Ένα αξιόλογο οχυρωματικό έργο και ένας άγνωστος αλλά σημαντικός αρχαιολογικός χώρος
Ένας σπουδαίος αρχαιολογικός χώρος, ο οποίος βρίσκεται κοντά στην Ξάνθη αλλά δεν είναι ιδιαίτερα γνωστός στους περισσοτέρους, είναι το Κάστρο της Καλύβας στην περιοχή της Σταυρούπολης. Όπως αναφέρει σχετικά η αρχαιολόγος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ξάνθης, Κυριακή Χατζηπροκοπίου, πρόκειται για ένα σημαντικό οχυρωματικό έργο, που δεσπόζει στον ορεινό όγκο της Ροδόπης και σχεδόν καθρεφτίζεται στα νερά του ποταμού Νέστου.
Ένα έργο του βασιλιά Φίλιππου του Β΄ της Μακεδονίας
Αναφέρει η ίδια: «Για το Κάστρο της Καλύβας έχουν γραφεί σχετικά λίγα πράγματα και σίγουρα πολύ λιγότερα από όσα αξίζει κανείς να πει γι’ αυτόν τον σημαντικότατο αρχαιολογικό χώρο, ο οποίος βρίσκεται δίπλα μας αλλά δεν είναι και τόσο γνωστός στους περισσοτέρους. Πρόκειται για σπουδαίο οχυρωματικό έργο, που δεσπόζει στον ορεινό όγκο της Ροδόπης και σχεδόν καθρεφτίζεται στα νερά του ποταμού Νέστου. Σύμφωνα με τον ανασκαφέα του, τον επίτιμο πλέον Έφορο Αρχαιοτήτων, Διαμαντή Τριαντάφυλλο, χτίστηκε από τον βασιλιά Φίλιππο Β΄ της Μακεδονίας στα μέσα του 4ου αι. π.Χ., στην κορυφή του υψώματος “Κάστρο” λίγα χιλιόμετρα βόρεια από το χωριό Ιωνικό και πολύ κοντά στο εγκαταλελειμμένο σήμερα χωριό Καλύβα, από το οποίο πήρε και το όνομά του. Η στρατηγική του θέση εξασφάλιζε τον έλεγχο σημαντικού μέρους της κοιλάδας του ποταμού, αλλά και την οπτική επαφή με άλλα φρούρια της παρανέστιας περιοχής, όπως είναι το Φρούριο της Μυρτούσας, της Πασχαλιάς, της Καλλιθέας κ.ά.».
Μια εντυπωσιακή υδατοδεξαμενή ύψους 12 μέτρων
«Η ανασκαφική έρευνα έδειξε χρήση του χώρου από τον 4ο αι. π.Χ. έως τον 6ο αι. μ.Χ. και τέσσερις κύριες οικοδομικές φάσεις. Ο περίβολός του έχει σχήμα ακανόνιστου τραπεζίου, με περίμετρο 245 μ. και σωζόμενο ύψος έως 3,50 μ. Έξι πύργοι, 4 κυκλικοί και 2 τετράπλευροι, ενισχύουν τις γωνίες του. Στο εσωτερικό τού Φρουρίου υπάρχει εντυπωσιακή υδατοδεξαμενή σε σχήμα πιθαριού με βάθος 12,30 μ. και μέγιστο πλάτος 8 μ. Είναι κατασκευασμένη με λαξευτούς γωνιόλιθους που φέρουν επένδυση από ισχυρό υδραυλικό κονίαμα, για να εξασφαλίζεται η στεγανότητά της. Στην δεξαμενή συγκέντρωναν το νερό της βροχής και, όπως είναι φυσικό, σε περιόδους λειψυδρίας ή πολιορκίας από εχθρούς θα υπήρξε σωτήρια. Με αγγεία – κανάτες δεμένα με σχοινιά αντλούσαν νερό και αυτό το αποδεικνύει το γεγονός ότι πολλά σπασμένα αγγεία βρέθηκαν στον πυθμένα της κατά την ανασκαφή. Για το Φρούριο της Καλύβας έχουμε να πούμε ακόμη πολλά και ενδιαφέροντα πράγματα, που προκύπτουν σταδιακά από τις ανασκαφικές δραστηριότητες, καθώς προγραμματίζεται στο άμεσο μέλλον μια βασική δημοσίευση για το μνημείο από ομάδα επιστημόνων, η οποία θα μπορεί να συμπεριληφθεί στον οδηγό της παρανέστιας περιοχής».
