Αυτό που κατέστρεψαν και πέταξαν στο λιμάνι Λάγος οι Βούλγαροι και βρέθηκε μετά από χρόνια μόνο η κεφαλή του
Μία από τις πιο δύσκολες περιόδους της ιστορίας της πόλης μας, είναι η τρίτη βουλγαρική κατοχή, η οποία κράτησε από τον Απρίλιο του 1941 μέχρι το Σεπτέμβριο του 1944. Μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα, οι Βούλγαροι προέβησαν σε πολλές βαρβαρότητες, καταστροφές, βανδαλισμούς, κλεψιές και οτιδήποτε άλλο μπορεί να φανταστεί κανείς! Μέσα σε αυτή τη λαίλαπα της καταστροφομανίας τους, ήταν αδύνατον να γλυτώσει και το Μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη των βαλκανικών πολέμων που υπήρχε στην πόλη μας.
Το παλιό Ηρώο, το Μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη, αναπαριστά έναν στρατιώτη την ώρα που σκοτώνεται στο πεδίο της μάχης, την περίοδο των νικηφόρων για την Ελλάδα Βαλκανικών πολέμων, απέναντι αρχικά στην Οθωμανική Αυτοκρατορία των Νεότουρκων και στη συνέχεια απέναντι στους «συμμάχους» Βούλγαρους, οι οποίοι είχαν βλέψεις στην Μακεδονία και στη Θράκη.
Το έργο ανατέθηκε στο γλύπτη Κώστα Γεωργακά τον Ιούλιο του 1938 και εγκαινιάστηκε το Μάιο του 1940, κόστισε 400.000 δρχ. (κατ΄ άλλους 900.000 δρχ) εκείνης της περιόδου. Την επόμενη χρονιά καταστρέφεται από τους Βούλγαρους κατακτητές οι οποίοι ήρθαν στην πόλη μας ως σύμμαχοι των Γερμανών. Το 1950, σε εργασίες που γινόταν στο λιμάνι του Πόρτο Λάγος, βρέθηκε η κεφαλή του Μνημείου. Έκτοτε, βρισκόταν σε υπόγειο του πρώην Δημαρχίου. Με ενέργειες του ΠΑΚΕΘΡΑ και σε συνεργασία με το Δήμο Ξάνθης, η κεφαλή τοποθετήθηκε πλησίον της αρχικής θέσης του Μνημείου στα πλάγια του Ιερού Ναού της του Θεού Σοφίας, τον Ιούλιο του 2014. Έστω και σε αυτή τη μορφή, αποτελεί μια ενθύμηση και μια απόδειξη των καταστροφών και των λεηλασιών που υπέστη η Ξάνθη από τους γείτονές μας, αλλά ταυτόχρονα και όλη η Θράκη και η Ανατολική Μακεδονία.
Στο βιβλίο του «ΞΑΝΘΗ, 1870-1940, ΕΙΚΟΝΕΣ ΚΑΙ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ», ο Στέφανος Ιωαννίδης μας περιγράφει μια μαρτυρία από κάποιο ημερολόγιο Ξανθιώτη. «Θέλω να αποθανατίσω μερικά πράγματα γιατί τώρα που ήρθε ο εχτρός, ασφαλώς θα καταστραφούν. Να, το Ηρώο υπέρ των Πεσόντων που είναι σημείο κοντά στην πλατεία. Τι τέχνη! Οι φλέβες του πολεμιστή δείχνουν τον πόνο του… χτυπημένος στην καρδιά, με το ένα χέρι στο μέρος του πόνου και στ’ άλλο το τουφέκι να πέφτει… Γιατί οι νέοι να σκοτώνονται; Στοίχισε 900.000 δραχμές. Στο βάθρο ο Ορφέας, ο μυθικός ήρωας της Θράκης. Πες στους εχτρούς που ήρθαν, εδώ είναι Ελλάδα, πριν χιλιάδες χρόνια! θα το καταστρέψουν! Είδα με τι μίσος το κοίταζαν!!!»
Αυτή είναι η ιστορία του συγκεκριμένου Μνημείου και της υπάρχουσας διασωζομένης πλέον κεφαλής του πολεμιστή.
Κώστας Μαυρομάτης- συλλέκτης
Λίγα λόγια για το γλύπτη Κώστα Γεωργακά
Ο γλύπτης Κώστας Ν. Γεωργακάς γεννήθηκε στο Σιδηρόκαστρο Τριφυλίας στη Μεσσηνία το 1904. Απεβίωσε το 1997. Το 1924 έως το 1927 φοιτά στο Προπαιδευτικό Τμήμα της Σχολής Καλών Τεχνών και αποφοίτησε αριστούχος από αυτή το 1932. Εξέθεσε τα έργα του σε πολλές καλλιτεχνικές εκθέσεις του Παρισιού και έλαβε μέρος σε πολλές εκθέσεις στην Ελλάδα, με πλούσιο καλλιτεχνικό έργο, εντός και εκτός Ελλάδος. Η γενέτειρά του, το Σιδηρόκαστρο της Μεσσηνίας, έχει ονομαστεί και «χωριό των αγαλμάτων», προσωνυμία που οφείλει στη δωρεά του «τέκνου» της Κώστα Γεωργακά. Το 1991 προέβη σε αυτή τη μεγάλη δωρεά των έργων του τα οποία κοσμούν κάθε γωνιά του χωριού του. Ένα από αυτά είναι και το ακριβές αντίγραφο του δικού μας Μνημείου του Άγνωστου στρατιώτη που καταστράφηκε από τους Βούλγαρους το 1941.
Κ.Μ.
Η Πρότασή μας
Η εφημερίδα μας μετά από συνεννόηση με τον Κώστα Μαυρομάτη που είχε τη σχετική ιδέα για το Μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη, προτίθεται να ενημερώσει το δήμαρχο Ξάνθης για την παρακάτω ιδέα-πρόταση.
Δηλαδή, να ηγηθεί ο δήμος Ξάνθης και προσωπικά ο δήμαρχος Χαρ. Δημαρχόπουλος, να έρθει σε επαφή και επικοινωνία με τον δήμαρχο Τριφυλλίας και να ζητήσει επίσημα από αυτόν, να παραχωρήσει το γλυπτό αυτό στο δήμο μας για να τοποθετηθεί σε περίοπτη θέση, έστω και αντίγραφο, σε κεντρικό σημείο της πόλης.
Είναι προφανές ότι θα τοποθετηθεί ενημερωτική πινακίδα για τη δωρεά του δήμου Τριφυλλίας, ενώ θα εκφραστούν και ευχαριστίες. Στην κατεύθυνση αυτή της επαφής μεταξύ των δύο δήμων μπορεί να βοηθήσει και ο πρώην πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς, Μεσσήνιος ο ίδιος και φίλος της Ξάνθης.
Θέτουμε την πρότασή μας υπ’ όψιν του Δημοτικού μας Συμβουλίου με την ελπίδα να ενεργοποιηθεί για να υπάρξει θετική εξέλιξη.
Γ.Δ.
