Άρθρο του Θανάση Μουσόπουλου για την απελευθέρωση της Ξάνθης
Επαναφέρει την πρόταση για ενιαίο εορτασμό των Ελευθερίων στη Θράκη με αφορμή τη συμπλήρωση ενός αιώνα Ελευθερίας
Είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι η ενσωμάτωση της Ξάνθης (1919) και της νοτιοδυτικής Θράκης (1920) στην Ελλάδα εντάσσεται στα παρεπόμενα του πρώτου παγκόσμιου πολέμου και είναι μία πτυχή του λεγόμενου «Ανατολικού ζητήματος».
Ο εικοστός αιώνας είναι περίοδος παγκοσμιοποιημένου γίγνεσθαι. Σε πολλά έργα του Eric Hobsbawm παρακολουθούμε την νεότερη και σύγχρονη ιστορία μέσα από ένα συνθετικό πρίσμα. Στον τόμο «Η εποχή των άκρων – Ο σύντομος εικοστός αιώνας 1914 – 1991» διαβάζουμε ότι στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο «πολιτική και οικονομία συγχωνεύθηκαν. Η διεθνής πολιτική αντιπαλότητα ακολούθησε τα ίχνη της οικονομικής ανάπτυξης και του οικονομικού ανταγωνισμού, αλλά το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της γνώρισμα ήταν ακριβώς το γεγονός ότι δεν είχε κανένα όριο» (σελ. 47 – 8).
Κάτω από την παραπάνω οπτική θα προσεγγίσουμε την επέτειο που γιορτάζουμε στις 4 Οκτωβρίου.
Η περιοχή μας κυριεύθηκε από τους Οθωμανούς στις τελευταίες δεκαετίες του 14ου μ.Χ. αιώνα. Εκτός από την Ξάνθεια / Ξάνθη δημιουργείται από τους κατακτητές η Γενισέα που γίνεται το νέο κέντρο. Οι δύο αυτές πόλεις από το 18ο αιώνα αναπτύσσονται ιδιαίτερα χάρη στην παραγωγή και εμπορία του καπνού και των προϊόντων του. Το 1829 γίνονται δύο σεισμοί που ισοπεδώνουν την Ξάνθη και τα περίχωρα, τις επόμενες δεκαετίες αρχίζει η ανοικοδόμηση της πόλης, ενώ από το 1870 μετά από εμπρησμό (μάλλον) της Γενισέας μόνο κέντρο μένει η Ξάνθη, η Παλιά πόλη που σώζεται ως τις μέρες μας. Ο εικοστός αιώνας είναι γεμάτος καταστροφές και αναστατώσεις για όλη τη νοτιοδυτική Θράκη. Οι μεγάλες δυνάμεις ενδιαφέρονται για οικονομικούς λόγους για την ευρύτερη περιοχή – πετρέλαια Θράκης, ΑΟΖ, έλεγχος Στενών. Έχουμε τον ένδοξο Μακεδονικό – Θρακικό αγώνα εναντίον του βουλγάρικου επεκτατισμού, τους Βαλκανικούς πολέμους, στη συνέχεια τον πρώτο παγκόσμιο. Το 1912 η Ξάνθη για οκτώ μήνες περνά στα χέρια των Βουλγάρων, στις 13 Ιουλίου 1913 η πόλη μας λευτερώνεται για πρώτη φορά από τα ελληνικά στρατεύματα μετά από σκλαβιά 550 χρόνων. Όμως στις 28 Ιουλίου του ίδιου χρόνου η Ξάνθη ξαναδίνεται στους Βουλγάρους, που την κρατούν στα βάναυσα χέρια τους ως τις 4 Οκτωβρίου 1919. Τότε με απόφαση των δυνάμεων που συνεδριάζουν στο Παρίσι αποφασίζουν διασυμμαχικός στρατός με τη συμμετοχή και Ελλήνων να κυριεύσουν την περιοχή της σημερινής ελληνικής Θράκης. Τότε άρχισε η διαδικασία για την ενσωμάτωσή της στην Ελλάδα. Τούτο ολοκληρώθηκε το Μάη του 1920. Αυτό γιορτάζουν οι υπόλοιποι Θράκες, εμείς γιορτάζουμε την αρχή της ελευθερίας, οι άλλοι την ολοκλήρωση.
Η Θράκη στις αρχές του εικοστού αιώνα έχει γίνει έρμαιο νέων διασπαστικών ιδεών και των μεγάλων δυνάμεων. Η βόρεια Θράκη αναρπάζεται από τη Βουλγαρία, η Ανατολική ανήκει στην Οθωμανική αυτοκρατορία, ενώ η Δυτική Θράκη, και η Ξάνθη βέβαια, περνά από την οθωμανική στη βουλγαρική κυριαρχία. Αν και οι Έλληνες στους Βαλκανικούς πολέμους νικούν, στο τέλος αναρπάζεται η Θράκη αυτή του Αιγαίου από τους αδηφάγους γείτονες. Την επταετία της βουλγαρικής κατοχής οι νέοι κατακτητές επιδιώκουν διά πυρός και σιδήρου να εκβουλγαρίσουν την περιοχή μας. Η πλειοψηφία όμως των κατοίκων, Χριστιανοί Έλληνες, Αρμένιοι, Εβραίοι, και Μουσουλμάνοι, έχοντας δοκιμάσει στην πράξη για αιώνες τη συνύπαρξη του διαφορετικού, η πλειοψηφία των κατοίκων της Θράκης αντιστέκεται στων μεγάλων δυνάμεων και των δυνατών γειτόνων και κατακτητών τα όνειρα και τις βλέψεις. Το πιο συνταρακτικό αυτής της περιπέτειας, που άλλωστε επιβεβαιώνεται με το φρικτότερο τρόπο ως τις μέρες μας είναι η πολιτιστική και ανθρωπιστική διάσταση των πολέμων. Οι Βούλγαροι καταλήστευσαν την περιοχή μας από ελληνικά και χριστιανικά έργα τέχνης και τεκμήρια της εδώ παρουσίας μας.
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος ως πολιτικά υπεύθυνος και ο Χαρίσιος Βαμβακάς ως διπλωμάτης κατάφεραν στο πολύμηνο συνέδριο ειρήνης στο Παρίσι να ανατρέψουν τις κρυφές προθέσεις των μεγάλων δυνάμεων – Γάλλων, Ιταλών, Αμερικανών – ήδη είχαν γίνει γνωστά τα πετρέλαια της περιοχής, ώστε οι νικητές του πρώτου παγκόσμιου πολέμου να ευδοκήσουν λύση του θρακικού ζητήματος.
Μελετώντας την ιστορία του τόπου μας, φωτίζουμε πτυχές της παγκόσμιας ιστορίας. Βλέπουμε πάνω και πέρα από το εδώ και το τώρα, για να κατανοήσουμε, ερμηνεύσουμε και αξιολογήσουμε το ιστορικό γίγνεσθαι.
Γι΄ αυτό το λόγο επαναφέρω μια πρόταση που σχετίζεται με την ουσιαστική μελέτη της ιστορίας μας:
Φρονώ ότι τα επικείμενα εκατό χρόνια ελευθερίας οφείλουμε να τα εορτάσουμε όλοι μαζί οι θρακιώτες – όσοι/όσες κατοικούν σε Ξάνθη, Ροδόπη και Έβρο αλλά και όσοι ζουν στην υπόλοιπη Ελλάδα και στον υπόλοιπο πλανήτη. Θα είναι δείγμα ωριμότητας να γιορτάζουμε όλοι μαζί οι θρακιώτες το πολυτιμότερο αγαθό, την ελευθερία μας.
