Γιατί η Παρασκευή και 13 θεωρείται γρουσούζικη μέρα;
Μια ιστορία που ξεκινά από τους Αγίους Τόπους και τελειώνει με τη μαζική δολοφονία ιπποτών
Σύμφωνα με μελέτες, ο τρόμος για τον συνδυασμό «Παρασκευή και 13» είναι ο πλέον διαδεδομένος φόβος στις σύγχρονες ΗΠΑ. Μπορεί να εικάσει κανείς ότι η σημαντική επιρροή της συγκεκριμένης δεισιδαιμονίας σε ολόκληρο -σχεδόν- τον δυτικό κόσμο εν μέρει οφείλεται στην ομότιτλη σειρά των κινηματογραφικών θρίλερ. Προϋπήρχε όμως ο φόβος για την «γρουσούζικη» ή κάτι χειρότερο -αναλόγως του βαθμού που κάποιος είναι προληπτικός- ημέρα. Πού οφείλεται λοιπόν αυτό το δέος;
Το άγνωστο 13 και η αποφράδα Παρασκευή
Οι εξηγήσεις πολλές, τόσο για τον αριθμό 13, όσο και για την ημέρα της Παρασκευής. Μια σειρά στοιχείων της βιβλικής παράδοσης συναινεί σ’ αυτό: Παρασκευή σταυρώθηκε ο Χριστός, έγινε η μεγάλη βιβλική πλημμύρα, η Εύα έδωσε στον Αδάμ το απαγορευμένο μήλο. Πού οφείλεται όμως ο ξεχωριστός φόβος για το 13; Πολλές οι εκδοχές, με το θρησκευτικό στοιχείο να είναι πάλι παρόν: Στο Μυστικό Δείπνο συμμετείχαν 12 μαθητές και ο Ιησούς. Αρχίζοντας τη μέτρηση από τον Χριστό, 13ος «βγαίνει» ο Ιούδας. Σε μύθο της Βόρειας Ευρώπης: Σε μια γιορτή θεών κατέφθασε ένας απρόσκλητος, ο Loki. Αυτός ήταν 13ος στη σειρά. Μόλις εμφανίστηκε, η Γη δυστύχησε. Επίσης, το «13» ενοχοποιήθηκε επειδή αίρει την «απόλυτη αρμονία και ισορροπία», την οποία θεωρείται ότι αντιπροσωπεύει το δώδεκα. Δώδεκα οι θεοί του Ολύμπου, οι μαθητές του Χριστού, οι άθλοι του Ηρακλή, δώδεκα οι μήνες του έτους. Το «13» υποτίθεται ότι καταργεί τους ισορροπημένους, οικείους «κύκλους ζωής» και οδηγεί σε κάτι άλλο, αν όχι εξ ορισμού ανεπιθύμητο, σίγουρα πάντως άγνωστο και γι’αυτό επίφοβο. Στα Ταρώ, επίσης, το «13» είναι θάνατος. Το 13ο κεφάλαιο της Αποκάλυψης είναι «αφιερωμένο» στον «Αντίχριστο». Κάτι κακό είχαν να καταλογίσουν σχεδόν όλοι οι λαοί της Μεσοποταμίας στο «13». Υπάρχει βέβαια και ένα ιστορικό γεγονός, που έχει την βαρύτητά του.
Η μεσαιωνική ιστορία
Παρασκευή και 13, Οκτώβριος του 1307. Οι άντρες του βασιλιά της Γαλλίας, Φιλίππου Δ’, εισέβαλαν στις κεντρικές εγκαταστάσεις των Ναϊτών Ιπποτών και συνέλαβαν εκατοντάδες. Ανάμεσά τους ήταν ο Μέγας Μάγιστρος, Ζακ ντε Μολέ. Μετά από σκληρά βασανιστήρια, οι Ιππότες, όπως όλα τα θύματα των βασανιστηρίων, ομολόγησαν πλήθος αμαρτιών και καταδικάστηκαν σε θάνατο. Ήταν το τέλος των θρυλικών ιπποτών και η μετέπειτα δράση τους καλύπτεται από ένα πέπλο μυστηρίου. Το συμβάν παρουσιάζεται ως ένας από τους κύριους λόγους που η «Παρασκευή και 13» θεωρείται γρουσούζικη μέρα, στη δυτική Ευρώπη.
Ποιοι ήταν οι Ναΐτες;
Οι Ναΐτες Ιππότες ξεκίνησαν ως εννιά φτωχοί ευγενείς από τη Γαλλία. Το 1099, οι Σταυροφόροι κατέλαβαν την Ιερουσαλήμ και τεράστια πλήθη από την Ευρώπη συνέρρεαν στους Άγιους Τόπους για να προσκυνήσουν. Το ταξίδι όμως εκτός από χρονοβόρο ήταν και εξαιρετικά επικίνδυνο. Το 1119, εννιά Γάλλοι ευγενείς που αντιμετώπιζαν οικονομικά προβλήματα, βρήκαν ένα τρόπο ώστε να προσφέρουν προστασία, αλλά με το αζημίωτο. Επικοινώνησαν με τον βασιλιά της Ιερουσαλήμ, Βαλδουίνο Β’, και συμφώνησαν να προστατεύσουν τους προσκυνητές, με αντάλλαγμα χρήματα και διάφορα προνόμια. Ο βασιλιάς τους προσέφερε το Όρος του Ναού (εξού και Ναΐτες), για να εγκατασταθούν στην Ιερουσαλήμ. Η περιοχή ήταν ένα από τα ιερά σημεία, καθώς εκεί πίστευαν ότι ήταν ο περίφημος Ναός του Σολόμωντα. Οι ιππότες έμειναν στην Ιερουσαλήμ για εννιά χρόνια, συγκεντρώνοντας πλούτη.
Ειδικές δυνάμεις του Μεσαίωνα
Το 1129, επέστρεψαν στην Ευρώπη όπου δημιούργησαν μια βάση διοίκησης. Με άδεια της εκκλησίας, άρχισαν να ζητούν συνεισφορές από τους πλουσιότερους ευγενείς και άρχοντες της Ευρώπης, για να στηρίξουν τη δράση τους και την άμυνα της Ιερουσαλήμ. Οι συνεισφορές ήταν εξαιρετικά γενναιόδωρες, γιατί η εκκλησία ανακοίνωσε ότι όποιος έδινε χρήματα, θα εξασφάλιζε μια θέση στον παράδεισο. Τα πλούτη των Ναϊτών Ιπποτών ξεπέρασαν κάθε προηγούμενο και το τάγμα επεκτάθηκε σε όλη την Ευρώπη. Τα μέλη τους προέρχονταν από τις μεγαλύτερες οικογένειες της Ευρώπης, που προσέφεραν τους γιους τους για να κερδίσουν την εύνοια της εκκλησίας και του Θεού. Η τελετή μύησης μέχρι σήμερα παραμένει άγνωστη, αλλά οι ιππότες ορκίζονταν να υπηρετούν το τάγμα μέχρι το τέλος της ζωής τους. Οι νεαροί εκπαιδεύονταν στις πολεμικές τέχνες από πολύ μικρή ηλικία, με στόχο να γίνουν ατρόμητοι και ικανότατοι πολεμιστές. Απαγορευόταν να αιχμαλωτιστούν ή να εγκαταλείψουν μια μάχη. Με σύγχρονους όρους θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως «ειδικές δυνάμεις», που επενέβαιναν όποτε ο απλός στρατός των χριστιανών δεν μπορούσε να αντιμετωπίσει τις απειλές. Παράλληλα εκτελούσαν και χρέη τραπεζιτών. Οι Ναΐτες είχαν πλούτη και τόση δύναμη, που λειτουργούσαν ανεξάρτητα από τα βασίλεια της Ευρώπης. Δάνειζαν τεράστια χρηματικά ποσά σε βασιλείς και ευγενείς και η μοναδική εξουσία που αναγνώριζαν ήταν ο Πάπας. Όπως όμως συμβαίνει πάντα, η δύναμή τους θορύβησε τους ευγενείς και τους βασιλείς, οι οποίοι αποφάσισαν να τελειώνουν μαζί τους.
Το τέλος των Ναϊτών
Οι Ναΐτες άρχισαν να αποδυναμώνονται ήδη από το 1187, όταν έχασαν την αφρόκρεμα των πολεμιστών τους στη μάχη του Χατίν. Οι ιππότες με επικεφαλής τον παρορμητικό και οξύθυμο Μάγιστρο, Ζεράρντ ντε Ριντεφόρτ, σφαγιάστηκαν από τα στρατεύματα των Μουσουλμάνων. Η μάχη, εκτός του ότι αποδεκάτισε τους Ναΐτες, σήμανε και την αρχή του τέλους για την χριστιανική παρουσία στην Ιερουσαλήμ. Το 1285, στο θρόνο της Γαλλίας, όπου βρισκόταν η κύρια δύναμη των Ναϊτών, ανέβηκε ο Φίλιππος Δ’. Ο νεαρός βασιλιάς κληρονόμησε ένα χρεοκοπημένο βασίλειο, που χρωστούσε τεράστια ποσά στους Ναΐτες. Ο Φίλιππος ξεκίνησε τη σταδιακή εξολόθρευση του τάγματος, για να αποφύγει να πληρώσει τα χρέη του. Αντικατέστησε με ψεύτικες κατηγορίες τον Πάπα με πρόσωπο της αρεσκείας του, γι’ αυτό και όταν ο Φίλιππος συνέλαβε τους Ναΐτες με αβάσιμες κατηγορίες, ο Πάπας δεν έκανε καμία προσπάθεια να τους υπερασπιστεί.
Παρασκευή και 13
Το πρωί της Παρασκευής, 13 Οκτωβρίου του 1307, ο βασιλιάς Φίλιππος Δ’ διέταξε να συλληφθούν όλοι οι Ναΐτες Ιππότες. Οι ιππότες αριθμούσαν χιλιάδες μέλη στην Ευρώπη, αλλά εκείνο το πρωί συνελήφθησαν περίπου 600, ανάμεσά τους ο Μέγας Μάγιστρος και οι κοντινοί του σύμβουλοι. Ο βασιλιάς, σε συνεργασία με τον Πάπα, τους κατηγόρησε ότι ήταν αιρετικοί, καθώς στη μυστική τελετή μύησης, οι Ναΐτες προσέβαλαν το Θεό, φτύνοντας, ουρώντας και πατώντας το σταυρό. Επίσης κατηγορήθηκαν για σοδομισμό, οικονομική διαφθορά και δεκάδες άλλες παρανομίες. Σύμφωνα με τα κατάστιχα της δίκης που διεξήχθη στο Παρίσι, από τους 138 Ναΐτες που συνελήφθησαν, οι 105 παραδέχτηκαν ότι απαρνήθηκαν το Χριστό και οι 123 ότι έφτυσαν το σταυρό. Εκατοντάδες Ναΐτες παραδόθηκαν στην Ιερά Εξέταση, η οποία ειδικευόταν στην απόσπαση της σωστής ομολογίας, είτε κάποιος ήταν ένοχος, είτε όχι. Τα βασανιστήρια των ιπποτών ήταν τόσο άγρια, που ακόμα και αυτοί οι σκληροτράχηλοι πολεμιστές υπέκυψαν. Από τότε πάντως, η Παρασκευή και 13 θεωρείται γρουσούζικη μέρα, τουλάχιστον στην Ευρώπη.
Αυτά ως προς την ιστορία της γέννησης και της διάδοσης της δοξασίας, για την ημέρα «Παρασκευή και 13». Για τους λόγους της συντήρησης του φόβου, ως «εκπροσώπου» συλλογικών και προσωπικών ανασφαλειών, αρμόδιοι είναι μάλλον οι ψυχολόγοι και λοιποί ειδήμονες. Εξυπακούεται πως όποιος θέλει, με επιλεκτική μνήμη, μπορεί να δικαιώσει οποιαδήποτε δεισιδαιμονία επιθυμεί. Μπορεί να θυμάται το προσωπικό κακό που του συνέβη κάποια «Παρασκευή και 13» μέχρι, π.χ. την «Μαύρη Παρασκευή» της Γουόλ Στριτ του 1989, όταν ο μήνας είχε «13». Η λογική, πάντως, από την οποία οφείλουμε να διακατεχόμαστε, δεν δικαιολογεί τέτοιες αντιλήψεις, που μόνο αμάθεια καταδεικνύουν.
Χ.Δ.
