Η επεισοδιακή διάσωσή της από τον αείμνηστο Νομάρχη Κων. Θανόπουλο και η πληθώρα φορέων και Ξανθιωτών που αντέδρασε στον χαρακτηρισμού του παραδοσιακού οικισμού
Παλιές φωτογραφίες του παραδοσιακού οικισμού την εποχή που δεν φάνταζε σαν κάτι το ξεχωριστό για πολλούς Ξανθιώτες
Τον Ιούλιο ‘’έφυγε’’ από την ζωή ο αείμνηστος Νομάρχης Ξάνθης, Κωνσταντίνος Θανόπουλος, και το «Ε» έκανε ένα εκτενές αφιέρωμα στην ζωή και την προσφορά του ανθρώπου που χαρακτηρίστηκε σωτήρας και προστάτης της παλιάς πόλης της Ξάνθης. Είναι πλέον γνωστό στους περισσότερους ότι αν δεν επέμενε να υποστηρίξει την άποψή του για την διάσωση του παραδοσιακού οικισμού μέσω του χαρακτηρισμού του ως διατηρητέου, σήμερα δεν θα κάναμε λόγο για Παλιά Πόλη, ούτε θα υπήρχε λόγος και χώρος για τις Γιορτές Παλιάς Πόλης, που ξεκίνησαν. Παρότι όμως σήμερα ο παραδοσιακός οικισμός φαντάζει σαν κάτι αυτονόητο και άρρηκτα συνδεδεμένο με την Ξάνθη, δεν ήταν έτσι και την δεκαετία του ’70. Δημοσιεύοντας σπάνιες φωτογραφίες προηγούμενων δεκαετιών από τα γραφικά σοκάκια της παλιάς πόλης από το αρχείο του συλλέκτη Κώστα Μαυρομάτη, θα σκιαγραφήσουμε το κλίμα της εποχής και τις αντιδράσεις που υπήρξαν για τον διατηρητέο οικισμό, οι οποίες σε δεύτερη φάση αφορούσαν κυρίως την έκταση που χαρακτηρίστηκε.
Τα ΝΑΙ και τα ΟΧΙ στο διατηρητέο
Στα ‘’Θρακικά Χρονικά’’ τ. 35 του 1979 δημοσιεύθηκε ένα εκτενές χρονικό του Ευάγγελου Πεντάζου, διευθυντή της Εφορείας Αρχαιοτήτων Θράκης, που ήταν και ο κύριος διαμεσολαβητής προς το υπουργείο Πολιτισμού, στο οποίο καταγράφεται το χρονικό της κήρυξης, τα προβλήματα του παραδοσιακού οικισμού και η αντιμετώπισή τους. Το θέμα ήταν ακόμη φλέγον εκείνη την εποχή, αφού το ΦΕΚ απόφασης του Υπουργείου Πολιτισμού, σύμφωνα με το οποίο η Παλαιά Πόλη της Ξάνθης χαρακτηρίστηκε ως τόπος που χρήζει ειδικής κρατικής προστασίας καθώς αυτή «αποτελεί εκ των ολίγων εις αρίστη κατάσταση σωζομένων δειγμάτων παραδοσιακού οικισμού του παρελθόντος αιώνος», δημοσιεύθηκε το 1976. Ακόμη και ο εκδότης των Θ.Χ. και τότε πρόεδρος της ΦΕΞ, Στέφανος Ιωαννίδης, βλέποντας ότι δεν γίνεται καμία ενέργεια παράλληλα με την ανακήρυξη, έφτασε να γράφει ότι ‘’κινδυνεύει να μεταβληθεί σε καρκίνωμα στο σώμα της Ξάνθης’’, τονίζοντας ότι η ΦΕΞ δεν είναι αντίθετη με την απόφαση. Με πνεύμα δημοκρατίας το περιοδικό δημοσίευσε όλες τις απόψεις, τα ΝΑΙ και τα ΟΧΙ, με τα επιχειρήματά τους. Από την στιγμή που ξεκίνησε η συζήτηση για τον παραδοσιακό οικισμό και οι πρώτες ενέργειες του αείμνηστου Κ. Θανόπουλου το 1975, άρχισαν και οι αντιπαραθέσεις. Τότε, η εφημερίδα ‘’Ελληνικός Βορράς’’ της Θεσσαλονίκης κατέγραψε σε μία έρευνα ανάμεσα σε διάφορους παράγοντες τις απόψεις που υπήρχαν τον Απρίλιο του 1976. Μερικές από αυτές μεταφέρουμε παρακάτω για την ιστορία.
Σχεδόν όλοι αντίθετοι, ακόμη και ο πνευματικός κόσμος της Ξάνθης
Τελείως ξένες με το σημερινό πνεύμα της πόλης οι απόψεις του τότε Δημάρχου, Βασ. Βασιλειάδη, που τόνισε την εθνική σημασία της περιοχής καθώς οδηγεί στα σύνορα: «Εδώ μια φορά ήταν μόνο Έλληνες. Το Προξενείο, η αστυνομία, η ελληνική κοινότητα […] και δεν τολμούσε να πλησιάσει ούτε Τούρκος, ούτε Βούλγαρος. Τώρα την εγκαταλείπουμε και την καταλαμβάνουν οι μουσουλμάνοι σαν ενοικιασταί ή σαν αγορασταί, παράτυπα»! Ο πρόεδρος του ‘’Συλλόγου Ξανθιωτών’’ και νομικός σύμβουλος του δήμου, Ευ. Λάμπρου, έκανε λόγο για ουσιαστική δήμευση, αφού κανείς δεν μπορούσε να κτίσει νέα οικοδομή. Ο πρόεδρος του Δημ. Συμβουλίου και πολιτ. μηχανικός, Δημ. Ψάλτης, θεωρεί ότι πρέπει ο οικισμός να τύχει της μέριμνας του κράτους, αλλά κρίνει ότι η προστατευόμενη περιοχή ‘’επεξετάθη τόσο πολύ που έγινε θέση αρνητική’’. Ο πρόεδρος του ΕΒΕ, Πολυχρ. Βάλλας, έβλεπε μια προσπάθεια να μην υπάρξει ‘’πράσινη γραμμή’’ που να διαχωρίζει χριστιανούς και μουσουλμάνους, πιστεύοντας ότι ήταν αρκετό να διατηρηθεί ‘’ένας δρόμος και 5-6-10 σπίτια’’. Στο ίδιο μήκος κύματος και ο πρόεδρος του Ιατρικού Συλλόγου, Στ. Στάθης, όπως και ο πρόεδρος του Εμπορικού Συλλόγου, Γεώρ. Μιχαηλίδης. Ο φιλόλογος Θανάσης Μουσόπουλος ήταν εξ αρχής θετικός, σημειώνοντας ότι η αντίδραση προέρχεται κυρίως ‘’από μερικούς ιδιοκτήτες οικοπέδων που θέλουν να τακτοποιηθούν’’. Ακόμη και ο ιστοριοδίφης Πέτρος Γεωργαντζής έλεγε: «Για ποιο παραδοσιακό οικισμό μιλάμε; Το πιο παλιό σπίτι της Ξάνθης κτίστηκε το 1847 και οπωσδήποτε δεν έχουν ιδιαίτερη καλλιτεχνική αξία». Ευτυχώς όλα αυτά ανήκουν στο παρελθόν.
ΧΑΡΗΣ ΔΙΑΦΩΝΙΔΗΣ
