Προσπάθεια βελτίωσης της ελληνομάθειας στα Μουσουλμανόπαιδα μέσω της λογοτεχνίας
«…Μιλώντας για τα βιβλία, χωρίς να το καταλαβαίνουμε, προόδεψαν τα ελληνικά μας»
Το ‘Προσεχώς Εμείς Μεγαλώνουμε’ (ΠΕΜ) αποτελεί ένα συλλογικό βιβλίο, γεμάτο με μαρτυρίες εκπαιδευτικών από τη διδασκαλία της λογοτεχνίας κατά την εφαρμογή του Προγράμματος της Εκπαίδευσης Μουσουλμανόπαιδων (ΠΕΜ), με την τεράστια συμβολή των Άννα Φραγκουδάκη και Θάλειας Δραγώνα. Το Πρόγραμμα Εκπαίδευσης των Παιδιών της Μουσουλμανικής Μειονότητας Θράκης από το 1997 στοχεύει στη βελτίωση της ελληνομάθειας και την ομαλή κοινωνική ένταξη των παιδιών, Ελλήνων πολιτών της μειονότητας, αλλά και την απαλοιφή των ανισοτήτων, οι οποίες συναποτελούν το κύριο τροχοπέδη στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Η πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου και τα ελληνικά ως τρίτη γλώσσα
Το 2000 η έρευνα, η οποία αποδείκνυε πως η πρόωρη εγκατάλειψη του 9χρονου υποχρεωτικού σχολείου άγγιζε το 35% στις μειονότητες, όταν ο εθνικός μέσος όρος ήταν 6%, καθιστούσε επιτακτική την ανάγκη να ξεκινήσει η εφαρμογή του προγράμματος, έστω και πιλοτικά. Το μάθημα της λογοτεχνίας, το οποίο μελετάται σε αυτό το βιβλίο, εύλογα θεωρείται ένα από τα δυσκολότερα μαθήματα για τα παιδιά της μειονότητας, γιατί αφενός η λογοτεχνία αντικατόπτριζε μία διαφορετική πολιτισμική κουλτούρα και αφετέρου τα ελληνικά για αυτά ήταν η τρίτη γλώσσα. Και αυτό γιατί στο σπίτι μιλούσαν τα πομακικά και τα τουρκικά, στο Δημοτικό κάποια μαθήματα διδάσκονταν στην τουρκική και άλλα στην ελληνική και στο Γυμνάσιο εμφανίζονταν τα αγγλικά και τα γερμανικά. Το κερασάκι στην τούρτα θεωρούνταν τα αρχαία ελληνικά, τα οποία τους μπέρδευαν με τα νέα ελληνικά.
Με την ιδιαίτερη προσέγγιση των λογοτεχνικών κειμένων, των ειδικών φύλλων αξιολόγησης, τα οποία αποσκοπούσαν στην κατανόηση, τη χρήση του διαδικτύου και των άλλων σύγχρονων τεχνολογικών επιτευγμάτων, αλλά και την ένταξη κόμικς, τα οποία κέντρισαν το ενδιαφέρον των μαθητών, αλλά και τις καρτέλες αυτοπεποίθησης – αυτοεκτίμησης, το πρόγραμμα επιδίωξε να δημιουργήσει μαθητές – αναγνώστες και να τους εμφυσήσει τις αξίες και τα οφέλη της ανάγνωσης λογοτεχνίας. Μάλιστα κατά τη διάρκεια σύνταξης καρτελών αυτοπεποίθησης, όπου οι μαθητές έπρεπε να γράψουν για ένα συμμαθητή τους θετικούς αξιολογικούς χαρακτηρισμούς για την προσωπικότητα και την εξωτερική τους εμφάνιση, όλοι ενθουσιάστηκαν, με την Καδριέ να αναφωνεί: «Θα το κρεμάσω στο δωμάτιό μου» και τον Ραχμί να απορεί: «πρώτη φορά τόσο καλά λόγια μαζεμένα».
Η διέγερση των πνευματικών λειτουργιών του παιδικού εγκεφάλου και η φράση ‘δε θα χρησιμοποιήσουμε βιβλίο’
Η μεγαλύτερη πρόκληση ήταν να πεισθούν οι μαθητές πως η λογοτεχνία είναι τόσο ωραία, που θα θέλουν να τη διαβάζουν για ευχαρίστηση, απομακρύνοντας τη σκέψη της αυστηρής ύλης και της εξέτασης. Έτσι, επιστρατεύθηκαν η δημιουργικότητα, η φαντασία, ο συναισθηματισμός, η ευαισθησία, η αντίληψη, η καλλιτεχνική διάθεση, αλλά και η φράση ‘δε θα χρησιμοποιήσουμε βιβλίο’, το οποίο μέσα στο σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα έχει γίνει από τα πιο αντιπαθητικά αντικείμενα.
Τα παιδιά μέσα από τα βιβλία ταξίδεψαν σε πολλά μέρη, ταυτίστηκαν με πολλούς ήρωες και έζησαν καταστάσεις μέσα από αυτούς. Από τους σταθμούς του δεκάχρονου ταξιδιού του Οδυσσέα, μέσω του Google Earth, μέχρι τη Σαντορίνη, την Ελβετία και τη Γερμανία, μέσω του βιβλίου της Άλκης Ζέη ‘Αναμνήσεις της Κωνσταντίνας από τη Γερμανία’, οι μαθητές γνώρισαν μέρη και συνήθειες ανθρώπων, συζητώντας για χώρες μακρινές και εξωτικούς πολιτισμούς, με επιθυμία όλων: «Να πάμε μία εκδρομή, κυρία, κάπου» και τον προβληματισμό: «Πόσα λεφτά θέλει να πάμε εκεί;».
Μια πρωτόγνωρη εμπειρία για τα περισσότερα παιδιά ο δανεισμός βιβλίων
Παράλληλα, στα πλαίσια του Προγράμματος πραγματοποιήθηκε και επίσκεψη στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Ξάνθης, όπου οι μαθητές έβγαλαν δανειστική κάρτα και δανείστηκαν βιβλία, οι περισσότερους από αυτούς πιθανότατα για πρώτη φορά, μιας και μέχρι στιγμής είχαν πιάσει στα χέρια τους μόνο τα σχολικά. Στην αρχή, δεν ήθελαν να τα πάρουν σπίτι τους, γιατί , όπως χαρακτηριστικά είπε ο Μπουρχάν: «Άντε να χάσουμε βιβλίο του σχολείου, αλλά και της Ξάνθης..». Με προτροπή, όμως, των εκπαιδευτικών καθησυχάστηκαν και μετά την ολοκλήρωση της ανάγνωσης, ο καθένας παρουσίασε το βιβλίο του μέσα στην τάξη.
Άξιο αναφοράς είναι το παράδειγμα της Μερβέ, μιας μαθήτριας σεμνής και διακριτικής, της οποίας η φωνή δεν ακουγόταν ούτε στο διάλειμμα. Τη χρονιά της πιλοτικής εφαρμογής του προγράμματος η Μερβέ αναθάρρησε, ξεκινώντας από το γνωστό και χιλιοειπωμένο στη σχολική πραγματικότητα: «Γεια σας κυρία», εξακολουθώντας να μη συμμετέχει στην τάξη. Με δική της πρωτοβουλία, όμως, προτίμησε αντί να μιλάει, να ζωγραφίζει διάφορες σκηνές μέσα από τα λογοτεχνικά κείμενα, τα οποία προσέγγιζαν στην τάξη και να απαντάει έτσι με το δικό της τρόπο στις ερωτήσεις κατανόησης.
Καταλήγοντας, σε ένα σημείο μέσα στο βιβλίο, υπάρχει το συμπέρασμα των ίδιων των πρωταγωνιστών του προγράμματος, των μαθητών, οι οποίοι αποφάνθηκαν: «…Μιλώντας για τα βιβλία, χωρίς να το καταλαβαίνουμε, προόδεψαν τα ελληνικά μας».
Χ.Π.
