Ο προσωπικός φίλος του ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη ξεδιπλώνει σελίδες του εμφυλίου, της Μεταπολίτευσης, αλλά και της Ξάνθης στο πέρασμα του χρόνου
Ένας Ξανθιώτης που πρωταγωνίστησε στους αγώνες της Αριστεράς, χωρίς να καπηλευτεί τους διωγμούς που υπέστη και την θανατική καταδίκη
Έχοντας διαβάσει κείμενα του Γιώργου Αποστολίδη και κατά καιρούς παρεμβάσεις του για τα κακώς κείμενα στην πόλη μας, είχα μια εικόνα για τον άνθρωπο που θα συναντούσα. Όσα και αν έχεις διαβάσει όμως για κάποιον ή από την γραφίδα κάποιου, η προσωπική επαφή και συνομιλία ολοκληρώνει το πορτραίτο με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Το βέβαιο είναι ότι δεν περιμένεις από ένα άνθρωπο 90 ετών, με πολλές δύσκολες στιγμές στην ζωή του να τον βαραίνουν, αλλά και να τον γεμίζουν εμπειρία, να έχει τέτοια και τόση διαύγεια πνεύματος, τόσο δυνατή μνήμη, αλλά και ένα πρόσχαρο ύφος που πηγάζει από την δίψα του για ζωή και για… μάθηση. Ακόμη διαβάζει, πληροφορείται, ενημερώνεται με ενδιαφέρον για τα όσα έγιναν και τα όσα συμβαίνουν, έχοντας ‘’ανοιχτό’’ το μυαλό του, μακριά από αγκυλώσεις και ιδεοληψίες. «Διάβαζα τελευταία το βιβλίο του Νίκου Μαραντζίδη ‘’Εμφύλια Πάθη’’, που έχει μια πολύ αντικειμενική ματιά στα όσα έγιναν το διάστημα εκείνο», λέει ένας άνθρωπος που έζησε τον Εμφύλιο όσο λίγοι. Μας υποδέχθηκε στο πατρικό του σπίτι στην οδό Αδριανουπόλεως, όπου μένει όποτε βρίσκεται στην Ξάνθη.
Γόνος προσφύγων, εσωτερικός πρόσφυγας και θανατοποινίτης
Ο Γιώργος Φ. Αποστολίδης γεννήθηκε στην Ξάνθη το 1926 από γονείς πρόσφυγες Ανατολικοθρακιώτες και έζησε τα παιδικά του χρόνια στην Ξάνθη του Μεσοπολέμου. Η Κατοχή τον βρήκε πρόσφυγα στην Αθήνα, ενώ λίγο αργότερα κατέφυγε στη Βέροια, όπου και οργανώθηκε στις τάξεις της ΕΠΟΝ. Η Απελευθέρωση και ο Εμφύλιος τον βρίσκουν στη Θεσσαλονίκη, αρχικά ως μαθητή και αργότερα ως φοιτητή της Νομικής, αλλά και πάλι ως δραστήριο στέλεχος της ΕΠΟΝ με αρμοδιότητα την Νομική και την Φιλοσοφική Σχολή. Το 1948 βρέθηκε κατηγορούμενος στην υπόθεση των «69 Επονιτών της Θεσσαλονίκης», καταδικάστηκε σε θάνατο από το Έκτακτο Στρατοδικείο και φυλακίστηκε στο Επταπύργιο. «Ήμασταν νέα παιδιά, πολλοί αποκήρυξαν το κόμμα και τον ένοπλο αγώνα και αφέθηκαν ελεύθεροι. Εγώ δήλωσα ότι ‘’δεν μπορώ να τους κρίνω, θα τους κρίνει η ιστορία’’ και καταδικάστηκα με ψήφους τρεις κατά δύο. Η θανατική μας καταδίκη είχε το θετικό να μη μετακινηθούμε καθόλου από το Επταπύργιο, ενώ οι συγκατηγορούμενοί μας που είχαν καταδικαστεί σε ποινές φυλάκισης μεταφέρθηκαν αλλού, οι πιο πολλοί στη Γυάρο, και δεν καλοπέρασαν καθόλου. Όταν η ποινή μας μετατράπηκε σε ισόβια είχε λήξει ο Εμφύλιος και τα πράγματα είχαν κάπως χαλαρώσει. Το αρνητικό στο Γεντί Κουλέ ήταν ότι ακούγαμε τα βράδια τις διαδικασίες εκτέλεσης, μέχρι και την χαριστική βολή».
Επιστροφή στην Ξάνθη χωρίς πλήρη πολιτικά δικαιώματα
Όταν αμνηστεύτηκε, τελείωσε το Πανεπιστήμιο και επέστρεψε το 1952 στην Ξάνθη, όπου εργάστηκε ως βοηθός συμβολαιογράφου κοντά στον πατέρα του που έπασχε από πάρκινσον. «Όταν πέθανε ο πατέρας μου το 1960 έμεινα ξεκρέμαστος, αφού δεν μπόρεσα να διοριστώ δικηγόρος στην Ξάνθη και κατέβηκα στην Αθήνα, όπου διορίστηκα μόλις το 1964 μετά από 4 χρόνια… άσκησης λόγω της καταδίκης μου». Συμμετείχε ως υποψήφιος βουλευτής της ΕΔΑ στην Ξάνθη στις εκλογές του 1958 και του 1961, συγκεντρώνοντας στις πρώτες το 38% των ψήφων χωρίς να καταφέρει να εκλεγεί λόγω των αλλαγών στον εκλογικό νόμο. Απέκτησε τα πλήρη πολιτικά του δικαιώματα το 1974 σε ηλικία 48 ετών. Έκτοτε τον κέρδισε η μάχιμη δικηγορία και η αρθρογραφία υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αφού ασχολήθηκε δυναμικά με το θέμα απώλειας της ιθαγένειας για μειονοτικούς που σπούδαζαν στην Τουρκία ή εργάζονταν στο εξωτερικό.
Προσωπικός φίλος του ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη
Ο Γιώργος Αποστολίδης υπήρξε ως το τέλος (2005) στενός φίλος του Αναγνωστάκη, όπως άλλωστε βεβαιώνει το γεγονός ότι είναι το πρόσωπο που αναφέρεται πιο συχνά στα ποιήματά του. Η φιλία τους άρχισε από την δίκη και μετά, αφού ο Μανόλης Αναγνωστάκης κλήθηκε να απολογηθεί μετά τον Γιώργο Αποστολίδη, δηλώνοντας και αυτός ότι η ιστορία θα κρίνει τον αγώνα της Αριστεράς. «Θα έλεγα ότι μας χαρακτήριζε πάντα μια κριτική στάση απέναντι στην πολιτική γραμμή της επίσημης Αριστεράς, ήμασταν από τότε αναθεωρητές. Ο Μανόλης δεν υπήρξε ποτέ σταλινικός. Θέλαμε όμως κι εμείς να βγούμε στο βουνό. Με τις διώξεις της Δεξιάς μετά τη Βάρκιζα δεν κάναμε κριτική για την ακολουθούμενη πολιτική της Αριστεράς, ήμασταν υποχρεωμένοι εκ των πραγμάτων να προσπαθήσουμε να αμυνθούμε όσο μπορούσαμε απέναντι στο κύμα των διώξεων. Στη Θεσσαλονίκη, ας πούμε, σκοτώθηκαν και εκτελέστηκαν πολλοί σύντροφοί μας, ήταν επόμενο να μας ενδιαφέρει το πώς θα αντιμετωπίζαμε αυτή την κατάσταση, δεν μας απασχολούσαν ιδεολογικά θέματα. Εμένα τουλάχιστον τα ποιήματα του Μανόλη εκείνης της περιόδου δεν με απασχόλησαν. Μετά τη φυλακή με συγκλόνισε ‘’Η Συνέχεια 3’’, που αναφερόταν στην ιστορία της φυλακής. Η συλλογή αυτή είναι συγκλονιστική, τουλάχιστον για μας που περάσαμε αυτή τη δοκιμασία».
«Θα επιστρέψω στην Ξάνθη, στο πατρικό μου σπίτι»
Η αγάπη και το ενδιαφέρον του για την Ξάνθη είναι ασίγαστα, γι’ αυτό και θυμάται με συγκρατημένη οργή τις μεγάλες προσωπικότητες που έφυγαν από την πόλη και προσέφεραν αλλού ή και αυτούς που κατάφεραν μέσα από πολλές αντιδράσεις να συνεισφέρουν στην πόλη. Από τον κατάλογο δεν θα μπορούσαν να λείπουν ο Δήμαρχος Θεόφιλος Παπαδόπουλος, ο Μάνος Χατζιδάκις, με τον οποίο έπαιζαν μικροί και συναντήθηκαν αρκετές φορές τα επόμενα χρόνια, με τον Μάνο να μην κάνει καμιά αναφορά στην Ξάνθη μετά την ‘’υποδοχή’’ που είχε η πρότασή του για τον Μουσικό Αύγουστο. Με ευγνωμοσύνη αναφέρεται στον Νομάρχη Ξάνθης Κωνσταντίνο Θανόπουλο και στη συμβολή του στη διάσωση του παραδοσιακού οικισμού της Παλιάς Πόλης της Ξάνθης. «Κανείς δεν ενδιαφερόταν. Όσοι είχαν ακίνητα ήθελαν να τα δώσουν αντιπαροχή. Εγώ κράτησα το πατρικό μου σπίτι για συναισθηματικούς λόγους και εδώ θα έρθω το επόμενο διάστημα για να μείνω μόνιμα». Ένας άνθρωπος που μπορείς να συνομιλείς μαζί του με τις ώρες. Ευτυχώς πολλές από τις αναμνήσεις και τις εμπειρίες του τις έχει καταγράψει στα δύο βιβλία που εξέδωσε τα τελευταία χρόνια «Προσωπικές Αναμνήσεις από τον 20ό αιώνα» και «Προσωπικές αναμνήσεις από την εποχή της ‘’Μεταπολίτευσης’’ και της ‘’Αλλαγής’’».
ΧΑΡΗΣ ΔΙΑΦΩΝΙΔΗΣ
