Ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Χρίστος Χριστοδούλου αναλύει τις γενεσιουργούς αιτίες και τις επιπτώσεις του τουρκικού πραξικοπήματος
Εκτιμά ότι θα ενισχυθεί η εσωστρέφεια και ο συντηρητισμός στη γειτονική χώρα σε βάρος του κράτους δικαίου και των δημοκρατικών ελευθεριών
«Το νέο πραξικόπημα δεν σημαίνει παρά, ότι οι δύο αντίθετοι και αντίπαλοι πόλοι του Τουρκικού κράτους, δηλαδή οι Κεμαλιστές και οι Ισλαμιστές, οι κοσμικοί και οι ριζοσπάστες, εξακολουθούν να βρίσκονται σε διαρκή αναμέτρηση». Με αυτό το στίγμα ξεκινά η συνέντευξη με τον επί μακρώ συνεργάτη μας, δημοσιογράφο και συγγραφέα, Χρίστο Χριστοδούλου, σχετικά με όσα συνέβησαν τη νύχτα της 15ης Ιουλίου στην Τουρκία και όσα μέλλει να ακολουθήσουν στη γειτονική χώρα, αλλά και τον τρόπο που οι εξελίξεις θα επηρεάσουν την Ελλάδα και τον υπόλοιπο κόσμο.
Ο κ. Χριστοδούλου, που έχει εντρυφήσει στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, μέσα από τις απαντήσεις του καταλογίζει ερασιτεχνισμό στους στασιαστές και εκτιμά ότι ο βαθύς διχασμός που εκδηλώθηκε πιθανότατα θα εκτονωθεί σε περισσότερο αυταρχισμό και λιγότερο κράτος δικαίου. Πάντως, τονίζει τον εξαίρετο τακτικισμό του Τούρκου προέδρου ακόμη και στη διαχείριση των πρώτων ωρών του πραξικοπήματος και για μια ακόμη φορά παρομοιάζει την ικανότητά του να αντιλαμβάνεται τις ιδιαιτερότητες της χώρας του με αυτή του Κεμάλ Ατατούρκ.
Να θυμίσουμε ότι ο Χρίστος Χριστοδούλου είναι ο μόνος Έλληνας δημοσιογράφος που συνάντησε τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν κατ’ ιδίαν μετά από δική του πρόσκληση, με αφορμή δύο αναλύσεις του υπό τον τίτλο «ο ταλαντούχος κ. Ερντογάν», που δημοσιεύτηκαν το 2012 στην «Ελευθεροτυπία» και στο «ΕΜΠΡΟΣ».
“E”: Για μια χώρα όπως η Τουρκία, που έχει στην πρόσφατη ιστορία της εμπειρία από πραξικοπηματικές καταλήψεις της εξουσίας, τι σημαίνει η πραγματοποίηση, αποτυχημένη έστω, ενός νέου στρατιωτικού πραξικοπήματος εν έτει 2016;
X.X.: Η Τουρκία είναι μια χώρα με μακρά και πικρή εμπειρία στα πραξικοπήματα και τις στρατιωτικές δικτατορίες. Ακόμα κι αυτός ο αναμορφωτής Κεμάλ αναγνώριζε ότι το καθεστώς του που κατάργησε την Σουλτανική απολυταρχία και εγκαθίδρυσε τον κοσμικό χαρακτήρα της χώρας, ήταν « λίγο πολύ μια δικτατορία». Οι Τούρκοι πολίτες έμαθαν να ζουν μέσα σε ένα ιδιόρρυθμο πολιτικό και κοινωνικό περιβάλλον που δεν παρείχε ούτε όλες τις φιλελεύθερες εγγυήσεις των δυτικών δημοκρατιών, ούτε τους αυστηρούς θεσμούς του μουσουλμανικού κόσμου. Έμαθαν επίσης να ζουν, από την εποχή των Σουλτάνων ήδη, κάτω από την χειραγώγηση αυταρχικών ηγητόρων. Χωρίς αμφιβολία όμως, η Τουρκία έστω και έτσι ήταν η πιο εξευρωπαϊσμένη μουσουλμανική χώρα. Και ο πιο πιστός κι αποτελεσματικός σύμμαχος της Δύσης, με την Αγγλία και την Γερμανία να την διεκδικούν σαν βραχίονα ισχύος και ισορροπιών στην ευρύτερη περιοχή της ΝΑ Ευρώπης. Το νέο πραξικόπημα δεν σημαίνει παρά, ότι οι δύο αντίθετοι και αντίπαλοι πόλοι του Τουρκικού κράτους, δηλαδή οι Κεμαλιστές και οι Ισλαμιστές, οι κοσμικοί και οι ριζοσπάστες, εξακολουθούν να βρίσκονται σε διαρκή αναμέτρηση.
“E”: Πώς κρίνετε τη στάση του Ερντογάν τις κρίσιμες ώρες του πραξικοπήματος;
X.X.: Ο Πρόεδρος Ερντογάν αποδείχτηκε ότι είναι ένας εξαιρετικός τακτικιστής ιδιαίτερα σε ότι αφορά την διαχείριση των εσωτερικών ιδιαιτεροτήτων της χώρας του. Το να τον παρομοιάσεις ως κάποιον που μοιάζει στις μεθόδους του με τον Αμπντούλ Χαμίτ και τον Κεμάλ Ατατούρκ, είναι, για όσους ξέρουν ιστορία, κοινός τόπος. Με την πολιτική που ακολούθησε τα τελευταία χρόνια, εξάλειψε τους αντιπάλους του και προώθησε την Ισλαμιστική ατζέντα του παρά την εσωτερική κι εξωτερική αντίδραση. Οι θύλακες αντίστασης που διατηρούσε και διατηρεί ακόμα στην χώρα το Κεμαλικό βαθύ κράτος, ήταν εδώ και πολύ καιρό μέσα στους επείγοντες πολιτικούς του στόχους. Αυτό επιτεύχθηκε εν μια νυχτί με την συνδρομή των στασιαστών. Το αποτυχημένο στρατιωτικό τους πραξικόπημα έθεσε τους ίδιους, τους οπαδούς και τους μηχανισμούς τους εκτός μάχης. Η σύγκρουση βέβαια θα συνεχιστεί με άλλους τρόπους και για πολύ μεγάλο διάστημα. Όπως και η πολιτική αστάθεια μέσα στην Τουρκία και γύρω από αυτήν. Οφείλουμε πάντως να ξέρουμε ότι το βαθύ Κεμαλικό κράτος της γειτονικής μας χώρας, διαθέτει μακρά συνωμοτική εμπειρία, είναι άριστα οργανωμένο και δικτυωμένο, μέσα στις δομές του κράτους, έστω και αν φαίνεται ότι βρίσκεται σε καταστολή.
“E”: Λέγεται ότι το πραξικόπημα απέτυχε εξαιτίας του κόσμου που βγήκε στους δρόμους στηρίζοντας τον Τούρκο πρόεδρο, μετά το πρωτοφανές διάγγελμά του, μέσω διαδικτυακής σύνδεσης με τουρκικό κανάλι. Εσείς ποιοι πιστεύετε ότι ήταν οι λόγοι αποτυχίας του πραξικοπήματος;
X.X.: Το πραξικόπημα απέτυχε όχι μόνο, ούτε κυρίως χάρη στον κόσμο που βγήκε στους δρόμους αλλά γιατί ήταν κάκιστα οργανωμένο. Οι στασιαστές προφανώς δεν διέθεταν τα ερείσματα που διατηρούσαν στο παρελθόν τόσο μέσα στην κοινωνία όσο και μέσα στο στράτευμα. Δεν ακολούθησαν κανένα βασικό στασιαστικό κανόνα , είχαν περιορισμένη ακτίνα στόχων και δράσης, και, το πιθανότερο οι εντελώς ερασιτεχνικοί σχεδιασμοί τους είχαν υπονομευτεί εκ των έσω. Μάλλον αυτή την περίπτωση εκμεταλλεύτηκε επιδέξια ο Τούρκος Πρόεδρος.
“E”:Ποια ήταν τα αντανακλαστικά Ευρώπης και Αμερικής. Περίμεναν πρώτα να διαφανεί η τύχη του πραξικοπήματος για να στηρίξουν τη δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση, όπως σχολιάζετε;
X.X.: Δεν χωρεί συζήτηση ότι η Ευρώπη και η Αμερική, (ακόμα και κάποιες μετριοπαθείς μουσουλμανικές χώρες), θα ήθελαν πολύ να υπερισχύσει το πραξικόπημα, διότι αυτό συμφέρει στο δυτικό πολιτικό εποικοδόμημα στο οποίο ανήκει μέχρι τώρα και η Τουρκία. Απ όσο καταλαβαίνω, οι μόνοι εκτός Τουρκίας πολίτες που πανηγύρισαν ειλικρινά με την επικράτηση του κ. Ερντογάν, είναι αυτοί που ανήκουν στον ευρύ ριζοσπαστικό χώρο της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και η Χαμάς. Εξάλλου. η αμφισημία των δηλώσεων των διάφορων δυτικών ηγετών πριν από τον επίλογο του δράματος, όταν κανείς δεν ήξερε ακόμα προς τα πού θα γείρει η πλάστιγγα, δείχνει προς την ίδια κατεύθυνση. Μετά βέβαια όλοι τάχτηκαν με τον νικητή, όπως συνηθίζεται στον κυνικό πραγματισμό της πολιτικής.
“E”:Ποια πιστεύετε ότι θα είναι για την Τουρκία η επόμενη μέρα του πραξικοπήματος. Δημιουργούνται συνθήκες για μεγαλύτερη προστασία της δημοκρατίας ή για συντηρητικοποίηση και περισσότερο αυταρχισμό;
Πολύ φοβούμαι ότι από δω κι εμπρός, θα υπάρξει επιτάχυνση του Ισλαμιστικού βηματισμού της Τουρκίας και –ως εκ τούτου- διαφοροποίηση της εξωτερικής πολιτικής της προς την ΕΕ, τους Κούρδους, την Συρία, την Ρωσία, το Ισραήλ, τις ΗΠΑ και τους πρόσφυγες. Αυτό επίσης σημαίνει ότι στην από δώ κι εμπρός βαθειά διχασμένη και απρόβλεπτη Τουρκία θα ισχύσουν νέοι κανόνες διακυβέρνησης με λιγότερο κράτος δικαίου, λιγότερη ευαισθησία σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, λιγότερη ελευθερία του Τύπου, περισσότερο θρησκευτικό ριζοσπαστισμό, περισσότερο συντηρητισμό και περισσότερο αυταρχισμό.
“E”:Διακινείται έντονη φημολογία για στημένο πραξικόπημα και μάλιστα λέγεται ότι η επιχειρηματολογία του Ερντογάν για την ευθύνη υποκίνησης από τον Γκουλέν είναι ιδιαίτερη σαθρή και αόριστη. Τη θεωρία αυτή ενισχύει και το γεγονός ότι οι πραξικοπηματίες δεν προέβησαν σε συλλήψεις πολιτικών. Ποια είναι η άποψή σας;
X.X.: Θα χρειαστεί πολύς χρόνος και απτές αποδείξεις για να μπορεί να πει κανείς αν το πραξικόπημα ήταν στημένο ή όχι. Κυοφορούνται και διακινούνται ήδη πολλές θεωρίες συνωμοσιών. Ας μην διακινδυνεύσουμε όμως εικασίες. Εδώ μετράει το αποτέλεσμα κι αυτό σε ότι αφορά την επικράτηση του, κατοχυρώνεται στον κ. Ερντογάν. Προς το παρόν.
“E”:Πόσο μπορεί να επηρεάσει τις διμερείς σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας μία ενδεχομένως αρνητική για τη σημερινή κυβέρνηση του Ερντογάν απόφαση επί της έκδοσης; Οι εξελίξεις τι συνέπειες μπορεί να έχουν για την Ελλάδα, κυρίως για όσα έχουν διαμειφθεί για το προσφυγικό;
X.X.: Η Τουρκία θα παραμείνει σε κρίση για μεγάλο διάστημα. Νομίζω ότι οι ελληνο-τουρκικές σχέσεις θα περάσουν από την δοκιμασία της γενικότερης καχυποψίας της Άγκυρας απέναντι στην Ευρώπη και την Δύση. Είναι γνωστό εξ άλλου ότι οι κρίσεις αποτελούν εξαγώγιμο προϊόν. Γι αυτό και είναι καλό που η Ελλάδα παραμένει –και πρέπει να παραμείνει επί μακρόν – σε επιφυλακή, χωρίς να αφίσταται των υποχρεώσεων και των δικαιωμάτων της για την ειρήνη , την ασφάλεια και την συνεργασία στην περιοχή.
Αμεσότατα ξεκίνησαν οι συλλήψεις στρατιωτικών και δικαστικών, προκειμένου να τιμωρηθούν οι υπαίτιοι. Την ίδια ώρα 8 στρατιωτικοί αναμένουν την έκδοσή τους από την Ελλάδα. Εγείρεται ανησυχία για την τήρηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τη διασφάλιση δικαιωμάτων όπως η δίκαιη δίκη στη σημερινή τουρκική έννομη τάξη;
Από τα χρόνια της επικράτησης του Κεμάλ, όταν κατέφυγαν τότε στην χώρα μας –ειδικά δε στην Ξάνθη-, εκατοντάδες Τούρκοι πολίτες οπαδοί του Σουλτανικού καθεστώτος, – μεταξύ αυτών και ο Σειχουλισλάμης, ο ανώτατος Μουσουλμάνος κληρικός της χώρας-, η Ελλάδα έχει παράδοση να επιστρέφει στην Τουρκία ή να απελαύνει τους ενοχλητικούς υπηκόους της που ζητούσαν άσυλο. Για να μην διαταραχτούν λέει οι ελληνοτουρκικές σχέσεις. Αυτά πριν 90 χρόνια. Σήμερα με τους 8 φερόμενους ως πραξικοπηματίες η χώρα μας αντιμετωπίζει ένα δύσκολο διμερές πρόβλημα, αλλά οφείλει να εξαντλήσει κάθε νόμιμη διαδικασία βασισμένη στο διεθνές δίκαιο και τις περί χορηγήσεως πολιτικού ασύλου συμβάσεις, ώστε να αποφύγει την παράδοση τους στην Τουρκία. Έχει σημασία να θυμηθούμε, ότι ούτε η Τουρκία, ούτε καμιά άλλη χώρα δεν παρέδωσε στην χούντα της 21ης Απριλίου τους έλληνες πολιτικούς της αντιπάλους που είχαν καταφύγει σ αυτές. Η Αμερική ζητά απτές αποδείξεις της ενοχής του στο πραξικόπημα, για να παραδώσει στην Τουρκία, τον μετριοπαθή ιμάμη Γκιουλέν. Αυτόν τον οποίο κατηγορεί ο κ. Ερντοάν ως αρχισυνομώτη του πραξικοπήματος. Είναι μια καλή βάση για να ξεκινήσει και με μας η αντίστοιχη διαπραγμάτευση για τους 8 φυγάδες. Άλλωστε θα υπάρξουν εκατοντάδες, ίσως και χιλιάδες υπόδικοι για συνομωσία Τούρκοι πολίτες που θα αποδειχτεί στις δίκες τους ότι δεν είχαν καμιά σχέση με το πραξικόπημα. Και πρώτοι οι δυστυχείς και ανίδεοι φαντάροι που στάλθηκαν να επανδρώσουν τα διάφορα σημεία ελέγχου των στασιαστών στην Άγκυρα και την Κωνσταντινούπολη. Αρκεί βέβαια αυτές οι δίκες που θα γίνουν, να είναι δίκαιες.
Ελένη Διαφωνίδου
ediafonidou@empros.gr
