτικό Νεκροταφείο Ξάνθης, δεν υπάρχει κανένας τάφος, καμία ταφή κάποιου «κοινού θνητού» εκείνης της περιόδου, πλην των Στάλιου, Κ.Χασιρτζόγλου, Αθανασίου Κουγιουμτζόγλου, Μαλετσίδη. Οι υπόλοιπες ταφές ξεκινούν χρονικά από το 1922 και μετά.
Μετά από προσωπική μου έρευνα, τόσο στο χώρο του νεκροταφείου, όσο και στις ηλεκτρονικές πηγές του, αλλά και στις υπηρεσίες του δήμου, δεν μπόρεσα να εντοπίσω την ταφή και τους τάφους του Μιχαήλ Ευαγγελίδη και της συζύγου του Φεβρωνίας.
Οι πληροφορίες του αφιερώματος προέρχονται από το Λεύκωμα της Ι.Μ. Ξάνθης και Περιθεωρίου: «Ο ΖΩΓΡΑΦΟΣ ΜΙΧΑΗΛ ΕΥΑΓΓΕΛΙΔΗΣ», το οποίο επιμελήθηκε ο διδάκτωρ Θεολογίας και Φιλοσοφίας κ. Γεώργιος Χρ. Τσιγάρας.
Καλές γιορτές, Καλά Χριστούγεννα!
Κώστας Μαυρομάτης – συλλέκτης
