ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΞΑΝΘΗΣ
Έτος 1953. Η πολιτισμική ζωή στην Ξάνθη μόλις άρχισε να βγαίνει από το τέλμα. Είχαν προηγηθεί τα στείρα για τον πολιτισμό χρόνια του εμφυλίου και τα πρώτα μετεμφυλιακά χρόνια. Πιο πριν οι Ξανθιώτες έζησαν κάτω από τη βουλγαρική κατοχή τεσσάρων σχεδόν χρόνων: τα ελληνικά σχολεία είχαν κλείσει , δεν κυκλοφορούσε ούτε ένα έντυπο ή εφημερίδα ελληνική, η ελληνική γλώσσα ήταν απαγορευμένη στη δημόσια ζωή. Ευνόητο, να μην μείνει ούτε ίχνος από την πολιτισμική ακμή της Ξάνθης, που είχε σημειωθεί κατά τις προηγηθείσες περιόδους 1890-1912 και 1920-1936 (με διακοπή κατά τις πολεμικές περιόδους).
Φθινόπωρο 1953, λοιπόν, οπότε μετά την ίδρυση κατά το προηγούμενο έτος από μια μικρή ομάδα φωτισμένων ανθρώπων της Φιλοπροόδου Ενώσεως Ξάνθης, ιδρύεται από το πολιτιστικό αυτό Σωματείο η Βιβλιοθήκη που λειτούργησε στην αρχή ως δανειστική. Ήταν εκπληκτικό εκείνο που συνέβη με την έναρξη της Βιβλιοθήκης σε μια μικρή αίθουσα του Δημαρχείου. Εκατοντάδες νέα παιδιά και ώριμοι άνθρωποι, όλες τις εργάσιμες ώρες, συνωθούνταν να δανειστούν από τα λιγοστά στην αρχή βιβλία της Βιβλιοθήκης, που είχαν αγοραστεί με το προϊόν ενός πανξανθιώτικου εράνου. Αλλά εξίσου εκπληκτικό και πρωτοφανές, ίσως, φαινόμενο ήταν εκείνο που συνέβαινε στο Αναγνωστήριο της Βιβλιοθήκης όταν εγκαταστάθηκε σε ιστορικό κτήριο απέναντι από το Δημαρχείο και όπου λειτουργούσε μόνο ως αναγνωστική: δεκάδες νέοι άνθρωποι από 12 έως 18-20 χρονών να κάθονται επί ώρες καταγής στο πάτωμα ελλείψει επαρκών καθισμάτων και τραπεζιών και μέσα σε κατανυκτική σιγή να μελετούν τα βιβλία, να απολαμβάνουν ένα αγαθό από το οποίο ήταν στερημένοι, πρωτόγνωρο γι’ αυτούς αλλά και για τους γονείς τους επί χρόνια.
Σ’ εποχή που στην Ξάνθη και στην ύπαιθρο επικρατούσε οικονομική ένδεια και οι μαθητές των χωριών κυρίως, που έρχονταν στο μοναδικό τότε σ’ ολόκληρον το νομό Γυμνάσιο της πόλης και νοίκιαζαν δωμάτια σε σπίτια ξανθιωτών, γιατί ούτε κανονική υπεραστική συγκοινωνία υπήρχε για να πηγαινοέρχονται στα χωριά τους, εύρισκαν στο αναγνωστήριο της Βιβλιοθήκης ζέστη και φως που τα στερούνταν στα σπίτια τους.
Μία καινούρια εποχή άρχιζε για την Ξάνθη. Μια εποχή κατά την οποία μπήκαν τα θεμέλια μιας νέας πολιτιστικής ανόδου, επιμόρφωσης – γιατί όχι της μόρφωσης- χιλιάδων νέων ανθρώπων, που αργότερα όταν θα εξελιχθούν σε επιστήμονες, εκπαιδευτικούς, επιτυχημένους επιχειρηματίες, διανοούμενους θα αναγνωρίζουν ότι στη Βιβλιοθήκη βρήκαν ό,τι δεν μπορούσε να τους παράσχει την εποχή εκείνη ούτε το σπίτι τους ούτε το σχολείο. Εκεί κατά την παιδική, εφηβική αλλά και πρώτη νεανική ηλικία τους εύρισκαν πλήθος βιβλία φιλολογικά, λογοτεχνικά, θετικών επιστημών, βοηθούνταν από το προσωπικό της Βιβλιοθήκης στην ανάπτυξη θεμάτων που τους ανάθεταν οι καθηγητές τους να επεξεργαστούν.
Και παρά τα εμπόδια και τις τεράστιες δυσχέρειες που συνάντησε στην πορεία της η Βιβλιοθήκη δεν ανακόπηκε η εξέλιξή της. Αφού στο μεταξύ η Φιλοπρόοδος Ένωση Ξάνθης τη δώρισε στο Δήμο και εκείνος αποδέχτηκε τη δωρεά και το 1955 ίδρυσε τη Δημοτική Βιβλιοθήκη, το 1958 παράλληλα με το Αναγνωστήριο τέθηκε σε λειτουργία και Δανειστικό Τμήμα με εκατόν πενήντα και πλέον δανεισμούς βιβλίων την ημέρα σε μια πόλη, κατά την εποχή εκείνη 27.000 μεικτού γλωσσικά πληθυσμού.
Αλλά δεν άργησε η Βιβλιοθήκη να διευρύνει το πολιτιστικό της έργο, να οργανώνει επιμορφωτικά βραδινά (αυτά σε συνεργασία με την Φιλοπρόοδο Ένωση Ξάνθης), μουσικές εκδηλώσεις, εκθέσεις βιβλίων, εκθέσεις ζωγραφικής. Έτσι απέκτησε την εκτίμηση του ευρέως κοινού αλλά και γνωστών καλλιτεχνών που δώρισαν στη Βιβλιοθήκη εκατόν είκοσι περίπου χαρακτικά και μαζί με άλλα που αγόρασε η ίδια η Βιβλιοθήκη, δημιούργησε τον πυρήνα μιας Πινακοθήκης.
Αυτή η διεύρυνση της δραστηριότητάς της έδωσε το κίνητρο να μετονομασθεί η Βιβλιοθήκη, είκοσι χρόνια σχεδόν μετά την ίδρυσή της, σε Στέγη Γραμμάτων κ αι Καλών Τεχνών, να αναμορφώσει τον κανονισμό λειτουργίας της αλλά και να ξεκινήσει την ανέγερση κτηρίου κατάλληλου για τη στέγαση ενός ιδρύματος, αυτού του διαμετρήματος.
Όταν το 1974 ήταν έτοιμη να μεταστεγαστεί η Στέγη Γραμμάτων και Καλών Τεχνών στο νεοανεγερθέν κτήριο, μετά μάλιστα από την αναγκαστική εκκένωσή της από το ως τότε κτήριο στο οποίο στεγαζόταν, προέκυψε θέμα στέγασης της μόλις ιδρυόμενης Πολυτεχνικής Σχολής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου, στην οποία και παραχωρήθηκε « προσωρινά» το κτήριο της Στέγης Γραμμάτων και Καλών Τεχνών. Μια προσωρινότητα που κράτησε επί δεκαπέντε χρόνια, κατά τα οποία η Στέγη Γραμμάτων και Καλών Τεχνών λειτουργούσε υποτυπωδώς σε ένα παλιό αρχοντικό της Ξάνθης. Τελικά η εγκατάστασή της στο κτήριο που είχε κτιστεί γι’ αυτήν έγινε το 1990.
Είναι απαραίτητο να σημειωθεί ότι το 1952 η Βιβλιοθήκη ξεκίνησε με 200 τόμους « δανεικούς» μελών τους Συμβουλίου της ΦΕΞ και με 1.200 περίπου μετά τον έρανο του 1954 και ότι έκτοτε οι τόμοι των βιβλίων αυξάνονταν κατ’ έτος κατά 1000 περίπου, με βιβλία όλων των κατηγοριών και σήμερα (1998) τα καταχωρισμένα βιβλία στον βιβλιοκατάλογο ανέρχονται σε 49.250 (στον αριθμό αυτόν συμπεριλαμβάνονται και οι απώλειες βιβλίων, τα όσα έχουν καταστραφεί κατά τα 40 χρόνια λειτουργίας). Ο ετήσιος δανεισμός βιβλίων σήμερα είναι περίπου 8.000 περίπου τόμοι, ενώ ο αριθμός στον οποίο κυμαίνεται η κίνηση κατά τη δεκαετία 1985-1995 από 10.000 έως 14.000 βιβλία.
Ενώ οι τόμοι της Βιβλιοθήκης κατανέμονται κατά κατηγορίες σε ελληνική λογοτεχνία 2.500, ξένη λογοτεχνία 1.200, παιδική λογοτεχνία 900, ποίηση 700, αρχαίους συγγραφείς 650, ιστορία 3.300 και ακολουθούν οι θετικές επιστήμες, η θρακική βιβλιογραφία, η θρησκειολογία, φιλοσοφία και άλλες κατηγορίες.
Το 1991 υπήχθηκαν και ενσωματώθηκαν στη Στέγη Γραμμάτων και Καλών Τεχνών το Ωδείο με 420 μαθητές σήμερα από 4 έως 20 ετών, η Σχολή Χορού με 165 μαθήτριες 4 ½ έως 17 ετών, η Φιλαρμονική με 35 εκτελεστές.
Γίνεται λοιπόν εμφανής ο σπουδαίος πολιτιστικός ρόλος που παίζει στη ζωή της Ξάνθης η Στέγη Γραμμάτων και Καλών Τεχνών του Δήμου Ξάνθης, που στηρίζεται οικονομικά στα 40.000.000 δρχ. την ετήσια επιχορήγηση του Δήμου Ξάνθης (15εκ. για τη Βιβλιοθήκη, 20 εκ. για το Ωδείο και 5 εκ. για τη Σχολή Χορού). Ενώ από πηγές του Δημοσίου χρηματοδοτείται με 500.000 δρχ. έως 1 εκ. δραχμές.
Διοικείται από Συμβούλιο που απαρτίζεται από δύο καθηγητές Μέσης Εκπαίδευσης, ένα δάσκαλο, δύο επιστήμονες, έναν έμπορο, έναν συνταξιούχο δημοτικό υπάλληλο και έναν υπάλληλο της Στέγης, ενώ οι υπάλληλοί της όλοι είναι δύο μόνιμοι και τρεις με σύμβαση έργου και μόλις πριν δύο χρόνια άρχισε η μηχανογράφησή της.
Φυσικά το κλίμα λιτότητας των τελευταίων χρόνων έπληξε και τη Βιβλιοθήκη σε ό,τι αφορά την αγορά νέων βιβλίων.
Στέφανου Ιωαννίδη – Συγγραφέα
