Σπάνιο και αδημοσίευτο φωτογραφικό υλικό από την περίοδο της γερμανο-βουλγαρικής κατοχής στην Ξάνθη μέσα από την προσωπική συλλογή του Ξανθιώτη συλλέκτη Κώστα Μαυρομάτη
Μνήμες που μας ορίζουν και μας καθορίζουν… «Σου στέλνω την φωτογραφία μου, διά να σου θυμίζη την ζωή μας»
Πολύτιμες, σπάνιες και αδημοσίευτες είναι οι φωτογραφικές μαρτυρίες για την κατοχή της Ξάνθης κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο μέσα από την προσωπική συλλογή του Ξανθιώτη συλλέκτη Κώστα Μαυρομάτη. Ο κ. Μαυρομάτης ευγενώς μας παραχώρησε δέκα φωτογραφίες από την περίοδο εκείνη, που αποτυπώνουν εναργώς τις ‘’μαύρες σελίδες’’ της γερμανικής εισβολής και της βουλγαρικής κατοχής για την πόλη μας. Με την ευκαιρία του εορτασμού της εθνικής επετείου του ΟΧΙ και της αντίστασης των Ελλήνων στο φασισμό, το «Ε» δημοσιεύει τις φωτογραφίες αυτές, γιατί η ιστορική μνήμη είναι αυτή που μας ορίζει και μας καθορίζει.
Εισβολή των γερμανικών στρατευμάτων στην Ξάνθη
Η έναρξη της επίθεσης των Γερμανών κατά των οχυρών Ρούπελ ξεκίνησε στις 05:15 της 6ης Απριλίου 1941 με σφοδρό βομβαρδισμό του πυροβολικού. Το οχυρό παραδόθηκε, τελικά, στις 10 Απριλίου μετά την συνθηκολόγηση στην Θεσσαλονίκη, αφού ουσιαστικά δεν καταλήφθηκε και κόστισε σε χρόνο και στρατεύματα στους Γερμανούς εισβολείς. Τα οχυρά του Εχίνου είχαν καταληφθεί νωρίτερα, στις 6 Απριλίου, και από εκεί οι γερμανικές δυνάμεις κατήλθαν στην Ξάνθη. Η εισβολή των γερμανικών στρατευμάτων στην Ξάνθη σημειώθηκε στις 8 Απριλίου 1941 με την είσοδο της 164ης Μεραρχίας Πεζικού, δύο μέρες μετά την έναρξη της επίθεσης στη «Γραμμή Μεταξά». Ο βουλγαρικός στρατός εισήλθε στην Ελλάδα στις 20 Απριλίου, ακολουθώντας ουσιαστικά τις γερμανικές δυνάμεις, οι οποίες και παρέδωσαν την περιοχή στο φασιστικό καθεστώς της Βουλγαρίας.
Η βουλγαρική κατοχή έμελλε να είναι πιο σκληρή από αυτή των Γερμανών στην υπόλοιπη χώρα και είναι συνυφασμένη με τα χειρότερα χρόνια της σύγχρονης τοπικής ιστορίας. Μνήμες από εκείνη την περίοδο (μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1944) επιζούν ακόμη σε ηλικιωμένους Ξανθιώτες, που θυμούνται τις πιέσεις, τους βιασμούς και τις αρπαγές, καθώς και τα περιβόητα καταναγκαστικά έργα στην Βουλγαρία, που έχουν παραμείνει ως έκφραση, τα γνωστά ‘’ντουρντουβάκια’’. Εκτός από τις χιλιάδες των Ελλήνων που θανατώθηκαν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, γεγονός που αποτελεί και την σημαντικότερη συνέπεια της κατοχής, μεγάλες ήταν και οι καταστροφές σε κτηριακές εγκαταστάσεις. Ολοκληρωτικά καταστράφηκαν 121.683 οικοδομές σε όλη την χώρα, ενώ για την Θράκη καταγράφηκαν 3.043 οικοδομές, με τις 690 να αφορούν την Ξάνθη.
Ιστορική μνήμη που σώθηκε από… τύχη
Στις ασπρόμαυρες φωτογραφίες που δημοσιεύονται από το πλούσιο προσωπικό αρχείο του κ. Μαυρομάτη, ο φακός έχει καταγράψει στιγμές από τις πλέον άσχημες σελίδες της σύγχρονης ιστορίας. Η είσοδος των γερμανικών στρατευμάτων στην Ξάνθη στις 8 Απριλίου 1941 με τους κατοίκους να ατενίζουν τρομαγμένοι τους πάνοπλους στρατιώτες, γερμανικά στρατεύματα σε διάφορα σημεία της πόλης, πεινασμένα ξανθιωτάκια στους δρόμους, το αρχηγείο των Γερμανών στον χώρο της πρώην καπνοβιομηχανίας Γκαίρυ απέναντι από το σημερινό ΙΚΑ. Η ιστορία προχωρά μέσα από τις φωτογραφίες και αντικρίζουμε την βουλγαρική σημαία να κυματίζει στο Ρολόι της κεντρικής πλατείας, αφού οι Γερμανοί αποχώρησαν μετά από 10 περίπου μέρες. Ανάμεσα σε αυτές, φωτογραφίες που σώθηκαν κυριολεκτικά τυχαία, όπως αυτές με τον επί σειρά ετών γραμματέα της Κοινότητας Πολυσίτου, Μαυρουδή Μπακιρτζή, που επιστρατεύθηκε τον Ιούλιο του 1940. Χωρίς να γνωρίζει τι επιφυλάσσει το μέλλον γι’ αυτόν και τους συντρόφους του, απέστειλε στην αγαπημένη του μια φωτογραφία του ίδιου, πίσω από την οποία γράφει τα εξής συγκινητικά: «Σου στέλνω την φωτογραφία μου, διά να σου θυμίζη την ζωή μας». Οι άνθρωποι πίσω από την σύγχρονη τραγωδία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και τις θηριωδίες της βουλγαρικής κατοχής στην περιοχή της Θράκης.
ΧΑΡΗΣ ΔΙΑΦΩΝΙΔΗΣ
chdiafonidis@empros.gr
