Τα ιστορικά γεγονότα, οι τραυματικές μνήμες, αλλά και οι χαμένες ευκαιρίες της γεωπολιτικής θέσης παρουσιάστηκαν στην εκδήλωση για τη Θράκη, με αφορμή την εθνική επέτειο
Ο Α. Συρίγος, ο Ν. Μαραντζίδης και ο Δ. Γαρούφας, ως ομιλητές ανέδειξαν πώς και γιατί παραμερίστηκαν τα γεγονότα της βουλγαρικής Κατοχής και πώς λειτουργεί η μνήμη και η λήθη για την καταγραφή της ιστορίας
Ένα οδοιπορικό στα ιστορικά γεγονότα που σημαδεύτηκαν από τις τρεις περιόδους της βουλγαρικής κατοχής στην Ξάνθη, πραγματοποίησαν οι τρεις διακεκριμένοι ομιλητές της εκδήλωσης που διοργάνωσε η Αντιπεριφέρεια Ξάνθης, το απόγευμα της Παρασκευής με τίτλο «η Θράκη στο σταυροδρόμι των γεωπολιτικών εξελίξεων», στο Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης. Στην εκδήλωση μίλησαν ο Άγγελος Συρίγος, Αν. Καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Τμήμα Διεθνών Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών του Παντείου Πανεπιστημίου, ο Νίκος Μαραντζίδης, Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και Επισκέπτης Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Καρόλου στην Πράγα και ο Δημήτρης Γαρούφας, δικηγόρος και τέως Πρόεδρος του Δ.Σ του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος. Οι ομιλητές παρουσίασαν ιστορικές πτυχές από την περιοχή της Θράκης και εξήγησαν γιατί δεν έτυχαν αντίστοιχης παρατήρησης και μελέτης, όπως άλλα ιστορικά γεγονότα της εποχής του ’40, συνδέοντας αυτές τις προεκτάσεις με το φάσμα της μνήμης και τα ιστορικά τραύματα, αλλά και τη μετέπειτα συμβίωση των δύο λαών Ελλήνων και Βουλγάρων, στο πλαίσιο της γειτονίας, αλλά και της συνεργασίας εντός της ΕΕ. Συντονίστρια της εκδήλωσης ήταν η εκπαιδευτικός Ευμορφία Στυλιανίδου.
Τους ομιλητές καλωσόρισε από το βήμα ο Μητροπολίτης Ξάνθης κ. Παντελεήμων, ο οποίος σημείωσε ότι η γεωγραφική θέση καθορίζει και την ιστορία, σχολιάζοντας παράλληλα ότι στην περιοχή οι ομόθρησκοι αποδείχθηκαν τυραννικότεροι όλων, εννοώντας τη βιαιότητα που επέδειξαν οι Βούλγαροι την περίοδο της Κατοχής.
Ο αντιπεριφερειάρχης Κώστας Ζαγναφέρης τόνισε τη σημασία της σωστής γνώσης της ιστορίας, επισημαίνοντας ότι πολίτες, εκπαιδευτικοί και άρχοντες πρέπει να ενημερώνονται, για να ενημερώνουν με σωστό τρόπο.
«Βουτιά» στην τοπική ιστορία: Η Βουλγαρική Κατοχή, γεγονότα και τραύματα
Μία ιστορική αναδρομή στις τρεις περιόδους της βουλγαρικής κατοχής πραγματοποίησε ο κ. Συρίγος, παρουσιάζοντας τα γεγονότα στην περιοχή από το 1912 έως το 1940, εξηγώντας ότι επιμέρους σημεία της ιστορίας, κάνουν ιδιαίτερα σημαντική την επέτειο του 1940, όπως πχ το γεγονός ότι ο Ιωάννης Μεταξάς που ήταν γερμανόφρων κήρυξε τον πόλεμο και τον στήριξε όλος ο λαός, καθώς και οι πρωταγωνιστές της περιόδου, που δεν ήταν κάποιοι ήρωες από τα παλιά, αλλά οι «παππούδες μας, Έλληνες της διπλανής πόρτας, που αγωνίστηκαν με γενναιότητα, χωρίς σκέψη για συνθηκολόγηση και κατατάχθηκαν στο ηρωικό πάνθεον».
Ο κ. Συρίγος αναφέρθηκε στη βιαιότητα, αλλά και την επιθετικότητα των Βουλγάρων και στις τρεις περιόδους της Κατοχής, ειδικά απέναντι στο ελληνικό στοιχείο. Στη δε, πρώτη περίοδο (Νοέμβριος 1912-καλοκαίρι 1913) το σκληρό πρόσωπο των Βουλγάρων βίωσαν και οι Πομάκοι και από τις δύο πλευρές της οροσειράς που εξωθήθηκαν σε εξαναγκαστικές βαπτίσεις, παίρνοντας βουλγάρικο όνομα και επίθετο, εξαναγκαζόμενοι να σκίσουν το μουσουλμανικό φέσι και να φάνε χοιρινό. Ενδεικτικό είναι ότι όσα χωριά δεν δέχθηκαν, ισοπεδώθηκαν. Συνολικά ήταν 30 οικισμοί, εκ των οποίων οι 20 στην Ξάνθη. Την αγριότητα των Βουλγάρων βίωσαν και οι Έλληνες με κλείσιμο των σχολείων, επιβολή φόρων, απαγόρευση εμπορίου και το διωγμό των ιερέων που κατέφυγαν στην Καβάλα. Σε αυτή την ιστορική διαδρομή, ο κ. Συρίγος παρουσίασε και πώς κηρύχθηκε και λειτούργησε για δύο μήνες η προσωρινή Διοίκηση της Δυτικής Θράκης, εν αναμονή των συμφωνιών που θα καθόριζαν τα σύνορα ανάμεσα στην Βουλγαρία και την Τουρκία.
Τον τρόπο που λειτουργεί η μνήμη, με παραδείγματα από την ιστορία της περιόδου στη Θράκη, επιχείρησε να εξηγήσει ο καθηγητής κ. Μαραντζίδης, σημειώνοντας ότι οι κατηγορίες της μνήμης είναι πέντε: 1) η ατομική (με το βάρος της οικογενειακής μνήμης), 2) η ιστοριογραφία, 3) η θεσμική, 4) η κοινωνική και 5) η δημόσια. Συμπλήρωσε ότι ήταν συνειδητή επιλογή της πολιτικής εξουσίας να περιοριστεί η προβολή των γεγονότων της Θράκης, προφανώς για να εξυπηρετηθούν πολιτικές σκοπιμότητες της εποχής.
Ο ίδιος αναφερόμενος στη λήθη και το επιχείρημα ότι πρέπει να ξεχνάς για να προχωρήσεις στο μέλλον, υπογράμμισε: «η λήθη είναι χρήσιμο εργαλείο όταν το τραύμα είναι νωπό. Οι κοινωνίες όμως, που κάνουν τη λήθη εργαλείο, είναι κοινωνίες καταδικασμένες στην παρακμή».
Από την πλευρά του και ο κ. Γαρούφας αναφέρθηκε στο ιστορικό πλαίσιο εντός του οποίου επιβλήθηκε η βουλγαρική κατοχή, αλλά και στην αγριότητα των Βουλγάρων, συνδέοντας αυτά τα ιστορικά γεγονότα με τη συνέχεια των εξελίξεων, σε συνδυασμό με τις βλέψεις της Τουρκίας και τη γεωπολιτική θέση της Θράκης. Ο κ. Γαρούφας έφερε ακόμη και σύγχρονα παραδείγματα για να καταδείξει πώς τελικά απέτυχε η ανάπτυξη της Θράκης, που, παραδοσιακά, αποτελεί μεγάλο ζητούμενο, αλλά λίγα έχουν γίνει μέχρι σήμερα.
Μέγα ζητούμενο η γνώση της τοπικής ιστορίας
Η συζήτηση με το κοινό που ακολούθησε ήταν ζωηρή και παραγωγική. Επικεντρώθηκε αφενός στα ζητήματα της διδασκαλίας της ιστορίας και της άγνοιας της τοπικής ιστορίας και αφετέρου σε ιστορικά γεγονότα της εποχής.
Μετά το πέρας της εκδήλωσης ο κ. Συρίγος σημείωσε στις δηλώσεις του ότι τα δύο συμπεράσματα που βγήκαν τελικά ήταν ότι από τη μια δε γνωρίζουμε καλά την ιστορία μας και είναι λογικό να θέλεις να ξεχάσεις όταν πρόκειται για κοντινό περιστατικό και από την άλλη ότι «ενώ περάσαμε από πολύ δύσκολες καταστάσεις με τους Βουλγάρους, ο τελευταίος ξένος στρατός που έφυγε από την Ελλάδα ήταν βουλγαρικός, τα πράγματα σήμερα έχουν βελτιωθεί σε τέτοιο βαθμό που οι δύο χώρες συνεργάζονται μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, πράγμα που είναι εξαιρετικά θετικό για το μέλλον».
Πολύ ικανοποιημένος από το επίπεδο της συζήτησης εμφανίστηκε μετά το πέρας της εκδήλωσης ο κ. Μαραντζίδης, που ανέφερε: «στην ομιλία μου προσπάθησα να παρουσιάσω την δύσκολη σχέση ανάμεσα στο ιστορικό παρελθόν και στον τρόπο με τον οποίο οι κοινωνίες θυμούνται αυτό το παρελθόν που είναι μια σχέση όχι τόσο αυτονόητη, όσο νομίζουμε, αλλά δυναμική, εξελισσόμενη στον χρόνο και με πολλές εσωτερικές συγκρούσεις και ανταγωνισμούς. Το τελικό συμπέρασμα είναι ότι οι κοινωνίες θυμούνται το παρελθόν επειδή θέλουν να δώσουν απαντήσεις για το παρόν και το μέλλον και καθώς κάθε φορά τα ερωτήματα για το παρόν και το μέλλον επηρεάζονται από τις αξίες του παρόντος, αλλάζει η οπτική μας για το παρελθόν.
Ειδικά ως προς τα ιστορικά εφόδια των φοιτητών ο ίδιος σημείωσε: «δυστυχώς, η γνώση της ιστορίας από τους φοιτητές στο πανεπιστήμιο, των κοινωνικών επιστημών μάλιστα, δεν είναι στο ύψος που θα έπρεπε να είναι. Αυτομάτως αυτό δημιουργεί σοβαρά προβλήματα, όχι μόνο σε θέματα αξιών και προπαγάνδας που υπάρχει και αυτό, και δυσκολεύονται να κατανοήσουν ζητήματα πιο σύνθετα, όπως για παράδειγμα τους διεθνείς ανταγωνισμούς, τις εξωτερικές σχέσεις ή φαινόμενα εσωτερικά (για παράδειγμα πολιτικές ταυτότητες). Η ιστορία είναι τα μαθηματικά των κοινωνικών επιστημών και υπό αυτή την έννοια είναι και πολύ δύσκολη».
Ο κ. Γαρούφας και στις δηλώσεις του επεσήμανε ότι, παρότι ο Οκτώβρης είναι μήνας μεγαλείου για τους Έλληνες «η κοινή γνώμη στην Ελλάδα αγνοεί και ιστορικά γεγονότα της Θράκης και της Μακεδονίας. Για παράδειγμα η βουλγαρική Κατοχή του 1941-1944, ήταν δέκα φορές χειρότερη από την γερμανική, γιατί απέβλεπε και σε πληθυσμιακή αλλοίωση και σε διώξεις πληθυσμού και σε στρατολόγηση στα τάγματα εργασίας, απέβλεπε στο να ενσωματώσει την περιοχή στο βουλγαρικό κράτος. Είχαν εκδιωχθεί όλοι οι επιστήμονες, οι ιερείς, απαγορεύονταν η διδασκαλία ελληνικής γλώσσας κλπ. Αυτά τα αγνοεί η κοινή ελληνική γνώμη, επομένως επιβάλλεται να υπάρχει διδασκαλία της τοπικής ιστορίας, να αναδειχθούν και να προβληθούν αυτά τα γεγονότα και να επισημάνω ότι οι εκδηλώσεις μνήμης ποτέ δεν είναι σοβινιστικές. Αντίθετα θα έλεγα ότι αποφορτίζουν από το άγχος της εκδίκησης τα θύματα και δεύτερον απενοχοποιούν και δίνουν την δυνατότητα στα κράτη – θύτες να απενοχοποιηθούν, εφόσον κάνουν την κριτική τους. Επισημαίνω ότι με τη Βουλγαρία τώρα έχουμε άριστες σχέσεις, είναι στρατηγικός μας εταίρος στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς η Ελλάδα πιστεύει πάντα στην βαλκανική συνεργασία και προβάλλοντας την ευρωπαϊκή προοπτική, είναι σημαιοφόρος αυτής, βοήθησε και βοηθά τις γειτονικές χώρες».
Ελένη Διαφωνίδου
